Қазақстанда су ресурстарын тиімді пайдалану мақсатында цифрландыру жұмыстары қарқын алып келеді. Атап айтқанда, Түркістан облысының Жетісай ауданындағы К-19 каналында қанатқақты жоба енгізіліп, автономды жүйе суды үнемдеуге септесіп отыр.
«Бұл жоба 2019 жылдың қыркүйек-қазан аралығында жүзеге асырылды. Технологияның артықшылығы сол, суды да, қаражатты да үнемдеуге мүмкіндік береді. Осы тәжірибені ескеріп, алдағы бес жылда «Қазсушар» мекемесінің Түркістан филиалындағы 25 су каналы автоматтандырылады. Нәтижесінде, суармалы суды 20%-ға үнемдеуге қол жеткізіледі деп болжануда. Осылайша, егістікке су жіберуде адам факторы орын алмайды», деді «Қазсушар» кәсіпорнының Түркістан филиалындағы автоматтандыру бөлімінің жетекшісі Қалдархан Мейірманов.
Осыған дейін бұл каналда су дәстүрлі жолмен есептеліп келді. Сондықтан су шығынын дұрыс бақылау қиынға соғып, қолдағы ресурсты тиімсіз пайдалану әдеттегі жағдайға айналды.
«Еліміздегі үлкен проблеманың бірі – артық су жоғалту. Оның көлемі қазір 40%-ды құрайды. Сол себепті республикалық бюджет пен шетелдік банктерден қаражат тарту арқылы судың есебін цифрландыру нәтижесінде бақылау қолға алынды. Жаңа технология үш ай ішінде нәтижесін беріп, су шығыны азая бастады. Алдағы жоспарымыз – 5 жыл ішінде еліміздегі 119 ірі каналдарды цифрландыру», деді Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм Мырзағалиев.
Ведомство басшысы жергілікті халықтың шағымдарын тыңдап, тұрғындар суармалы маусымда суды уақтылы жеткізуге байланысты өтініштерін білдірді. Министр елімізде 30-ға жуық су қоймасы жөндеуді талап ететінін, қазір каналдардың біразы жөнделіп, қалғанында жобалық-сметалық құжаттар дайындалып жатқанын түсіндірді. Сонымен бірге суды үнемдеу диқандардың өздеріне де байланысты екенін жеткізді.
«Вегетациялық маусым жақындап келеді. Фермерлерді сумен қамтамасыз ету – біздің негізгі және стратегиялық міндетіміз. Маусымның сәтті өтуі осыған байланысты. Облыста ауданы 300 мың гектардан асатын суармалы жерлер бар, жұмыс тәулік бойы жүргізілуі тиіс, сондықтан су үнемдеу технологияларын пайдалану маңызды. Сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілердің өздері де суды ұқыпты және тиімді пайдалануы қажет», деді М.Мырзағалиев.
Өңірде тозығы жеткен су шаруашылығы инфрақұрылымын қайта құру бағытында ауқымды жоба іске асырылуда. Көптеген нысан өткен ғасырдың басында пайдалануға берілгендіктен жөндеу мен қалпына келтіруді қажет етеді. Аталған жоба күнгейдегі 62,3 мың гектар суармалы жерді қамтып, судың шығынын жылына 199 млн текше метрге дейін азайтуға, егістіктерді сумен қамтамасыз етуді 100%-ға дейін арттыруға және ауыл тұрғындары үшін 12,4 мың жаңа жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді.
«Қазақстан жыл сайын көршілес елдермен трансшекаралық су ресурстарын пайдалану жөнінде келіссөздер жүргізіп жатқаны белгілі. Алдын ала қабылданған шаралар өте маңызды. Алайда сумен қамтамасыз етуде су шаруашылығы нысандарының жай-күйі де маңызды орын алады. Сондықтан оның тиімділігін қамтамасыз ету үшін жұмысты күшейту маңызды», деді еліміздің бас экологы.
Министрліктің бастамасымен қолға алынған «Ирригациялық және дренаждық жүйелерді жетілдіру (ИДЖЖЖ-2) жобасы арқылы «Мақтаарал-1» бірінші жіберу кешені, «Мақтаарал-1» екінші жіберу кешені, «Арыс-Түркістан», «Қызылқұм-1» және «Мақтаарал-2» ирригациялық-дренажды желілерін іске қосу жоспарланған.