Сейсенбі, 10 сәуір 2012 7:43
– ДЕЙДІ ГЕРМАНИЯДАН ШЫМКЕНТКЕ ОРАЛҒАН ГЕОРГ
Тоқсаныншы жылдардың ортасында екі-үш айдай Батыс Берлиндегі Қазақстан консульдігінде тұруға тура келді. Таңертеңгілік консульдік алды қара-құраға толып қалады. Германияға қоныс аударған кешегі отандастарымыз, яғни, тарихи отанына қоныс аударған немістер Қазақстандағы туысқандарына қатынау үшін виза ашпақ ниетпен келеді.
Сейсенбі, 10 сәуір 2012 7:43
– ДЕЙДІ ГЕРМАНИЯДАН ШЫМКЕНТКЕ ОРАЛҒАН ГЕОРГ
Тоқсаныншы жылдардың ортасында екі-үш айдай Батыс Берлиндегі Қазақстан консульдігінде тұруға тура келді. Таңертеңгілік консульдік алды қара-құраға толып қалады. Германияға қоныс аударған кешегі отандастарымыз, яғни, тарихи отанына қоныс аударған немістер Қазақстандағы туысқандарына қатынау үшін виза ашпақ ниетпен келеді.
Қазақ жігіттерін де көріп қаласың. Көзге жылы ұшырайды. Шәйға шақырасың. Келіншегі неміс жұрағатынан болған соң, Германияға келіп қалған. Ол жылдары Қазақстанның жағдайы мәз емес еді. Қайтсек бала-шағамызды мұңсыз өсіреміз деген тілеу ғой. Ауылдарын, ағайын-туысқандарын айтқанда көздері оттай жанады. Қазақтың баласы бірін бірі жаттай көретін Германияда жүріп құса болар екен. Өздері жаратқан, кекілін түйіп бәйгеге қосқан тұлпарларын сағынады екен.
Бәрін тастап тартып кетуге бала-шағасын және қимайды. Бір Константин Вебер деген неміс жігітімен ұзақ әңгімелесіп қалдық. Түбі Қостанайдан екен. Мұндағы өміріне түк те разы емес. Қазақстандағы күндерін сағынып еске алады. КамАЗ жүргізген екен. «Жол ұзақ. Кейде апталап жүруге тура келеді. Сондайда өзен жағасында отырған шопанның үйі кез болады, – дейді ол. – Машинаңды арылдатып барып үйінің жанына тоқтайсың. Қауқылдап қарсы алады. Қайдан келесің, қайда барасың демейді, үйіне шақырады. Бірге балық аулаймыз. Арақ-шарабын қояды. Қой сояды. Екі-үш күн жібермейді. Қоштасарда бала-шағасына дейін шығып, қимай қол бұлғап қалады.
Ал бұл Германия мүлде бөлек екен. Ешкімнің сенімен сөйлесуге, шер тарқатуға уақыты ғана емес, зауқы да жоқ. Мұндағы немістер сырттан келген қандастарына сенімсіздікпен қарайтындай сезіледі».
– Дархан көңіл қазақтарымды сағындым, – деп еді сол жігіт тағы да. – Бала-шаға сыяды екен, ал біз басы артық бөлшек сияқтымыз.
Анасы – неміс, әкесі – орыс, Германияға бір емес, екі рет барып басы сыймай келген Георг Киселевпен әңгімелескенде жоғарыдағы жәйттер еске түсе берді. Ата-анасы жастай ажырасыпты. Георг үйдің кенжесі. Шымкенттегі Забадам елді мекеніндегі өзбек-орыс мектебінде оқыған. Анасы Амалия Гавриловна Дёер “Қазақстандағы күніміз ертең қалай болады. Байырғы жұрт көзге түртіп жүрмей ме”, деген қауіппен Германияға көшуге бел байлайды. Екі ұлын үгіттейді.
– Ол жақта ең бірінші тілді қаншалықты үйренгеніңді бақылайды. Тест тапсыра алмасаң, жұмыс табу қиын, – дейді Георг. – Әлеуметтік көмек төленеді. Жалғыз адамға ештеңе емес, отбасыңа қиын. Жұмысың жоқ болса, қоғамдағы бейшара жансың. Құқықтарың шектеулі. Сен үшін үкімет бәріне төлеу керек. Бұл азаматтық намысқа тиеді. Сондықтан да Германияда тұра алмадым.
– Ал шешей қайтті?
– Анамыздың жағдайы жаман емес. Зейнетақысы бар. Оның сыртында Кеңес Одағының репрессиясына ұшыраған неміс азаматы ретінде арнаулы жәрдемақы алады.
– Ағаңыздың отбасымен бірге тұра ма?
– Жоқ, жалғыз өзі. Оған жеке пәтер берілген. Шағын болса да өзіне жетеді.
– Ондағы жерлестеріңді, Германияда тұратын қазақтарды да көрген боларсыз?
– Қазақтарды көріп тұрдым. Олар негізінен Түркиядан көшіп келгендер екен. Қазақтың салт-дәтүрлерін ұстайды. Наурыз мерекесін тойлағанда арнайы бардық. Қазы да жедік. Киіз үйлер тігіпті.
– Қазақстанмен байланыс қалай екен?
– Біз туған Штутгард қаласында химиялық кәсіпорындар көп. Жеңіл өнеркәсіп те жақсы дамыған. Қазақстанның бірнеше қаласымен іскерлік байланыс орнатқан. Оңтүстік Қазақстан облысынан да делегация келіп тұрды.
– Шымкенттік жерлестеріңді көргенде елге деген сағыныш мазаңызды қашырған шығар?
– Ол рас. Елге қайтсам деген ой сол кезде санамда ұялап қалды-ау деймін. Германияда Қазақстан жылы өтті. Құрманғазы атындағы ұлт аспаптар оркестрі келді. Қазақ әндерін кішкентай күнімізден естіп өскенбіз. Еркіндікті аңсадым. Германияны жерсіне алмадым.
– Қазіргі жағдайыңыз қалай? Германия сағындырмай ма?
– Менің жасым отыз тоғызда. Қырықтағы адамның өмірді қайтадан бастауы қиын. Ал мұнда жақсы жұмысым бар. Әйелім, үлкен ұлым жұмыс жасайды.
– Елге оралғанда достарыңыз қуанған шығар?
– Әрине, менің достарымның ішінде қазақтар көп. Бақытжан деген досым әзілдеп, қазақтың “Ер туған жеріне, ит тойған жеріне” деген мақалын айтты. «Сен ерсің. Отаныңа оралғаның құтты болсын», деді. Өзім де түсіндім. Адамда екі отан болмайды екен. Менің Отаным – Қазақстан, Қазақ елі. Бұл ақиқатқа сыртта жүргенде көзім анық жетті.
Бақтияр ТАЙЖАН.
ШЫМКЕНТ.