Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың төрағалығымен өткен Ұлттық сенім кеңесінде білім мен ғылым саласындағы өте өзекті мәселелер талқыланып, бірқатар маңызды ұсыныстар жасалды. Шын мәнінде мұғалімнің мәртебесі тек заңмен, нормативтік құқықтық актілермен, оқу процесінде қатынастар субъектілерінің құқықтары мен міндеттерімен ғана емес, сонымен қатар мұғалімнің алған білімі мен дағдыларының мөлшерімен де анықталады.
Мұғалімнің бойындағы білім, білік, дағдылардың көлемі тіпті жоғары білімі бар азаматтардың орташа статистикалық көрсеткіштерінен де жоғары болу керек. Бізге ұлттық мектептің үлгісі ғана емес, сонымен бірге қазақстандық мұғалімнің ұлттық моделі де қажет.
Сондықтан қазір Қазақстанда мұғалімнің өзіндік атрибуттарын (сонымен қатар мектептің ұлттық моделін) нақты анықтау қажет: ол жоғары оқу орнын аяқтағанда қандай дағдыларды игеруі тиіс; жұмысты қалай істегені жөн? Осы әлеуметтік портреттің негізінде педагогикалық мамандықтардағы білім беру бағдарламаларының мақсаттарын, күтілетін нәтижелерін; мазмұнын, әдістері мен тәсілдерін жаңаша қалыптастыру қажет. Автономия жағдайында әр педагогикалық университет өзіндік бірегей білім беру бағдарламаларын жасай алады. Бірақ менің ойымша, кейбір атрибуттар барлығына «өзек/core» болуы керек. Бұл барлық мұғалімдер үшін маңызды бағыт-бағдар болады. Әрине университетке түсетін немесе оқитын студенттер осы қасиеттерге ие болып шығады. Қазіргі мұғалімдер үшін біліктілікті арттыру бағдарламалары оларды қажетті әлеуметтік атрибуттарға «жеткізетін» модульдерді қамтуы керек. Жоғары білім мектебі қазірдің өзінде Қазақстанның білім беру жүйесінің қатысушыларына осындай курстарды сәтті өткізуде.
Педагогикалық мамандықтар бойынша білім беру бағдарламаларын жаңарту қажет. Қазіргі педагогикалық білім беру бағдарламасының түлегі «конвергентті мұғалім» болуы шарт. Ол өзі оқытатын ғылымды жетік меңгеріп қана қоймай, сонымен қатар әртүрлі педагогикалық жанрларда еркін жұмыс істей білуі керек: лекциялар, тренингтер, мастер-кластар, тікелей, онлайн және қашықтан оқытуды меңгеруі тиіс. Жаңа форматтағы мұғалімдердің «валенттілігі» де жоғары болуы шарт, яғни мектеп оқушыларына да, басқа мақсатты аудиторияларға да (мәселен, біліктілікті арттыру курстарының тыңдаушыларына) сабақ бере алуы шарт. «Конвергентті мұғалім» сабақ мазмұнын да әртүрлі формада, мәселен, оқулықтардың қосбеттері, аудио және видео сабақтар, лонгридтер, презентация, анимация, инфографика және т.б. түрлерінде жасай алғаны абзал.
Конвергенцияға әртүрлі рөлдерде жұмыс істеу қабілеті кіреді: мұғалім, лектор, тәлімгер, көшбасшы, үйренуші студент, тыңдаушы, менеджер, зерттеуші.
Әрине мұғалімге деген қоғам тарапынан қойылып жатқан осындай жаңа талаптар білім беру бағдарламаларының жаңа архитектурасы мен мазмұнын, жаңа форматтағы кәсіби мұғалімнің қалыптасуындағы жаңа тәсілдер мен әдістерді енгізуді анықтайды. Бұл барлық қолданыстағы бағдарламаларды 100% қайта қарауды талап етеді: тиімсіз немесе тиімділігі төмен пәндерден бас тарту, бұрынғыларын жаңарту және жаңаларын қосу. Мәселен, жоғары білім беру мектебінің тікелей қатысуымен мұндай жұмыс қазірдің өзінде Ө.Сұлтанғазин атындағы Қостанай мемлекеттік педагогикалық университетінде жүргізілуде.
Ойымды түйіндесем, еліміз үшін мұғалімнің ұлттық моделі мен конвергентті педагог үлгісін әзірлеуіміз керек.
Руслан ҚАРАТАБАНОВ,
Назарбаев Университет Жоғары білім мектебінің біліктілікті арттыру бағдарламалары жөніндегі аға менеджері