1991 жылы Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін мемлекеттік рәміздерге байқау жариялайды. Үш ай мерзімді құрайтын бұл байқау жайлы Жандарбек Мәлібекұлы сонау Өзбекстанда жүріп естіген. Байқауға қатысуға бірден бел байлайды.
Қазақстанның тарихын, саяси, мемлекеттік идеологиясын қамтыған Елтаңбада үлкен философиялық ой бар. Ондағы жұлдыз – қазақтың жұлдызының жоғары болуын, пырақтың қанаты – қазақтың қанаты, шаңырақ – мемлекеттің тірегі саналатын отбасы нышаны. Байқаудың қорытындысы бойынша 365 депутаттың алдында қорғалған 293 жобаның арасынан суырылып алға шығып, ресми түрде елдігіміздің белгісі саналған осы Жандарбек Мәлібековтің жасаған Елтаңбасы еді.
Әлемде Заха Хадид, Ле Корбьюзе, Норман Фостер, Людвиг Мис ван дер Роэ, Жан Нувель, Ренцо Пиано, Даниэль Либескинд сынды сәулетшілер бар. Олардың барлығы көпшілікке өздерінің қайталанбас, ерекше жобаларымен танымал. Мысалы, сезім қаласы Париждің символына айналған Эйфель мұнарасына жылына 200 миллионнан астам адам келеді. Бір қызығы салынуына екі жыл, екі ай уақыт кеткен бұл ғимараттың түсі күні бүгінге дейін өздігінен бірнеше рет өзгерген. Ғимараттың танымалдығы сонша, тіпті жоба авторы, архитектор Гюстаф Эйфель көзі тірісінде «Мен өзім құрған мұнараны қызғануым керек, өйткені ол менен де танымал» деген екен.
Әрбір салынған ғимарат – сәулет өнерінің қайталанбас жобасы. Олардың қатарына шағын құрылыс үлгісінен бастап, кең көлемді мемлекет белгісіне дейінгі барлық жұмыстар жатады. Ал мемлекетті айшықтайтын бірден-бір дүние ол – рәміздер. Ал бүгінгі күні Елтаңба атауын естігенде, есімізге бірден Жандарбек Мәлібекұлы оралатыны сөзсіз.
Қазақстанның мемлекеттік Елтаңбасының түпнұсқасы Өзбекстанда жасалған. Мұны біріміз білсек, енді біріміз біле бермейміз. Автор екі метрлік Елтаңбаны астынан және үстінен үш матраспен орап, Қазақстанға дейін жүк көлігімен алып келген. Міне, осындай күш-жігермен келген елдігіміздің белгісі бүгінде әр мекеменің маңдайшасында ілініп тұр. Әрине, бұл архитектор жұмысының ауқымы жағынан үлкені болғанымен, соңы емес. Ж.Мәлібекұлының қолынан шыққан жобалар қатарында 2017 жылы өткен EXPO көрмесіне қойылған ұлттық нақыштағы жобалары, елордамыздағы Нұр-Астана мешіті, Нейрохирургия кешені, Алатау тұрғынүй кешені, ЕҰУ Сәулет-құрылыс факультетінің оқу корпусы, Түркістан қаласының жаңа орталығының концепциясы және тағы да басқа көптеген туындылары бар. Расында, сәулетшінің осындай ерең еңбегі құр кетпей, ҚР еңбек сіңірген қайраткері, «Парасат», «Құрмет», I дәрежелі «Барыс» ордені, «Гумилев» медалі табысталды.
Бұдан бөлек, профессордың өзбек еліндегі 40 жылдық еңбегі де еленбей қалған жоқ. Ол Өзбекстан Республикасының құрметті архитекторы және халықаралық «Тұран академиясының» академигі мәртебесін алды.
Қазіргі кезде Жандарбек Мәлібекұлы ұлттық архитектураның қалыптасып, дамуы үшін ауқымды жоба жасап жүр. Оның атауы – «Ойтек». Яғни текті қазақтың ойы. Бұл жаңа қазақ архитектурасының идеологиясын көрсетеді. Мұндағы мақсат – француз, жапон, Еуропа елдері секілді Қазақстанның да өзіндік ұлттық ерекшелігі бар сәулет өнерін жаңғырту.
Осындай елеулі жобаларды жасау үшін автор негізгі идеяны Ұлы дала мәдениетінен алады. Себебі онда демократияда, философияда, бейбітшілік пен сыйластық мектебі секілді өзге елде кездеспейтін қайталанбас құндылықтар бар.
Қазақта «Шәкірт тәрбиелеу – қадірлі іс» деген жақсы сөз бар. Жандарбек Мәлібекұлынан тәлім алып, ұстазым деп танығанның барлығы профессордың шәкірті. Архитектор осы бағытта диплом жазып, жұмыс істеп жүрген барлық шәкірттерінің қазақ сәулет өнерінің дамуына айтулы үлес қосатындығына сенеді. Бүгінгі күні профессор жоба жасап қана қоймай, дәріс оқып шәкірт те тәрбиелейді. Ұлт игілігі үшін әрдайым қызмет қылуға дайын ұстазға тек саулық тілеймін. Қазақ сәулет өнері қарыштай берсін!
Би-Фатима ЕРАЛХАНҚЫЗЫ,
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ студенті