«ПетроҚазақстан Ойл Продактс» ЖШС – еліміздегі мұнай өңдеу зауыттарының ішіндегі ең жасы әрі мұнай-газ саласы бойынша көшбасшылардың бірі. Елбасы Н.Назарбаевтың мұнай өңдеудің көлемі мен сапасын арттыру тапсырмасына сәйкес зауытта жүргізілген жаңғырту жұмыстары қазіргі таңда аяқталған.
Мемлекеттік үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы аясында зауытта жүргізілген модернизациялау жұмысының басты мақсаты – өнім көлемін, сапасын арттыру. Жобаның бас мердігері – CPECC (China Petroleum Engineering & Construction Corporation) компаниясы. Төрт жыл бұрын басталған қайта жаңғырту жобасы екі кезең бойынша атқарылды. Бірінші кезеңде пайдалануға берілген изомерлеу қондырғысы еуропалық сапаға жауап беретін экологиялық санаттағы К4, К5 жоғары октанды жанармай өндіруде. Американың жетекші компаниясы құрастырған изомерлеу қондырғысының құны – 1,8 миллиард теңге. Еліміздегі бірегей жобалардың бірі саналатын изомерлеу автоматты техникасы іске қосылғаннан кейін жоғары октанды жанармайды өндіру жылына 38%-ға жетті. Бұрын бұл көрсеткіш 21-22% болатын. Ал өндірілген сұйық газдың көлемі 3%-дан 6%-ға, дизель отыны 1,5 есеге артса, мұнай қалдығы – мазутты өңдеу керісінше 20%-дан 10%-ға кеміп отыр. Сондай-ақ бұған дейін зауыттың шикізат өндіру қуаты жылына 5,25 миллион болса, модернизациядан соң 6 миллион тоннаға дейін жетті.
Министрлік бекіткен ілеспе газды пайдаға жарату бағдарламасы бірқатар маңызды экологиялық мәселелердің шешімін табуына ықпал етті. Шымкенттік компания елімізде алғашқылардың бірі болып бағдарлама аясында ілеспе газды тиімді пайдалануға бағытталған жобаларды іске асырып келеді. Солардың бірі – жаңғырту жұмыстары нәтижесінде іске қосылған күкірт өңдеу қондырғысы. Онда күкіртті газ жағылып, нәтижесінде пайдаға жарамды күкірт пайда болады. Мамандардың айтуынша, көмірсутекті буларды рекуперациялайтын блогы бар жаңа қондырғы экологиялық талаптарды ескере жобаланып, салынған. Қондырғы технологиясы жолдың екі бөлек нүктелері бойынша мұнай өнімдерін вагон-цистерналарға әрқайсысы телескопиялық жабдықтар арқылы сағатына 730 текше метр өнімділікпен саңылаусыз құюды қамтамасыз етеді. Мұнда екі шойын жол бар. Жоба бойынша әр теміржолға 28 вагоннан сыяды. Сонда қондырғы бір мезетте 56 вагонды қабылдай алады. Бұл технология көмірсутек буларының атмосфераға таралуын болдырмайды. Сондай-ақ жұмысшылардың уақытын үнемдеп, денсаулықтарына зиян келтірмейді. Өнімдерді цистернаға құю процесі бұған дейін тек жұмысшылардың қолымен жасалатын. Әрі алпыс тонналық бір вагонды толтыруға мұнайшылар бір сағаттай уақыт жоғалтатын. Ал қазір барлығы автоматтандырылған және барлық процесс компьютер арқылы бақыланады. Қондырғының бір мезгілде екі түрлі өнімді құя алатын мүмкіндігі бар. Бір цистерна шамамен 10 минутта толады. Жаңа қондырғы компанияға шығынсыз әрі қарқынды жұмыс істеуге жол ашты. Сондай-ақ бұл құюды берілген массаға сәйкес орындауға, мұнай өнімінің цистернаның ернеуінен асып кетуіне жол бермейді. Республикада алғаш рет жемісті іске қосылған германиялық қондырғының бензин құю бойынша қуаты жылына 2,5 миллион тоннаны құрайды және оның қуаты келешекте авиакеросин бойынша жылына 0,5 миллион тоннаға, дизель отыны бойынша жылына 2 миллион тоннаға артпақ.
Ағымдағы жылдың шілдесінде зауытта жоғары қуаты жылына екі миллион тонна мазутты терең өңдейтін каталитикалық крекинг қондырғысы кешені салынған болатын. Каталитикалық крекинг шикізатты өңдеу көлемін жылына 6 миллион тоннаға дейін жеткізуге және шикізатты өңдеу тереңдігін 85%-ға дейін жеткізуге бағытталған. Мамандардың айтуынша, қуаты жылына 2 миллион тонна шикізат өңдейтін RFCC каталитикалық крекинг қондырғысы UOP компаниясының (АҚШ) технологиясы бойынша құрастырылған. Мұнда Merox, Prime G+, Claus, PSA-2 қондырғыларының көмегімен жоғары октанды бензин, дизель отыны, сұйытылған газ және аз мөлшерде қазандық отыны өндіріледі. RFCC каталитикалық крекинг кешенін іске қосу зауытта шикізатты өңдеу тереңдігін жоғарылатуға, сапасы бойынша К-4 және К-5 экологиялық кластарына сәйкес келетін автомобиль отындарын (бензин, дизель) шығаруға мүмкіндік беріп отыр. Аталған кешенде 185 маман жұмыс істейді. Олардың 100-ден астамы жасы отызға дейінгі мамандар екен. Яғни мамандардың дені жастар.
Өндіріс орнының алға қойған жоспарлары да аз емес. Мысалы, алдағы уақытта RT маркалы әуе отынын шығару көзделген. Бұған дейін компания TS маркалы отынын жылына 265 тоннаға дейін өндіріп келді. Енді жылына 400 тоннаға дейін жеткізбек. Жаңғырту жұмыстарының нәтижесінде мұнай өңдеу зауытында халықаралық Jet-A1 стандартты әуе отыны өндірісі реттелді, АҚШ-та, Еуропада және ТМД-ның бірқатар елдерінде ұшақтарға құю үшін пайдаланылатын стандарт Қазақстан аумағында ағымдағы жылдың мамырынан бастап қолданысқа енгізілді. Сондай-ақ жаңғыртудан кейін аумағы кеңейген кәсіпорынның жұмысы толығымен автоматтандырылған жүйеге көшті. Десе де бұл мамандардың, жұмысшылардың қысқаруына себеп болған жоқ. Жаңа қондырғылар іске қосылғаннан кейін 400-ден астам жаңа жұмысшы қабылданған. Олардың барлығы мұнай саласы бойынша білімі бар жастар. Зауыт басшылығының айтуынша, әсіресе жергілікті жетекші оқу орны М.Әуезов атындағы ОҚМУ, политехникалық колледж, Халықтар достығы университеті секілді білім ордаларының жас түлектері жұмыспен қамтылған. Бүгінде шикізатты «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ-тан алып отырған «ПетроҚазақстан Ойл Продактстағы» жаңғырту жұмыстарынан кейін мұнай өңдеу көлемі ұлғайып, ел нарығындағы үлесі 35%-ға дейін артып отыр.
Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
Түркістан облысы