Тиімді тетіктер қолданылуы тиіс

Бірақ ең бастысы, біз мұны не үшін істеп жатқанымызды түсі­нуі­міз керек. Біздің барлық ре­фор­­­маларымыз және әлеуметтік жа­ңар­­туларымыздың, барлық күш-жі­гері­міздің түпкі және не­гіз­гі мақ­саты – адами капиталды бә­се­кеге қабілет­тілік ресурсына айналдыру.

«Нұр Отан» партиясының съезінде мақұлданған 2030 жыл­ға дейінгі іс-қимыл жоспары күн­де­лікті өмірімізге басты тұ­жы­­рым­даманы енгізді. Бұл аза­маттардың әл-ауқатын қамта­масыз етуге тіке­лей қатысты. Әлемдік тәжі­ри­беде бұл – Well-Being тұ­жы­рым­дамасы. Сондықтан да бар­лық жағымды жаңғыртулардың, ал­­дың­ғы қатарындағы және бас­тама­шыл партия өзінің басты бағ­дарламалық құжатында осы ма­ңызды бағытқа ден қойған. 

Біз барлық азаматтардың әл-ауқатына қажетті негіз құруға тиіспіз. Бұл үшін ұлттық байлықты қайта бөлудің тиімді тетіктерін қамтамасыз етуіміз қажет.

Көп жағдайда өте таңғалар­лық әлеуметтік ауытқулары бар Үндістан мысал ретінде алынады. Алайда, осы елде корпоративтік әлеумет­тік жауап­кершілік нормалары жа­зыл­ған «Компания­лар туралы» заңға түзетулер енгізіл­ді. Енді Үндістанда белгілі бір деңгейдегі пайдаға жеткен кез келген компаниялар қайырымдылық туралы кеңестер құруға және қо­ғам ал­дында корпоративтік әлеу­мет­тік жауапкершіліктің (КӘЖ) қаражаттары қаншалықты және қалай жұмсалғаны туралы есеп беруі тиіс. Дегенмен, мұнда ешқан­дай міндеттеме жоқ және егер де компания КӘЖ бойынша қажетті соманы жұмсамаған болса да жазалау шаралары жоқ. Ең бастысы, ашықтық және компанияның мұқ­таж адамдарға көмектесу, әлеу­­меттік жауапкершілік меха­низмін іске асыру  ниеті бар.

Әлемдік тәжірибеде қайы­рым­дыл­ық көмек көрсете алатын және оны қажет ететін азаматтар бір-бірін оңай таба алатын жақсы сапалы жүйе бар. Қазақстанда қазір бұл шараны «Атамекен» ҰКП мен бизнес-қауымдастық бірлесіп жүзеге асыруда. Сонымен қатар америкалық үлгі де бар, мұнда азаматтар өз ақшаларын қайырымдылыққа салып қана қоймай, сонымен бірге салық­тық жеңілдіктерге де қол жеткізе алады. Мысалы, АҚШ-та сеніп тапсырылған компаниялар бар, сізге өз активтеріңізді және құн­дылықтарыңызды сенімгерлік бас­қаруға тапсыруға және сонымен бірге салықтарды алып тастауға болады. Берілген активтерден түс­кен кіріс сақталып қалады, алайда қайырымдылыққа ақша аудару мүмкіндігі бар.

Тағы бір маңызды мәселе – салық заңнамасын жетілдіру. Мемлекет басшысы бес әлеуметтік бастаманың аясында табысы төмен халықтың салықтық жүктемесін нөлге дейін қысқартты. Енді біз бұдан әрі қарай жүруіміз керек. Қазақстанда табыс деңгейі ЭЫДҰ елдерінің орташа деңгейі­нен төмен. Яғни, халықтың табы­сын арттыру қажет. Бүгінгі таң­да Үкімет тиімділігінің көрсет­кіштерін өзгерте отырып, негізгі мақсат ретінде халықтың табысын арттыру қолға алынып отыр.

Халықтың әлеуметтік осал топтарының мәселесін шешудің маңызды тетігі – нақты әлеуметтік кө­мек көрсетуді белгілеу. Съезде мақ­сатты әлеуметтік көмек дең­гейі күнкөріс минимумының 70%-на дейін көтерілетіндігі туралы жарияланды. Мемлекет тарапынан берілетін кепілдіктер ұлғайтылады. Бұл маңызды шешім 2015 жылы Қазақстан қосылған БҰҰ тұрақты даму мақсаттарына сәйкес келеді.

Президенттің «Нұр Отан» съезінде сөйлеген сөзінде көп бала­лы отбасылардың әл-ауқатын жақ­сарту туралы айтылды. Бұл өте өзекті, өйткені демографиялық ахуал маңызды мәселелердің бірі. Жастар жылының жария еті­луі қазіргі заманғы қартаю үр­дісін жасартуға бағыттап, жас ұр­пақ дамуына инвестиция­лар салу­ға көзделді. Жастар – елі­міз­дің басты артықшылығы. 2000-жылдарда демографиялық өсу экономикалық өсудің негізін құ­ра­ды. Енді біздің алдымызда дағ­дарысты онжылдық тұр, бұл кезеңде біз жаңа экономикалық серпін жасауымыз қажет.

Бірақ жаңа жағдайда эконо­микалық өсудің адами тұрпаты танылуы тиіс, яғни әр санның ар­тында азаматтың, әрбір отба­сы­ның жай-күйі көрінуі керек. Бұл тек адамдарға қатысты ұсақ, жеке мәселелерді шешіп отыр­ған жағдайда ғана орын алады. Мы­салы, тұрғын үй немесе жұ­мыс­пен қамтамасыз етуде анық­тама ұсыну қажеттілігін алып тастау. Сол кезде ПИК тұрғындардың үміт­т­ері приз­масы негізінде жұ­мыс іс­тей­тін болады. Мемлекет бас­­шы­сы айт­қандай, барлық бағ­дарла­ма­лар­ды азаматтардың қара­пайым қажет­тіліктеріне жақын­дату қажет.

Сонымен қатар әл-ауқат – бұл табыстың ұлғаюы және ұлттық байлықты қайта бөлу жүйесі ғана емес, одан да кең ауқымды ұғым. Мәселен, жалпы алғанда, біз адамдардың психологиясын өз­гертуіміз керек. Әлеуметтік са­на-сезімді жаңғыртуды қамта­ма­сыз ету маңызды. Біреу бізге бір нәр­се беруі тиіс деп есептеген­де, тәуел­ді сана қалыптасады. Бізде өзі­мізге ғана сенетін еркін на­рық­­тық мінез-құлық бар, сонымен бірге бізде әлеуметтік қолдау жүйесі бар.

Жалпы, «Нұр Отан» партия­сының съезінде біз мемлекеттік аппарат қызметінің, сонымен бірге билік партиясының қайта түр­лену циклінің аяқталуын көр­дік. Қазақстандықтар жаңа «мүм­кін­діктер терезелерін» көр­ді. Енді қолға алынатын шаралар мен ресурстар нақты бене­фи­циарлар­ға жетуі үшін үлкен жұмыс атқару қажет. 

Алдағы он жыл бүкіл әлем үшін де, біздің ел үшін де шешуші кезең болмақ. Экономикада, әлеу­меттік салада және адамдар­дың дүниетанымында түбегейлі өз­ге­рістер болады. Осыған байланыс­ты Мемлекет басшысы, партия Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаев дамудың жаңа міндеттерін тиім­ді шешуді қамтамасыз ету мақ­­сатын­да мемлекеттік басқару дең­­­гейін сапалы арттыру қажет­­тігін атап өтті. Бұл жағ­дай­да «Нұр Отан» партиясына ма­­ңыз­­ды миссия жүктеледі. Келесі онжылдықта партияға жауапты рөл – Қазақстанды Үшінші жаң­ғыртудың басты қозғаушы күші және әлеуметтік жаңғырту кепілі болу сеніп тапсырылған. Өзекті күн тәртібін түйсіну мен қабылдау партияның басты форумында орын алды.

Зарема ШАУКЕНОВА, 

Президент жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының директоры