Қарт Қаратаудың қасиетті топырағы талай тұлғаларға тұғыр болғаны анық. Сарысудың сағасын мекендеген салуалы жұрт қаншама ғасыр бойы қазаққа қалтқысыз қызмет ететін есіл ерлердің талайын туды. Біз бүгін сондай текті бабалардың ізін жалғап, ісін жалғастырған тағы бір қайраткер жанды еске алмақшымыз. Оның өмір жолын өзгеге өнеге ете отырып, өзіміз де өрелі жанның өзгеше сипатына өрнекті сөзден мүсін қашағымыз келді. Жақсының жақсылығын айтып, ғибратты ғұмырдан ғажайып тәлім үйрену қазақ халқының ежелгі ұстанымы. Өз еліне ұлтан боп, ұлға лайық еңбек еткен жанды қазақ қашанда дәрежесін арттырып, дәргейіне бас ұрмаса да дәріптеуін жеткізіп отырған. Сонымен ол жан кім еді?
Ол – кешегі Қаратау бассейніндегі кеншілер аға буынының өкілі, Жаңатас фосфорит кенін алғаш ашушылардың бірі және осы кен орнының геологиялық картасын жасаушы, республикамызға белгілі инженер-геолог, қоғам қайраткері Дәріқұл Айдынбеков болатын.
Білдей бір мектептің бірегей өкілі, жақсының жалғасы, адалдықтың арнасы бола білген Дәріқұл ақсақал көзі тірі болғанда бүгін сексен сегіз жасқа келеді екен. Марқұмның дәм-тұзы таусылғанымен, оған айтылар дәмді сөздер аз болмасы анық. Себебі қаншама шәкірт тәрбиелеп, еліміздің екпіндеп алға шығуына алғашқы қадам жасаушы жандардың бірі де осы Дәріқұл Айдынбеков десек қателеспеген болар едік.
Өнегелі жандар өмірден өткенімен, жарық жұлдыздар сияқты із тастап ағатыны белгілі. Жұмыс барысында тәрбиелеген шәкірттерінен бөлек, отбасында он балаға әке, аяулы жар бола білген Дәріқұлдың өмір жолы шырғалаң емес, шырағдан деген десек жарасар. Өзі де көп балалы отбасында дүниеге келгенін әр-кез естеліктерінде жиі айтып отырады екен.
Сарысу ауданының «Жаңа күш» ұжымшарында 1931 жылы 10 мамыр күні дүниеге келген Дәріқұл жаралы жылдардың жасөспірімі ретінде еңбек жолын ерте бастаған. Алдымен 1939-1949 жылдар аралығында жеті сыныптық мектепте, кейін Жамбыл атындағы орта мектепте білімін ұштайды. Жастайынан білімге жаны құштар жас талап аталмыш мектепті күміс медальға бітіріп шығады. Сұрапыл соғыс жылдарына тап келген балалық шағын тылдағы тынымсыз еңбекпен өткізеді.
Ағасы сол соғыста хабарсыз кеткен, әкесі жазықсыз қудаланып, репрессияға ұшыраған ол 1949-1955 жылдары Қазақ тау-кен және металлургия институтында «Тау-кен ісінің инженер-геологі» мамандығы бойынша білім алады. Өзі отбасында сегіз баланың бірі. Көбіне Дәріқұл нағашы әжесінің қолында тәрбиеленеді.
Не керек, жоғары оқуды тәмамдап, қазақ тау-кен және металлургия институтының жолдамасымен Қаратау кен-химия комбинатына жұмысқа келеді. Онда 1955 жылдың 15 қыркүйегінен 1956 жылдың 23 қаңтарына дейін сапалы еңбек етеді. Кейін Қаратау және Жаңатас өңіріндегі геологиялық-барлау партияларында, экспедицияларында, кеніштерде түрлі инженерлік және геологтік қызметтер атқарды, ал Қызылбастау Сайхантас, «Жамбылсамоцветы», тағы басқа барлау, зерттеу-жобалау ұйымдарында басшылық қызметте болады. 1997 жылдан бастап өмірінің соңына дейін «Геолог» ЖШС құрып, соны басқарады.
Табанды еңбек пен тұрақты ұстаным қайратты жасқа талап та берді, қанат та байлады десек болады. Дәріқұл Айдынбеков Қаратау-Жамбыл аумақтық-өндірістік кешенінде еңбек қазанында қайнап өскен, өзінің ерекше инженерлік және ұйымдастырушылық қабілетімен көзге түскен ұлттық ірі өндіріс командирлерінің бірі еді.
Ол Жаңатас фосфорит кені жөнінде толық мағлұмат беретін есеп жасаған, көптеген жаңашылдық, рационализаторлық ұсыныстар берген өз ісінің нағыз шебері болатын. Аталмыш өндірісте Дәріқұл Айдынбеков Жаңатас, Көкжон, Көксу, Ақсай, Шолақтау, Герес өңіріндегі кен орындарының қоры, оны барлау және игеру жөнінде инженерлік және ғылыми тұрғыдан негізделген жоспарлар мен жобалар әзірлеуде аса бір таланттылығымен табысты жетістіктерге жете біледі. Жас мамандарды, әсіресе жергілікті кадрларды тәрбиелеуге аса мән бере білетін ұйымдастырушы ретінде де Дәріқұл ақсақалдан бүгінгі ұрпақтың үйренері көп. Шын мәнінде Жамбыл облысының барлық өңіріндегі қазба байлықтарын барлау жұмыстарына араласқан жанның әлі де айтары мол еді.
Байыпты болмыс иесі Дәріқұл ақсақал өз кезегінде лайықты марапаттарға да кезең-кезеңімен қол жеткізе білді. Айталық, 1987 жылы «Қазақстандағы Жаңатас кен орнын алғаш ашушы» атағы берілді. Сондай-ақ ол «Жаңатас қаласының құрметті азаматы», «Қазақстанның құрметті кен барлаушысы» атағының иегері, көптеген ғылыми мақалалар мен жобалардың авторы ретінде де елімізге есімі белгілі жан.
Олардан бөлек, Отан алдындағы абыройлы еңбегі үшін Ленин (1966), Еңбек Қызыл Ту (1976), Октябрь революциясы (1981) ордендерімен, «1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысындағы қажырлы еңбегі үшін», КСРО геология және минерология министрлігінің «Жер қойнауын барлаудағы еңбегі үшін», геология саласының 100 жылдығы құрметіне арналған мерейтойлық медальдарымен, басқа да көптеген грамоталармен, белгілермен, ескерткіш сыйлықтармен марапатталған. Республика Геология министрлігінің Еңбек Даңқы кітабына аты жазылған бір адам болса, ол – Дәріқұл Айдынбеков деп білеміз.
Ол соғыстан кейінгі ауыр жылдары, ұлттық инженер кадрлары тапшы кезде облысымыздағы және республикадағы маңызды кен орындарын ашуға, барлауға, игеруге, ел байлығын еселеп арттыруға бойындағы қажыр-қайратын, инженерлік талантын аямай жұмсаған ірі өндіріс командирі, облыстағы инженерлік-геологтік мектептің беделді ұстазы, жаны жайсаң абзал азамат бола білді.
Жоғарыда айтып өткеніміздей, 1954 жылы отау құрып, отбасында он балаға озық білім ұстартып, аяулы жар, асыл әке ретінде есімі жақын жандардың жүрегінде мәңгілік сақталып қалған. Соңындағы жеті оғланы мен үш қызы оның есімін әлі де асқақтата түсетіні сөзсіз.Он баладан тараған немере-шөберелер де аталарының аңыз бейнесін нағыз тұлға ретінде түйсініп өсіп келе жатқаны анық. Сөзімізді түйіндей келе, ұлағат жолы мұрағатқа айналған Дәріқұл Айдынбековтің есімі жақындары мен кеншілердің, облыс халқының жүрегінде мәңгі сақтала бермек демекпіз.
Бақытжан АЙДЫНБЕК