Мәңгілік мекендегі қимастарым...

Иә, ата-ана деген өмір сахнасындағы ешқандай қосалқы актерлермен алмас­тырылмайтын басты кейіпкерлер ғой! Әлі есімде, институттың соңғы курсында дипломдық жұмыс жазып жүрген кезім. Сонда маған қажетті бар әдебиетті марқұм Рза анам Республикалық техни­калық кітапханадан тауып, үйіме әкеліп беруші еді. Бұл орайда басқа шаңыраққа келін болып түскен менің қамым, «кітап­ханаға барып, сарылып отырмай, өзінің оша­ғының басында, үйінде дайындал­сын» деген ойы. Ал дайын болған дип­ломдық қолжазбамды әкем Жақан машин­каға басып берген (ол кезде компьютер бол­маған). Осылай Құдай оңдап, ата-анам­ның қамқорлығының арқасында жоға­ры оқу орнын бітіріп шықтым. Бүгінде жеткен жетістіктерім мен табыстарым бірін­шіден, Алланың нығметі болса, содан кейін – ата-анамның қолдауы.

Арада талай жыл өтсе де, ата-ананың орны ешқашан толмайтынын біле тұрып, «ке­ліп қалар» дегендей, қалың қауым арасынан оларды іздеймін. Әкем мен анам бар­да өмірдің ешбір қиындығын сезінбей, ерке­леп жүре беруші едім...

Анам біздің майда тірліктерімізге дейін, тіпті аяқ киім жөндету, киім тазалату сияқты шаруаларымыздың бәріне жүгіруші еді. Анама қалжыңдап «ақын Рза Қунақова әлі күнге дейін балалы-ша­ғалы балаларының айтқандарын жасап, солар­дың шаруасымен шапқылап жүр десе, ұят емес пе?» дейтінмін. Сонда анам «маған елдің сөзінің керегі жоқ, маған ең алдымен, балаларымның қиналмағаны, жағдайларының дұрыс болғаны керек», деуші еді. Қайран, анашым-ай!

Күнделікті жұмысқа барғанымда та­ң­ер­теңгі сағат 9 бен 10-ның арасында те­ле­фонмен хабарласып, хал-жағдай мен аман­дығымды сұрап, дегбір таппайтын. «Мама, неге осыншама уайымдайсың, аман-есенбіз. Маған бірдеңе болса, бірін­ші саған хабар береді ғой» десем, «мен саған қанатыммен су сеуіп, үлгеруім керек» дейтін.

Түскі асқа мені жолдан көлігімен ала ке­тіп, әкем екеуі екі жағымнан айналып-тол­ғанып, орталарына алып, жас балаша ерке­летіп, бар «жылы-жұмсақтарын» алдыма тосатын еді.

Бұл орайда әкем Жақан туралы айта кет­кенім орынды болар. Негізі мен әкем­нің «жекеменшік» баласымын да, ағам Нұрлан – анамның сүйікті баласы бола­тын. Бала күнімнен әкеме ерекше жақын болдым, ол кісі барда анамды ізде­мейтінмін де.

Анамның қоғамдық жұмысқа белсене ара­ласып, кәсіби журналист, танымал ақын болып қалыптасуына әкемнің қол­дауы мен ықпалы зор еді. Әкем анамның бойына Алла берген ақындық қасиетінің да­муына, шығармашылығының жетілуіне жағ­дай жасап, түсіністікпен қарап, ала­қанына салып, аялай білді. Сонымен қатар анам жазған өлеңдердің де алғашқы оқыр­маны әкем болатын. Олай дейтінім, әкем анам­ның қолжазбаларын машинкамен ба­сып шығарып, баспаға дайындауына атсалысатын. Ал анам іссапарларға кеткен кез­дері әкем бізбен қалып, мемлекеттік қыз­метпен қатар тұрмыстағы шаруаларды да атқарып жүрді. Әкем анамның бағын жандырып, шығармашылығына дем беріп, оны бағалай білген асыл жан бол­ды. Асылында, әйел бақыты деген осы бол­са керек!

Әкемнің анам үшін қаншалықты қым­­бат екенін әкем өмірден өткенде айрықша сезілді. Анамның «мықты» болып, еш­теңеге мойымай, емін-еркін, еркелеп жү­руі әкемнің арқасы екен. Әкем қайтыс бол­ғаннан кейін қуанғанда күлімдейтін, ашу­ланғанда от шашатын жанары мұңға тол­ды. Бұрын түскі ас үстінде де бәрімен шүйір­келесіп отыратын анам, әкемнен айы­рылғаннан кейін тамағын тез арада іш­кен болып, қонақ бөлмедегі диванға жа­тып, бір нүктеге қадалған бойы терең ойға батып, үнсіз қалатын... Анамның мұн­дай күйін мен ешқашан көрмеген едім. Кәкімбек ағамыздың өлеңіндегідей, «сыңарынан айы­рылып қалған күні, бұл өмірдің қызығы жартылайды», деген сол екен...

Отыз үш жылдан аса тынбай, үздіксіз қызмет етіп, еңбектерінің жемісін жейтін, бала-шаға мен немерелерінің қызығын көрер шақта сұм ажалдың торына шырмалып, жарық дүниемен қоштасып, әкем екеуі қайтпас сапарға аттанып кетті. Бір күн болса да құрметті демалысқа шығып, соның рахатын және ұрпақтарының қуаныштарын көруге Алла жазбаған екен...

Туған күндері де қатар болып, бір жыл­дың бір күнінде екеуі бірге зейнеткерлікке шығулары керек еді. Алайда Алладан бұй­рық жетіп, киелі аққу құстарға ғана тән сезіммен небәрі он айдың ішінде бірі­нен соң бірі мәңгілік мекендеріне барып жай­ғасты. Анам әкемнің қайтқанына бір жыл болуына арнап ас беру белгілеген күнге өзінің қайтқанына қырық күн толды. Өмірге келулері де, бұл жалғаннан кету­лері де қатар болды. Алла тағаланың құді­ретінде шек жоқ қой!..

Қамшының сабындай ғана қысқа ғұ­мыр кешсе де, анамның артында өлең-жырлары, оқырманы қалды. Өмір өзінің ұзақ­тығымен емес, мән-мағынасымен өлшенбей ме?! Бүгінде ата-анам жайлы айтылған жақсы пікір мен жылы лебіздер – олардың осы өмірде қалдырған өшпес іздері емес пе?!

Бәлкім анам шығармашылық өмірде та­лай биік шыңдарды бағындырар ма еді, алайда ол кісі үшін отбасы мен ба­ла-шағасының мүддесі бәрінен артық бол­ды. Ешқашан атақ қуып, марапат із­деп, қызғаныш пен күндестік танытқан емес. Ең алдымен, анам «аяулы жар», «ар­дақ­ты ана» деген үлкен «мәртебелі» лауазым иесі бола білді. Сондай-ақ анам отба­сының берекесі мен ұйытқысы, ағайын-туғанына, аға-апаларына мейірімді бауыр, жанашыр қарындас, қайын жұртына ізетті де инабатты келін, құрбы-құрдастарына адал дос еді.

Са­налы ғұмырында анам марқұм талай адамға қолынан келген жақсылығын жасап жүретін. Әсіресе ағайындарының оқуға түсуге келетін балаларын, жиен-сіңлілерін емтиханға дайындауда жанын салатын. Үй-ішінің тірлігі, қызмет бабы, өзінің жеке шығармашылығы – осы­ның бәріне уақыт тауып, бір мезгіл талап­керлерге диктант, шығарма мен маз­мұндама жаздыратын. Сондай-ақ ауызша пәндерге көңіл бөліп, сұрақ қойып, жауап­тарын тыңдайтын. Бұл орайда білі­мнің адам өміріндегі маңыздылығын, оқуға түсудің қаншалықты жауапты да қиын екенін білдіртетін. Дайындық барысында талапкерлерге қатаң талап қоя оты­рып, жалқаулығы мен білімсіздігі үшін туыстарының талай баласын жылататын да. Сол тәрбиелеген жігіттер мен қыздар бүгінде балалы-шағалы бо­­­лып, өмірден өз орындарын тауып, түрлі салаларда қызмет атқарып жүр. Бар­лығы да ерекше сезіммен, ыс­тық ықы­ласпен анам марқұмның өздері­не жасаған қамқорлығын еске алып, ризашылық­тарын білдіруде.

Енді міне, «осының бәрін айта жүрсін» деген­дей, қазір тек еске түсіп, кеудеме өксік толтырып отырған жоқ па?! Кім ой­лаған, іле-шала, қас пен көздің арасында ата-анамның екеуінен қатар айырылып, орын­дарының ойсырап қалатынын? Бар ағайын-туысқа жанашыр қамқор болған ата-анам енді арамызда жоқ... Ата-анам­ның қазасында «Жапырағы жайқалған Орман болсын ұрпағың. Өміріңнің жалғасы Аман болсын Нұрланың!»  деп жоқтау айтқан едім...

Өкінішке қарай, әкем мен анамның қысқа ғұмырларын ұзартар деген жалғыз ағам Нұрлан 2015 жылдың 11 тамызында 54 жасында ауыр науқастан бақилық болды...

Бүгінде ата-анамның тіршіліктерінде жасаған игілікті де сауапты істерін өзіме үлгі тұтып, үміттерін ақтауға тырысып, өмір соқпағымен жүріп келе жатқан жайым бар. Олар менің жанымда болмаса да, әрдайым жадымда...

Ғалия ҚҰСАЙЫНОВА

АСТАНА