Ұлт ұстазы ұлықталды

Алқалы жиын Ахметтің оқу-ағар­ту саласына қосқан орасан үлесі, аудар­машылығы, ғылыми-зерттеу еңбектері мен тұлғаның ұрпақ үшін жасаған келелі істерін жан-жақты насихаттау, қазақ халқының аяулы перзентін ұлықтау мақсатында ұйымдастырылып отыр.

Ұлттық музейдің «Қазақстан тарихы» бөлімінің аға ғылыми қызмет­кері Сырым Хасеновтің модератор­лы­ғы­мен өткен дөңгелек үстелге атал­ған музей директорының орынбасары Назгүл Қадарымбетова, Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл – қазына» ұлттық ғы­лыми-практикалық орталығының ре­дак­­циялық баспа басқармасының бас­­­шысы Дәулеткерей Құсайынов, ақын Бақытжан Тобаяқ, елордадағы А.Байтұрсынұлы атындағы №48 мек­теп-лицейі мұражайының жетекші­сі Алтынкүл Момынқұлова, суретші­лер Алмас Сырғабай мен Ренат Елу­баев һәм басқа да зиялы қауым өкілдері қатысты.

Жиынның алғашқы сөзін алған Ұлт­тық музей директорының орынбаса­­ры Назгүл Қадарымбетова Ақаңның ­ұлт жолындағы ғұмырлық еңбегін атап өтті.

«Тілдің міндеті ақылдың аңдауын аңдағанынша, қиялдың меңзеуін мең­зегенінше, көңілдің түюін түйгенінше айтуға жарау» деп рухани көшбасшы­ның өзі айтқандай, қаһарман ғалымның ұлт өркениетіне қосқан үлесі, ақын­дық сипаты, ұстаздық тағылымы орасан зор. Қоғам қайраткерінің жастайынан тағдырдың талқысын көріп өскені баршаға мәлім. Десек те Ақаңды өсірген де, ғылым мен мәдениеттегі көсегесін көгерткен де еңбегі, елі үшін еңсере жасаған қызметі. Тау-тұлғаның қазақ­қа бергенін тағы 150 жыл жырласақ та тау­сылмас. Биылғы мерейтойы қарсаңын­­да республика көлемінде де, шетелде де түрлі іс-шара ұйымдастырылды. Бұл –  ұлт ұстазының өшпес даңқының дәлелі», деді ол.

Осыдан ғасыр бұрынғы Ақаңның 50 жылдығы бүгінде аңызға айналды. Мерейтойдың өтуіне тікелей мұрындық болған Смағұл Сәдуақасұлы пен Мұхтар Әуезов екенін білеміз. Мерейлі күнде негізгі баяндаманы Смағұл Сәдуақасұлы жасаған. Сөз соңында «Ақа, біз Өзіңіз бастаған жұмысты жалғастырамыз» дегенде, жиналған жұрт орнынан тік тұрып қошемет көрсеткен деседі. Сол тойдың басы-қасында Елдес Омаров, Әбдірахман Байділдин, Ғалым Ахметов және басқа да қайраткерлер жүрге­ні айтылады. Одан бөлек, Сұлтанбек Қожанов пен Серікбай Ақаев Ақаңды Ташкентке шақырып, мерейтойын атап өткені мәлім.

Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл – қа­зына» ұлттық ғылыми-практикалық орта­лығының редакциялық баспа бас­қармасының басшысы Дәулеткерей Құсайынов, ең алдымен, Ақаңның осы алғашқы мерейтойына тоқталды.

«Ақаңның есімі аталған тұста «тұң­ғыш» сөзі қоса жүреді. Жалпы бұрна­ғы қазақ мерейтой тойлау деген үрдіс болмаған. Ал осы мерейтойды көзі тірісінде алғаш көрген – Ақаң. Қазақтың бар зиялысы бас қосқан елу жылдығына тарих куә. Ұлт ұстазы мәдениет деген терминді жиі қолданған. 1926 жылы Бакуде өткен Бүкілодақтық түркілер­дің съезінде жасаған баяндамасының көп бөлігін мәдениетке арнайды. Ақаң «Асылында, азаттықтың асылы, түбі – мәдениетте» деп санаған. Ұлт ұстазы айтқаны осы ұғым, міне, бүгінгі күнде де өзекті», деді.

Сондай-ақ ол мерейтой аясында Парижде ЮНЕСКО-ның штаб-пәтерінде таныстырылған төрт тілдегі (қазақ, орыс, түрік, ағылшын) Ахметтің таңдамалы шығармалар жинағын Ұлттық музейдің кітапханасына табыстады.

2020 жылы ел астанасындағы №48 мектеп-лицейге Ахмет Байтұрсынұлының есімі берілген еді. Дөңгелек үстелге қатысқан аталған мектептегі мұражай жетекшісі Алтынкүл Момынқұлова ұлт көсемінің жас ұрпақ санасындағы рухани маңызын айтты.

«Біз Астана қаласындағы №48 мек­теп-лицейі едік. Алты жыл бойы Ахметтің атын алуға талпындық. Екі рет мо­раторийге түстік. Балалар мектеп бітірген кезде тек №48 мектеп-лицейінің оқушысы деген атпен емес, адамдық диқаншысы, ғасыр саңлағы Ахмет Байтұрсынұлы атағын алса, сол тұлғаның бойындағы асыл қасиеттерді сіңіріп, елдің малын емес, қамын жейтін азамат болса екен деп тіледік. Сол кездегі мектеп директоры Зәуре Садықова Еура­зия Ұлттық университетімен – сондағы ғалымдармен бірге кеңесіп жүріп, 2020 жылы Ақаң­ның есімін алдық. Тұлғаның атын алған соң балаларға да рухани орын болсын деп мұражай ашуға талпындық. Екі жыл уақыт ішінде ізденіп, зерттеп, бес бөлімнен тұратын мұражай жасадық. Аса бір мақтанатындай жағдай жоқ, десек те істің басы бар», деді мұражай жетекшісі.

Еске салсақ, өткен жылдың қараша айында Үкімет арнайы қаулы шығарып, мерейтой ЮНЕСКО деңгейінде әлемнің бірнеше елінде аталып өтілетіні айтылып, комиссия құрамы бекітіліп, комиссия мерейтойға дайындық және оны өткізу жөніндегі 63 тармақтан тұратын ауқымды жоспар әзірлеген болатын. Сол жоспарға сәйкес Алаш қайраткері­нің шығармашылық мұралары халық­ара­лық, республикалық және өңірлік деңгейде насихатталып, Қостанай облысына қарасты Жангелдин ауданының Ахмет Байтұрсынұлы ауылындағы тұлға өмірге келген үйді қалпына келтіріп, жәдігерлермен толықтырып, музей-үйі етіп ашу, Байтұрсын әулеті қорымы­ның қоршауын жаңарту, Қостанай облысы­ның аумағында Ахмет Байтұрсын­ұлы­ның мемориалдық кешенін салу, Ахмет Байтұрсынұлы ауылына баратын жолды күрделі жөндеуден өткізу, Қостанай облысындағы Ахмет Байтұрсынұлы мен Міржақып Дулатұлының әдеби мұражайын, Алматы қаласындағы Ахмет Байтұрсынұлы музей-үйін абаттандыру жұмыстары жүргізілуге тиіс-тін. Бұдан бөлек, Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің қолдауымен «Қазақ­стан» телерадиокорпорациясы түсірген «Ахмет. Ұлт ұстазы» тарихи телехи­кая­сы көрерменге ұсынылды. Ал күзде Мәдениет және спорт министрлігінің тапсырысы бойынша Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығы Ахмет Байтұрсынұлының өмірінің барлық кезеңін қамтитын «Соңғы үкім» көркем фильмінің түсірілімін бастаған еді. Эфирден әлі көрсетілген жоқ.

Аталған жиынға әдебиетші, ғалым­дардан бөлек суретшілер де қатысты. Алаш қайраткерлері сериясын циклға айналдырып, бейнелеп жүрген сурет­ші-кескіндемеші әрі Ахметтің 150 жыл­ды­ғы логотипінің авторы Алмас Сырғабай ұлт ұстазының көркем образы хақында сөз қозғады.

«Ақаң туралы өткен әр жиынның, айтылған әр сөздің салмағы тереңде. Осы мерейтойға суретшілер де белсене атсалысты. Көптеген іс-шарада, кітап мұқабаларында, Париждің төрінде де мен жасаған логотип қойылып жүр. Бұл маған, менің шығармашылығыма бір толқыныс алып келді. Жалпы, Алаш тақырыбына сериялы иллюстрация­лар да салдым. Қазір әлеуметтік желілерде Ақаңның туған күні болса, түрмедегі суретін салып, насихаттап жатады. Суретші болған соң ба, бұл маған ауыр әсер етеді. Содан кейін ұлт зиялысының бол­мысын, образын заманауи форматта жасауды ойладым», дейді суретші.

Айта кетейік, дәл қазіргі уақытта Алмас Сырғабайдың еңбектері Қарулы Күштердің Әскери-тарихи мұражайында тұр.

Жиын барысында кітап көрмесі ұйымдастырылды. Оған жуырда жарық көрген Ахмет Байтұрсынұлының таң­дамалы шығармаларының төрт томынан бас­тап, тұлға туралы жазылған басқа да ғалымдардың кітаптары қойылды.