Сейсенбі, 18 қыркүйек 2012 8:19
Қазақстан мен Ресейдің екіжақты қатынастарында сауда-экономикалық байланыстардың орны да, жөні де бөлек. Көршілес екі мемлекеттің басшылары әуел бастан-ақ осы жағына баса назар аударып, ерекше мән берген. Соның нәтижесі бүгінде екі елдің ынтымақтастығын сапалы жаңа деңгейге көтеріп, өзара тауар айналымын еселеп арттырып отыр. Экономиканың барлық салаларындағы тиімді қатынастар Ресейді еліміздің ірі сауда әріптестерінің қатарына қосты. Мысал келтірейік, Қазақстанның жалпы сыртқы саудадағы тауар айналымы көлемінің 20 пайызға жуығы Ресейдің үлесіне тиеді. Ал өткен жылы Қазақстан – Ресей арасындағы тауар айналымы 23,8 миллиард АҚШ долларын құрады. Бұл – бұрын-соңды болмаған көрсеткіш.
Сейсенбі, 18 қыркүйек 2012 8:19
Қазақстан мен Ресейдің екіжақты қатынастарында сауда-экономикалық байланыстардың орны да, жөні де бөлек. Көршілес екі мемлекеттің басшылары әуел бастан-ақ осы жағына баса назар аударып, ерекше мән берген. Соның нәтижесі бүгінде екі елдің ынтымақтастығын сапалы жаңа деңгейге көтеріп, өзара тауар айналымын еселеп арттырып отыр. Экономиканың барлық салаларындағы тиімді қатынастар Ресейді еліміздің ірі сауда әріптестерінің қатарына қосты. Мысал келтірейік, Қазақстанның жалпы сыртқы саудадағы тауар айналымы көлемінің 20 пайызға жуығы Ресейдің үлесіне тиеді. Ал өткен жылы Қазақстан – Ресей арасындағы тауар айналымы 23,8 миллиард АҚШ долларын құрады. Бұл – бұрын-соңды болмаған көрсеткіш.
Іргелі екі мемлекеттің қатынастары барлық салаларда орнықты дамып келеді деп нық сеніммен айтуға болады. Осыған байланысты еліміздің көмірсутегі шикізаттарын Ресейдің магистралды құбырларын пайдалану арқылы әлемдік рынокқа тасымалдау мәселесін алайық. Қазіргі кезде Қазақстан мен Ресей қазақстандық мұнайды сыртқы рынокқа экспорттауда Атырау – Самара, Атасу – Алашаңқай және КТК құбырларына басымдық беріп отыр. Өйткені, Атырау – Самара мұнай құбыры ірі экспорттық бағыттардың бірі болып табылады. Бұл құбыр арқылы Қазақстан мұнайы «Трансмұнай» жүйесі бойынша Одесса, Приморск, Новороссийск, сондай-ақ «Достық» жүйесі бойынша Солтүстік-Батыс, Орталық және Шығыс Еуропа елдеріне тасымалданып келеді.
Қазақстан мұнайын экспорттауда 2001 жылы іске қосылған Каспий Тұрбақұбыры Консорциумының (КТК) да атқаратын рөлі ерекше маңызды. Аталған құбыр желісі ТМД аумағында инвестициялық жобалардың ауқымдысы саналады. Біздің еліміз үшін де бұл құбыр басым бағыттардың бірі болып табылады. Оның үстіне КТК жалпы ұзындығы 1511 шақырымды құрайтын Теңіз – Новороссийск мұнай құбырына иелік етеді әрі ол Қазақстанның батысындағы кен орындарын Ресейдің Қара теңіз жағалауымен жалғап жатыр. Еліміздің Теңіз және Қашаған кен орындарынан мұнай өндіру көлемі артқан кезде КТК-ның өткізгіштік әлеуеті де ұлғая түсетін болады. Бұл Қазақстан үшін де, Ресей үшін де пайдалы. Себебі, екі ел КТК-ның негізгі акционерлері болып табылады.
Екі елдің ынтымақтастығы газ конденсатын өндіру және оны тасымалдауда да түсініктікпен дамып келеді. Оны 2010 жылғы 7 қыркүйекте Өскеменде Қазақстан мен Ресей үкіметтері арасындағы Имашев трансшекаралық газ конденсаты кен орнын барлау туралы қол қойылған келісімнен көруге болады. Қазақстан – Ресей, сондай-ақ Каспий теңізінің ресейліктерге қарайтын бөлігіндегі Хвалынское және Центральное кен орындарындағы өнімді бөлу аясында да түсініктікпен жұмыс істеуде. Дайындық жұмыстары белсенді жүргізіліп жатқан бұл жоба жүзеге асырылған жағдайда, ол тараптардың отын-энергетика кешені салаларындағы өзара іс-қимылды нығайтуға ықпал етеді. Әрі шекаралас өңірлердің әлеуметтік-экономикалық жағдайларын жақсартады, сонымен қатар, көмірсутектерін шетелдерге экспорттау көлемін арттырады.
Қазақстан–Ресей қатынастарында автокөлік және коммуникациялық жол құрылыстарына қатысты қолға алынып жатқан жобалар да бар. Бүгінде Трансазиялық темір жол магистралінің еуразиялық транзиттік дәлізін дамытуға байланысты нақты іс-шаралар қолға алынуда. Мұнымен қатар, екі елдің аумақтарымен жүк тасымалдау тарифтерін жақындастыру жөнінде де жұмыстар жүргізіліп жатыр. Екіжақты ынтымақтастықта су көлігі саласындағы байланыстардың перспективасы жоғары болмақ. Бүгінде Қазақстанның қатысуымен Каспий және Азов-Қара теңіз бассейнін қосатын су көлігі құрылысын салудың мүмкіндіктері қарастырылу үстінде.
Қазақстан – Ресей қатынастарында өңіраралық ынтымақтастық ерекше маңызды орын алады. Қазіргі кезде осыған байланысты екі елдің арасында бекітілген 200-ден астам шарт пен келісімдер бар. Өңіраралық ынтымақтастық сол құжаттар бойынша жүзеге асырылады. Мемлекет басшыларының қатысуымен жыл сайын өткізіліп келе жатқан Өңіраралық форумдар Қазақстан мен Ресейдің шекаралас аймақтарының өзара қатынастарын жаңа сатыға көтерді, тауар айналымын еселеп арттырды. Ал форумдарда екіжақты ынтымақтастықтың аса өзекті мәселелері талқыланып келеді. Табиғатты, өзен-көлдерді бірлесіп пайдалану, бірлескен кәсіпорындардың жұмысын жетілдіру, көршілес екі елге ортақ басқа да мәселелер мүмкіндігіне қарай шешімін тауып отырады.
Жыл сайын өткізілетін форумдар онда күн тәртібіне қойылған мәселелердің өміршеңдігімен ерекшеленеді. Мысалы, 2008 жылдың 22 қыркүйегіндегі форум Қазақстан және Ресей Президенттерінің қабылдаған шешімімен Өңіраралық ынтымақтастық форумы деген атауға ие болды. Өткен жылдың 15 қыркүйегінде Астраханьда өткен форум екіжақты бірқатар құжаттарға қол қойылуымен ерекшеленді. Соның бірі – Қазақстан мен Ресей арасындағы 2012-2017 жылдарға арналған өңіраралық және шекаралық ынтымақтастық бағдарламасы және Қазақстан Үкіметі мен Ресей Үкіметі арасындағы «Алтай» трансшекаралық резерватын құру туралы келісім дер едік. Міне, енді ертең Павлодар қаласында Қазақстан мен Ресей басшыларының қатысуымен кезекті ІХ Өңіраралық ынтымақтастық форумы өтеді. Бұл жиында екі елдің қатынастарын әрі қарай дамытуға бағытталған бірқатар құжаттарға қол қойылады деп күтілуде.
Бүгінде Қазақстан – Ресей арасында трансшекаралық су нысандарын қорғау және оларды тиімді пайдалану проблемалары бойынша нақты шаралар қолға алынып жатыр. Мысалы, Жайық өзенінің экологиялық жүйесін қорғау жөніндегі Үкіметаралық комиссия және Мемлекетаралық қор құру жұмысы жалғасын табуда. Сонымен бірге, Ертіс өзенінің суын бірлесе пайдалану, оны қорғау мәселесі де қарастырылуда. Аталған осы мәселелерге қатысты екі ел үкіметтерінің арасында келісім де жасалған.
Жалпы, өткен жылы Қазақстан Президенті мен Ресей Президенті сегіз рет кездесті. Көршілес екі елдің басшыларының жоғары деңгейдегі кездесулері биыл да өзінің жалғасын табуда. Міне, бұл мызғымас достықтың, ізгі ниеттестіктің, стратегиялық әріптестіктің айқын көрінісі болып табылады.
Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ,
«Егемен Қазақстан».