Парламент Елбасының ел игілігіне бағытталған бастамаларын қажеттілігіне қарай заңнамалық тұрғыдан уақтылы қамтамасыз етті. Мәселен, Мәжілістегі Nur Otan партиясы фракциясына мүше депутаттардың бастамасымен қолданыстағы заңнамаға «7-20-25» бағдарламасын іске асыруға мүмкіндік беретін түзетулер енгізілді.
Аталған бағдарлама бойынша былтыр екінші деңгейлі 8 банк арқылы 4350 отбасының өтінімдері мақұлданып, соның 3497-сі жалпы сомасы 42 миллиард теңгенің жеңілдікті несиесін алды. Әйткенмен, 1237 отбасының өтінімдері қанағаттандырылған жоқ. Бұған олардың жеткілікті кірісі болмауы және несиелік тарихының нашарлығы, яғни бұрынырақ банктерден алған қарыздарын өтемегендігі себеп болды.
Көптеген азаматтың 20 пайыз мөлшеріндегі бастапқы жарнаны төлеуге мүмкіндігі жоқтығын ескерген Елбасы 2018 жылғы 5 қазанда жария еткен «Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру» атты Жолдауында әкімдерге жергілікті бюджет есебінен біліктілігі жоғары педагогтерге, медицина қызметкерлеріне, полицейлерге және өңірге қажетті басқа да мамандарға тұрғын үй сертификаттарын беруді тапсырған болатын. Бұл ретте Нұр-Сұлтан қаласының әкімдігі өзге өңірлерге өнеге көрсетіп, баспанаға мұқтаж 100 отбасының әрқайсысына бастапқы жарнаны төлеу үшін 1 миллион теңге мөлшерінде қаржылай көмек берді.
Қазір «7-20-25» бағдарламасын іске асыру тетіктерін одан әрі жетілдіру қарастырылуда. Осы орайда біздің сайлаушылармен болған кездесулерімізде ата-аналар өз балаларына жеңілдікті ипотекамен баспана сатып әперуге рұқсат беруді сұрағанын айта кеткен жөн. Сондай-ақ ауылдық жерлерде қызмет істейтін мұғалімдер мен дәрігерлер де аталған бағдарламамен қаладан пәтер сатып алғылары келетіндіктерін білдірді.
Елбасы кірісі төмен көп балалы, толық емес және мүмкіндігі шектеулі балалары бар отбасылардың қамын ойлап, Nur Otan партиясының ХVIII съезінде оларға Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі арқылы несие өсімінің мөлшерлемесі 2-3 пайызды құрайтын тұрғын үй займдарын беруді тапсырғаны мәлім. Бұл мақсатқа жақында республикалық бюджетті нақтылау кезінде 50 миллиард теңге бөлу қарастырылды. Осы игі бастамаға 7 жыл ішінде 350 миллиард теңге жұмсалмақшы. Мұның өзі жыл сайын 6 мың көп балалы отбасын тұрғын үймен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Елбасының жалақысы төмен жұмыскерлердің еңбекақысын көбейту үшін олардың салық жүктемесін азайту жөніндегі бастамасы да заң жүзінде негізделіп, үстіміздегі жылдан бастап жалақысы 25 айлық есептік көрсеткіштен (немесе 63 мың 125 теңгеден) төмен 2 миллионға жуық адамның жеке табыс салығының мөлшері бұрынғы 10 пайыздан 1 пайызға дейін азайтылды. Бұған қоса, Елбасы «Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру» Жолдауында Үкіметке 2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап ең төменгі жалақыны 1,5 есе, яғни 28 мың теңгеден 42 мың теңгеге дейін өсіруді тапсырған болатын. Бұл тапсырма да заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етіліп, іске асырылды.
Халықтың тұрмысы төмен топтарын әлеуметтік қолдауды күшейту мақсатын көздеген Елбасының Nur Otan партиясының ХVIII съезінде берген тапсырмасына сәйкес атаулы әлеуметтік көмек тағайындау үшін аз қамтылған және көп балалы отбасылардың жиынтық кірісін есептеу кезінде мынадай төлем түрлері – «Күміс алқамен» және «Алтын алқамен» наградталған көп балалы аналар мен көп балалы отбасыларға берілетін жәрдемақылар, мүгедек балаларға берілетін жәрдемақы және студенттік стипендиялар есепке алынбайтын болып шешіліп, заңдастырылды. Осы жөнінде Мәжіліс депутаттары өткен жылғы қарашада болған «Үкімет сағатында» Үкіметке тиісті ұсыныстар енгізген болатын.
Сонымен қатар қазір қоғамда отбасылардың жиынтық кірісінен зейнетақы төлемдерін да алып тастау қажет деген пікір айтылуда. Осыған орай Үкімет отбасы кірісінің әрбір түрін жиынтық кіріске қаншалықты орындылығын талдай отырып, алдағы уақытта тиісті шешімдер қабылдауы қажет.
Елбасының Nur Otan партиясының ХVIII съезінде берген тапсырмасына сәйкес 2019 жылғы 1 шілдеден бастап азаматтық қызметшілердің, мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлерінің жалақысы 30 пайызға көтеріледі. Бұл шара денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қорғау, мәдениет, спорт, ауыл шаруашылығы және басқа салалардағы 1 миллионнан астам азаматтық қызметшінің әл-ауқатын біршама арттыруға мүмкіндік береді. Сондай-ақ халықпен тікелей жұмыс істейтін атқарушы органдардың төменгі буын қызметкерлерінің жалақысы орташа алғанда 25 пайызға көбейтіледі.
Сонымен бірге депутаттар жалақыны есептеу үшін негіз ретінде қарастырылып келген базалық лауазымдық айлықақыны алып тастау арқылы еңбекке ақы төлеу жүйесін қайта қарау туралы ұсыныс айтып жүр. Бұл ретте базалық лауазымдық айлықақының мөлшері 2011 жылдан бері өсірілмегенін де ескерген жөн. Біздің ойымызша, келешекте базалық есептеу көрсеткіші ең төменгі жалақы болғаны дұрыс.
Елбасымыздың жоғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттыру, студент жастардың жатақханадағы жағдайын жақсарту жөніндегі бастамасы да іске асырыла бастады. Осы мақсатта Парламент кейбір заңнамалық актілерге жоғары оқу орындарының академиялық және басқару дербестігін кеңейту мәселелері бойынша тиісті түзетулер енгізіп, студенттік жатақханалар құрылысы үшін және мемлекеттік гранттар санын көбейту үшін құқықтық негіздер жасады.
Үстіміздегі оқу жылында білім гранттарының саны 20 мыңға ұлғайтылды. Қазіргі таңда 69 мың 59 студент жоғары оқу орындарында мемлекет есебінен оқып жүр. Жоғары білімді техникалық кадрлар мен ауыл шаруашылығы мамандарын даярлауға жұмсалатын шығын әрбір грантқа шаққанда 346,6 мың теңгеден 635,8 мың теңгеге дейін көбейтілді. Әйткенмен, ветеринария саласының мамандарын даярлауға бөлінетін бюджет шығындары бұрынғы мөлшерде қалғандығы қисынсыз деп санаймыз. Алдағы уақытта бұл мәселе де оң шешімін табуға тиісті.
Елбасының шағын несие беруді көбейту жөніндегі бастамасын іске асыруға өткен жылы республикалық бюджеттен қосымша 20 миллиард теңге бөлініп, қаржыландыру көлемі 62 миллиард теңгеге дейін ұлғайтылды. Алайда жаппай кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған осынша қаржының 59,5 миллиард теңгесі, немесе 95 пайызға ғана игерілген. Ал біз ауылдық елді мекендерде болған сайын жеке кәсібін ашқысы келетін азаматтардың екінші деңгейлі банктердің филиалдары талап ететін кепілдің болмауына байланысты несие ала алмай жүргендіктері жайлы шағымдарын естіп жүрміз. Өйткені оларға ауадай қажетті ақпарат жетпей жатыр. Айталық, олар «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» акционерлік қоғамы (АҚ) ауылдағы тұрғын үйлерді де, жерді де, автокөлікті де, өзге техниканы да кепілдік мүлік ретінде қабылдайтындығынан бейхабар болып шықты.
Өткен жылдан бастап сатып алынатын ауыл шаруашылығы техникасы үшін субсидия беру де енгізілген. Атап айтқанда, лизингтік компаниялар техника алу үшін сұрайтын 25 пайыздық бастапқы төлемді шаруалар «Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті қолдау» бағдарламасы бойынша берілетін субсидия арқылы төлей алады. Жалпы, ауыл тұрғындары кәсіпкерлікпен айналысқысы келетін адамдарға мемлекет тарапынан әртүрлі жеңілдіктер қарастырылып отырғандығын және «Сыбаға» сияқты бағдарламалардың тиімділігін біле бермейді. Себебі оларды көпшілікке түсіндіру, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы насихаттау жеткіліксіз. «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ басқармасының төрағасы Жандар Омаровтың айтуынша, тіпті мемлекеттік телеарналардың өздері де мемлекеттік бағдарламаларды түсіндіру үшін қыруар ақы төлеуді сұрайды екен. Өкінішті-ақ!..
Қыста жағылған көмірдің қара түтіні будақтап, тынысты тарылтып тұратын өңірлердің тұрғындары Елбасының елді газбен қамтамасыз етуді жалғастыру жөніндегі бастамасының игілігін көретін күн де алыс емес: «Сарыарқа» магистралды газ құбырының бірінші кезеңіндегі желісінің құрылысы өткен жылғы желтоқсан айында басталды. Оны аяқтау және гидросынақтан өткізу 2019 жылдың соңына белгіленіп отыр. Энергетика министрлігінің мәліметіне қарағанда, келесі жылы Нұр-Сұлтан қаласына, Ақмола және Қарағанды облыстарының елді мекендеріне «көгілдір отын» беріле бастайды.
Түйіндей айтсақ, Елбасының әлеуметтік бастамалары бүгінгі таңда ел билігіндегі салиқалы сабақтастықтың нәтижесінде дәйекті жалғасын тауып, халық игілігіне бағытталған, аса маңызды әрі ұзақ мерзімді бағдарламалар ретінде іске асырылу үстінде.
Кәрібай МҰСЫРМАН,
Парламент Мәжілісінің депутаты, Nur Otan партиясы фракциясының мүшесі