Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Парламент төрінен «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» Үндеуін жариялағаннан бері бір апта өтті және сол мерзім ішінде олар xалықаралық қауымдастық тарапынан кеңінен мойындалуда.
Түрлі континенттердегі саясаткерлер мен сарапшылар жоспарланған батыл экономикалық қадамдардың айқын түрде миллиондаған қазақстандықтар өмірінің сапасын одан әрі жақсартуға бағытталғанын атап өтуде.
Елбасы бастамаларының 2015 жылғы қыркүйектегі БҰҰ-ның тарихи мерейтойлы саммитінде әлемдік лидерлер қабылдаған 2030 жылға дейінгі Тұрақты даму саласындағы күн тәртібіне толықтай сәйкес келетіні де маңызды болып табылады. Ол құжатқа сәйкес, әлемдік ұйымға мүше елдер белсенді түрде орындауға тырысып жатқан Тұрақты даму мақсаттары әлеуметтік қажеттіліктерді, соның ішінде білім, әлеуметтік қорғау, жұмыспен қамтамасыз ету, климат пен қоршаған ортаны қорғау мәселелерін шешуге бағытталған.
Әлеуметтік шаралар экономикалық даму үшін жаңа ынталандырулар тудырумен қатар, орта тапты күшейтіп, еліміздің адами әлеуетін арттырады. Ал газ құбырын өткізу жөніндегі ауқымды инфрақұрылымдық бастама Орталық Қазақстанда тұрақты энергетика мен экологияны дамытуға септігін тигізетін болады. Бұл – еліміз БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне сайлану барысында ілгерілеткен бастамаларының бірі әрі энергетикалық қауіпсіздік бастамасына сай келеді. Жаңа жобалар xалықаралық тәжірибе, инвестициялар, сараптама мен теxнологиялар тартуды талап етеді. Сондықтан сыртқы саясат ведомствосы Мемлекет басшысының тапсырмаларын жүзеге асыруға белсенді түрде араласатын болады.
Президент экономика мен қоғамның әлеуметтік жағдайын едәуір көтеруді көздейтін Қазақстанды әлемнің дамыған мемлекеттері қатарына шығару жөніндегі бағдарламасын жүйелі түрде іске асыруда. Бұл жұмыс ең қиын геосаяси және геоэкономикалық жағдай мен әлемде өсіп жатқан әлеуметтік теңсіздік тұсында жасалып жатқанына мән беру керек.
Осы себептен Президенттің бес бастамасы: ипотекалық несиені жеңілдету, жалақысы төмен азаматтар үшін салықты азайту, жоғары білімнің қолжетімділігін және сапасын арттыру, микронесиелеу аясын кеңейту мен елдегі газдандыруды одан әрі жалғастыру – әлемдік қоғамдастықта жоғары бағаға ие болуда.
Демократиялық қоғамдарда сайлау қарсаңында жиі кездесетін патернализмдік шаралар мен популистік жобаларға ұқсамайтын Қазақстан Президентінің бастамалары қаржылай түрде анық есептеліп, әлеуметтік қолдауды қамтамасыз етумен бірге экономиканы ұзақ мерзімді ынталандыруға бағытталған. Барлық жобалардың өзегі де, оларға тікелей атсалысатын да мемлекеттің ең басты құндылығы саналатын – азаматтарымыз.
Дүниежүзілік банкі (ДБ), Еуропа Қайта құру және даму банкі (ЕҚДБ), Азия даму банкі (АДБ), Ислам даму банкі (ИДБ), Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) және Дүниежүзілік экономикалық форум (ДЭФ) секілді халықаралық қаржы институттары мен экономикалық ұйымдар Қазақстанның әлеуметтік және экономикалық жаңғырудағы маңызды серіктестері болып қала береді. Еліміздің аталған институттармен ынтымақтастығының негізгі бағыттары Мемлекет басшысының жаңа бастамаларымен үндесіп, оларға сәйкес келеді.
Мәселен Қазақстанның 2017-2018 жылдарға арналған ЭЫДҰ-мен Елдік ынтымақтастық бағдарламасының маңызды бөлігі әлеуметтік мәселелерді қамтиды. Бағдарлама инклюзивті және тұрақты дамуға, халықтың осал топтарының мәселелерін шешуге және гендерлік саясатқа ерекше назар аударады. Оның аясында жастарға айрықша бағытталған өнімді жұмыспен қамтуды және бұқаралық кәсіпкерлікті дамыту жоспары жүзеге асырылатын болады. АДБ-мен ынтымақтастықтың негізгі бағыттары: мемлекеттік басқару; білім беру; әлеуметтік сала; көлік; ауыл шаруашылығы және сумен жабдықтау; жеке секторды дамыту; шағын және орта бизнесті дамыту.
Халықаралық еңбек ұйымы жүргізген зерттеулер еңбек табыстары үлесінің азаюы, табыс теңсіздігінің өсуі мен жалпы өсу қарқынының баяулауы арасындағы өзара байланысты көрсетеді. Жұмыспен қамту және әлеуметтік саясат саласындағы кешенді шаралар арқылы жан-жақты және тұрақты экономикалық өрлеу мен дамуды қамтамасыз етуі мүмкін.
Сонымен бірге Президентіміз әлемдік тәжірибеге сүйенетіні белгілі.
Мысалы ипотекалық несиелеуді дамыту азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ететін мемлекеттің әлеуметтік механизмі болып табылады. Ипотекалық несиелеу дамыған елдердің экономикаларында маңызды орын алады. Германия, Дания, АҚШ, Канада және Жапонияның ипотекалық несие нарықтарын тұрғын үй құрылысын қаржылау механизмінің негізі деп атауға болады.
Дүниежүзілік банк бір баяндамасында әртараптандырылған өсуді ынталандыру және жаңа жұмыс орындарын құру мақсатында Қазақстан Үкіметіне салық саясатын қайта бағдарлауды ұсынды. Миллиондаған жалақысы төмен жұмысшылар үшін жеке табыс салығының төмендеуі бұл бағытта маңызды қадам болып табылады. Әлемдік қауымдастықта мұндай батыл қадам жасауға ерік беретіндердің саны көп емес.
Микроқаржыландыру әртүрлі даму деңгейіндегі елдер мен өңірлерде экономикалық және әлеуметтік өсудің бірегей құралы ретінде танылып, дамыған экономикаларда әлеуметтік топтардың түрлілігі деңгейін төмендету мен дамуға елеулі үлес қосу сияқты түрлі қызметтер атқарады.
Несиелендірудің бұл түрі қаражаты аз тұрғындарға өз табысын арттыруға, өміршең бизнес құруға, сыртқы қауіп-қатерге төтеп беруге көмектеседі. Бұл ретте жекеменшік сектордың мүмкіндіктерін мемлекеттік ынталандыру шараларымен үйлестіретін бағдарламалар ең үздік жетістіктерге бастайды. Қазақстан Үкіметі мен ЕҚДБ арасындағы келісімшарт аясында жүзеге асырылып жатқан «Бизнестегі әйел» бағдарламасы оң нәтиже көрсетті. Осы күнге дейін 7 мыңнан астам Шағын және орта бизнес (ШОБ) субъектісіне 5,8 млрд теңге несие берілді. Қаржыландырумен қоса, ЕҚДБ ноу-хаумен танысуға жол ашып, әйелдер басқаратын ШОБ кәсіпорындарына басқару практикаларын және технологияларды енгізуге көмектеседі.
Білім сапасы мен қолжетімділігін арттыру кедейлікті, теңсіздікті жоюдың және жалпы алғанда елдің экономикалық өсіміне ықпал ететін бірегей тиімді шаралардың бірі болып табылады. Бұған Жапонияның тәжірибесі айқын дәлел. Қазақстанның шетелдегі елшіліктері міндеттерінің бірі қазақстандық студенттердің әлемнің үздік оқу орындарында, ең алдымен, техникалық мамандықтар бойынша білім алуы үшін гранттар тарту болып табылады. СІМ, сондай-ақ Қазақстан университеттеріне халықаралық байланыстарды жүзеге асыруда, шетелдік оқытушыларды тартуда, тәжірибе алмасуда қолдау көрсетуге әзір. Бұл ретте, тек дамыған елдерде ғана емес, табысты және қарышты дамып келе жатқан мемлекеттерде де білім алу керек. Мысалы жақында Мажарстан Қазақстан азаматтарына стипендия санын 250-ге жеткізді.
Сыртқы істер министрлігі бірқатар индустриялық орталықтар мен елорданы газбен қамтамасыз ететін жаңа газ құбыры жобасына инвесторларды тартуға ықпал ететін болады. Бізде британдық инвесторлардан түскен нақты ұсыныстар бар. Қазақстандағы инфрақұрылымдық жобаларға қатысты негізгі күрделі мәселе елді мекендер аралығының ұзақтығымен байланысты. Олар нақты техникалық есептер мен халықаралық қоса қаржыландыруды қажет етеді. Дегенмен муниципалдық, өндірістік және жекеменшік сектордың газға көшуі энерготиімділікті арттыруға және климаттың өзгеруіне төтеп беруге септігін тигізетін болады. Аталған мәселелер біздің бірқатар халықаралық қаржы институттарымен қарым-қатынасымыздың басым бағыты болып табылатынын атап өту қажет. Қазақстан климаттың өзгеруімен күрес туралы Париж келісіміне қол қойды, ал газды осындай үлкен көлемде қолдану елдің осынау маңызы жоғары халықаралық келісімшарттың талаптарын сақтауға үлкен үлес қосуына негіз салады. Астана, Қарағанды, Теміртау және Жезқазған тұрғындары Елбасының бастамасын қуана қабылдағанына күмән жоқ.
Н.Назарбаевтың әлеуметтік бастамалары былтыр табысты өткен ЭКСПО-2017 көрмесінің негізінде құрылып жатқан Астана халықаралық қаржы орталығының, жасыл технологиялар мен инвестициялық жобалар халықаралық орталығының өз қызметтерін бастауымен тұстас келіп отыр. Осы маңызды құрылымдар қызметінің күн тәртібінде алға қойылған әлеуметтік міндеттерді орындау бойынша шаралар нақты орын алатын болады.
Президенттің Үндеуі елдің бар азаматтарының арманына сай келеді, ол ұлт бірлігін нығайтып, оның бәсекеге қабілетін күшейтеді және тұрақты даму мақсаттары мен қағидаларына деген пейілділігін құптап, жаһандық деңгейде Қазақстанның абыройын арттыратыны сөзсіз. Енді алдымызда Елбасының бес әлеуметтік бастамасын сапалы іске асыру бойынша ауқымды жұмыс тұр.
Қайрат ӘБДІРАXМАНОВ, Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі