• RUB:
    4.98
  • USD:
    516.93
  • EUR:
    542.52
Басты сайтқа өту
21 Қыркүйек, 2012

Ізгілендіру жолындағы ізденістер

440 рет
көрсетілді

Ізгілендіру жолындағы ізденістер

Жұма, 21 қыркүйек 2012 7:27

Қазақстан – азаматтардыңқұқықтары менбостандықтарына басымдықберілген демократиялық жәнеқұқықтық мемлекет құруға белшеше кіріскен ел. Осыған орайелімізде сот-құқықтықреформаны ілгерілету серпіндіжүргізіліп келеді. Әрине,кейбір заңнамалық актілергеқылмыстық заңнаманы одан әріізгілендіру және қылмыстықүдерістегі заңдылықтыңкепілдіктерін күшейтумәселелері бойыншаөзгерістер мен толықтыруларенгізілгені мәлім. Бұл батылқадам қылмыстық заңнаманыырықтандыруға, қылмыстықсот өндірісінің репрессивтілігін төмендетіп, қоғамға үлкен қауіптудырмайтын қылмыстардың әкімшілік құқық бұзушылық санатынаауыстырылуына және қылмыстық саясатты ізгілендіруге қатыстыбасқа да мәселелерді шешуге бағытталған.

 

Жұма, 21 қыркүйек 2012 7:27

Қазақстан – азаматтардыңқұқықтары менбостандықтарына басымдықберілген демократиялық жәнеқұқықтық мемлекет құруға белшеше кіріскен ел. Осыған орайелімізде сот-құқықтықреформаны ілгерілету серпіндіжүргізіліп келеді. Әрине,кейбір заңнамалық актілергеқылмыстық заңнаманы одан әріізгілендіру және қылмыстықүдерістегі заңдылықтыңкепілдіктерін күшейтумәселелері бойыншаөзгерістер мен толықтыруларенгізілгені мәлім. Бұл батылқадам қылмыстық заңнаманыырықтандыруға, қылмыстықсот өндірісінің репрессивтілігін төмендетіп, қоғамға үлкен қауіптудырмайтын қылмыстардың әкімшілік құқық бұзушылық санатынаауыстырылуына және қылмыстық саясатты ізгілендіруге қатыстыбасқа да мәселелерді шешуге бағытталған.

Соттың мақсаты жаза басқан азаматтардың тағдырына әріден ой жүгіртпей тек жазаға ғана бұйырып, темір тордың арғы жа­ғына тоғыта беру емес, қо­ғамға залалын тигізетін қыл­мыс­тық топтар мен жекелеген азаматтардың іс-әрекетіне шынайы үкім шығару болып табылады. Сол себепті, азаматтарды бас бостандығынан айыруға жат­пайтын шешім қабылдауға мүмкіндік бар болған жағдайда негізсіз қатаң жазаны тағайын­дамау бүгінгі сот тәжірибесінде орнымен қолданылып, қалың жұртшылықтың назарына ілігіп те үлгерді.

Осылайша тәуелсіз еліміз қылмыстық заңнаманы реформалауда үкім шығару және жаза кесу міндеттерін ізгілендіру мен жауапкершілікті күшейте түсу қағидатын нақты ұстанып, елі­міздегі заң жүйесін алға қарай жетілдіре түсуде. Тұрмыс-тір­ші­лігіміздің барлық саласында адамның құқықтары мен бос­тандықтарына, қадір-қасиетіне құрмет көрсетілген жағдайда ғана еліміз құқықтық мемлекет болып танылатындығына бар­ша­мыздың көзіміз жетті, көңі­ліміз сенді. Сондықтан да адам құқығының сақталуы мен қор­ға­луы мәселесін шешу қоғам да­муының бүгінгі көрсеткіші мен талабы болып отыр деп сенімді айта аламыз.

Елбасымыз Н.Назарбаев бү­гін­гі күннің ең өзекті мәселесі – соттардың әділдігіне баса назар аударта отырып, «Әділ және сатылмайтын сот – демокра­тия­лық және құқықтық мемлекеттің аса маңызды негізі. Егеменді Қазақстанның басты жетістікте­рінің бірі – бұл соттар мен судья­лардың тек формалды-заң­ды ғана емес, сонымен қатар, нақты тәуелсіздікке ие болуы» деген болатын. Осы ретте Жо­ғарғы Сот Төрағасы Бектас Бек­на­заровтың Елбасы тапсырмасына сай қылмыстық жазаға тарту ісін жетілдіру бағытында үлкен жұмыстар атқарып жүрге­ні хақ. Өзіміз куә болғандай, Қылмыстық кодекстің көптеген баптарына талдау жасалып, кей­бір қылмыс түрлері әкімшілік категориясына жатқызылғаны, ізгілендіру мәселесінде, ең алдымен, жасалған қылмыстың мінездемесін нақты бағалау, экстремистік қылмыстар, оның ішінде аса ауыр қылмыстарға ізгіліктің болмайтыны және қо­ғамға қауіп төндірмейтін азамат­тарға қатысты жаза белгілен­ген­де жеңілдету мәселесі ескеріле­тіндігі­ өмір тәжірибесіне енгі­зіл­генін айтар едік.

Жоғарыда атап өткеніміздей, гуманизм, үкім шығару ісіндегі ізгілендіру, соттардың ашықты­ғы мен біліктілігі секілді ма­ңыз­ды талаптарға сай Алматы облысында да көптеген құптарлық шаралар атқарылып жатыр. Об­лыстық соттың төрағасы Тілек­тес Бәрпібаев барлық аудан­дар­дағы мамандардың кәсіби ше­берлігі мен сауаттылығын мұ­қият қадағалап, белгілі бір мез­гіл аралығында облыс көлемінде өткізілетін семинарлар мен дөңгелек үстел отырыстарын тұрақты ұйымдастыруда. Облыс орталығында Алматы облыстық сотының құрылғанына 80 жыл толуына орай сот қызмет­керле­рінің арасында спорттық жарыс­тар, интеллектуалды ойындар мен мамандардың біліктілігін арттыратын келелі жиынның өтуіне мұрындық болды.

Заман талабы жаңа белеске көтерілген сайын еліміздің заң саласы да күн санап ілгерілеу үстінде. Іле аудандық сотының қызметкерлері гуманизм мен ізгілік, тұрғындардың заңдық білімін арттыру жолындағы насихат жұмыстарын басшылыққа ала отырып өмірлік тәжірибесін молайту жолында. Аудандық сот қабырғасында АХАЖ, Халыққа қызмет көрсету орталығы, прокуратура мен жекелеген заң ме­кемесі өкілдерінің қатысуымен семинарлар, дөңгелек үстел оты­­рыстары тұрақты өткізіліп ке­леді. Заң саласының қоғамдық мә­селесімен тікелей айналысатын мамандар басқосуында Пре­зидент Н.Назарбаевтың би­ыл­ғы Жолдауында, «Қазақстан­ның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жал­пыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақа­л­а­сын­да атап көрсетілген нақты бағытты бе­рік ұстану мәселесі, қоғамда орын алатын келең­сіз­дік­тер мен заң бұзушы­лық­тар­дың алдын алу жолдары терең талқы­ла­на­ды. Аптасына екі рет «Ашық есік күні» ұйымдас­ты­ры­лып, онда аудандық соттың 6 судьясы әр істі өз категориясына сай қа­рап, тұрғындарға заң саласынан ақыл-кеңестерін аямайды. Өнді­ріске ұсынылған істерді қарау және азаматтардың арыз-шағы­мымен танысу мерзімі де та­лап­қа сай мерзімде қамтылып отыр. Азаматтық және қылмыс­тық істерді сараптамаға жіберу және уақтылы тоқтату шарасы да мүдіріссіз өтуін қадағалай­мыз. Аудандық соттың 4 судьясы азаматтық істер бойынша келіп түскен арыз-шағымдарды қара­са, 2 судья қылмыстық іс­тер­ді жіті тексереді. Негізінен бізге азаматтардың жеке мүлік­теріне және жеке басына қатыс­ты істер көп түсуде. 2011 жыл­дың 9 қазанында «ҚР құқық қорғау ісін жетілдіру және қыл­мыстық заңнаманы ізгілендіруге қатыс­ты кейбір заң актілеріне өзгер­істер мен толықтырулар» ен­гі­зу және 2011 жылдың 28 желтоқсанында «Қазақстан Рес­публикасы мемлекеттік Тәуел­сіздігіне 20 жыл толуына орай жасалған рақымшылық туралы» Заңдар қабылданғаннан кейін аудан көрсеткішіне едәуір өзге­ріс енді. Атап айтқанда, 2011 жылы Іле аудандық сотына түрлі деңгейдегі 129 іс түсіп, оның 121-і қанағаттандырылып, біреуі ғана кері қайтарылса, 2012 жыл­дың 8 айындағы көрсеткіш бойынша 145 іс түсіп, оның 139-ы қанағаттандырылды, бесеуі кері қайтарылды. Осы ретте бір ескертер жәйт, азаматтар арасында ізгілендіру мен қылмыс­тық жазадан босатуды өз пайдасына асыруды көздейтіндердің де кездесетіндігін айтқым келе­ді. Жеке мүддені көздеп, негізсіз жазылған арыз-шағымдар сот үдерісіне кедергі келтіріп, өнді­ріс уақытын созады.

Мемлекет­тік қызмет атқару қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенім білдіру болып табыла­тын­дықтан, біз аудандық сот қыз­мет­керлерінің жеке адам­гершілігіне және моральдық-этикалық бей­не­сіне жоғары талаптар қоямыз. Сотта қызмет атқарып отырған әрбір маман мемлекеттік тілді жетік білуі тиіс және әлемде, сондай-ақ, елі­­мізде болып жат­қан әлеумет­тік-саяси жаңалық­тардан хабардар болуға міндет­ті. Сол се­беп­ті, қазақ тілінде жа­рық көретін баспасөзге тұрақты түрде жазылу, мемлекеттік тілде қарым-қа­ты­нас жасау білікті­лі­гін көтеру секілді мәселелерге ерекше кө­ңіл бөлінеді. Аудан­дық сотқа келетін шақырту­лар­ға, хабарламалар мен атқару парақтарына, уәкілетті органдармен хат алмасу ниетінде жол­данатын хат­тар­ға түгелдей мемлекеттік тілде (қа­жетті жағ­дайда аудармасымен) жауап қай­тарылады. Сон­дай-ақ, азамат­тар­дың талаптарын қанағаттан­дыру санатында сот ғимар­а­тын­да және сот залдарында бейне-жазба құрылғы­ла­ры орнатылып, келушілер үшін арнайы тосу-тынығу залы жа­сақ­талған. Сот үдерісін дәліз­дер­де сағаттап кү­ту, сеңдей со­ғы­лып жүру және отырарға орын таппай тікесінен тік тұру деген секілді қара­па­йым кедер­гі­лер толығымен жойылды.

Сөз соңында айтарымыз, Мемлекет басшысының 2009 жыл­ғы 24 тамыздағы Жарлы­ғы­мен мақұлданған 2010-2020 жыл­дар аралығындағы кезеңді қамтитын Құқықтық саясат тұ­жырымдамасы еліміздегі сот жү­йесінің алдына жаңа міндет­тер қойған болатын. Осы сара бастау сот жүйесін дамытудың келешектегі негізгі ұстанар бағытын айқындайтын дара жол болары анық.

Жанат ЖАЙЛАУБАЙ,

Іле аудандық сотының төрағасы.

Алматы облысы.