Алғыс арқалаған академик

Дәрігерлік қызметтің, яғни денсаулық кү­зетінің алғы шебінде жүретін хирургтер болса, оның ішінде балалар хирургі болудың орны ерен, айрықша. Өйткені, оның өзіндік ерекшелігі, өз талабы, өз қиындығы бар. Мәселен, жаңа туылған, құйтақандай тіршілік иесі шырылдап, шырқырағанда жанына жалау болар періштедей дәрігерге жаутаң­да­рымыз рас. Міне, сол мезетте дәрігердің диагнозды нақты қойып, дұрыс шешім қабылдауына байланысты баланың тағдыр-талайы шешіліп жатады. Әрине, балалар дәрігерінде терең білім, білік, кәсіби шеберлікпен қоса, сезімтал ға­зиз жүрек, балаға деген сүйіс­пен­ші­лік пен асқан шы­дам­­­дылық қасиет қажет. Таби­ға­тынан осындай бар қасиетті бойына дары­тып, балалардың бағы­­­на жаралған, бүгінге дейін 13 мың­ға жуық балаға өкпе, ішперде, кеуде қуысы, бас-ми жа­рақаты, урологиялық ақау­лар, т.б. ауыр пато­ло­гия­лар­ға хирургиялық күрделі ота жасап, оларға өмір сыйлауда әлі күнге қолынан қан­дау­ы­ры түспеген атақты балалар хирургі Камал Ормантаев­ты таныстырудың өзі басы артық нәрсе. Олай дейтініміз, отандық медицинадағы педиатрия саласы мен балалар хирургиясын, оның ғы­лымын Камал Ормантаевсыз елестетіп көріңізші? Жо-жоқ. Осы тұрғыдан келгенде «балалар хирургиясының атасы», ҚР ҰҒА-ның академигі, Мемлекеттік сыйл­ық­­­тың лауреаты, Қазақстан ғылы­мы­на еңбек сіңірген қай­раткер, «Парасат» орденінің иегері, ме­дицина ғылым­да­рының докторы, профессор Камал ОР­МАНТАЕВ меншіктеуге келмейтін ұлттық тұлға. * * * «ХИРУРГИЯ – ЖАРТЫЛАЙ ӘСКЕРИ ТӘРТІП» ... Бұдан жетпіс бес жыл бұрын Қорқыт бабамыздың сүйегі жатқан киелі жердің іргесінде шекесі торсықтай ұл дүниеге келгенде, оның ержеткен кезде бабасы дауа таппай кеткен ажалға қарсы тұрар үлкен шипагер боларын ешкім ойламаған шығар. Жоқшылық заман. Атасы Ор­мантай да, әкесі Сәруар да жалғыздық тауқыметін тартып, тұрмыс­тың қиындығын көбірек көреді. Камалдың алдындағы үш қыз, үш ұл сәби кезінде ауырып, шетінеп кетіпті. Бірде аяғы ауыр анасына құмалақшы әйел: «Шырағым, ұл туасың, атын – Камал қой. Одан кейін тағы ұлды боласың – оның атын Самал қой», – деп батасын береді. Сол құм­а­лақ­шының айтқаны келіп, алдымен маңдайы жарқырап ұл келіп, атын Камал қояды, содан соң інісі Самал туады. Зарығып күткен бала болғ­ан­дықтан әкесі еркелетіп, шешесі Айжанға: «Баланы ренжітпе, ақсақ-тоқ­сақ, соқыр болса да бетінен қақпа», деп үнемі айтып отырады екен. Осы­лайша, ақылды тентек Камал Қармақшыдағы орта мектепті 1953 жылы үздік аяқтап, Алматыға оқуға барады. Әкесі: «Балам, мен қан қырғын соғысты, жараланған адамды көп көрдім. Алдыңдағы алты бауырың бейкүнә сәби кезінде шетінеп кетті. Сен енді балалар дәрігерінің оқуына бар, адамдарды емде», деп кесіп айтады да, бір қойды сойып сатып, қалтасына салып береді. Сонымен бір мектептен Алматы мемлекеттік медицина институтына білім іздеп аттанған 13 баладан жалғыз өзі орысша емтиханның бәрін кілең «үштік» бағаға тапсырып, оқуға қабылданады. Орыс тілін күндіз-түні үйреніп, бірде аш, бірде тоқ жүріп, 1959 жылы институттың педиатрия факультетін жақсы тәмамдап, 1966 жылға дейін клиникалық ординатура мен аспирантурада білімін жетілдіреді. Бір жыл ауруханада бөлім меңгереді. Сонда өз ісінің білгір маманы, әрі жетекшісі болған профессор М.Брякин өте қатал тәртіптің адамы болса керек, таңер­­теңгілік конференцияға кешіккендерді: «Хирургия – бұл жартылай әскери тәртіп!» деп кіргізбейді екен. Онысы рас. Кейін өзі де осы тәртіпті ұстанды. – Хирург болу, оның үстіне балалар хирургі болу өте қиын да жауапты жұмыс. Әңгіме үнемі пышақпен, қандауырмен жұмыс істеу, операция жасау ғана емес, бұл мамандық адамнан үнемі тастүйін дайындықты, ішкі сезімталдықты, науқастың жағдайын түсіне білетін жүрек нәзіктігін талап етеді. Сәл ғана ауытқушылық орны толмас қателікке ұрындыруы оп-оңай. Сондықтан олардың әрбіріне өзіндік ерекшеліктеріне сай ем қолданумен қатар, балалар дәрігері сәби жанын түсінетін психолог, тәрбиеші, ең бастысы, жүрегі мейірбан жан болуға тиіс. Көптеген дәрігер мамандардың ғылыми білім-біліктілігі жоғары болғанымен, шын мәніндегі таңдаулы балалар дәрігері бола алмағандары осы мейірбандықтың, шын жанашырлықтың жетімсіздігінен. Ал адамның мейірбандығы туған жердің топырағынан, ананың сүтінен дариды. Табиғатқа біртабан жақын адамдардың бойында жақсылық, мейірбандық қасиеттер молырақ болатыны ақиқат»,- дейді күрмеуі қиын мамандыққа қатысты өз ойын түйген ғалым. «Ұстазы жақсының, ұстанымы мықты» деген, Е.Черкасова, М.Брякин, А.Пугачев сынды педиатрияның хас шеберлерінен тәлім алды. Зерек те алғыр Камекең 1966 жылы кандидаттық диссертациясын қорғай­­ды. Ғы­лым­ға табандылықпен беріліп, шынайы білім іздеудің нәти­же­сін­де бар-жоғы 35 жасында қазақтан шыққан тұңғыш ғылым докторы атан­ды. Мәс­кеуде болған жылдарында өмірлік мамандығына қатысты терең тәжірибе жинақтауына мол мүмкіндік туады. Ал 32 жасында Алматы мемлекеттік медицина институтында балалар хирур­гия­сы кафедрасының меңгерушісі болып, содан бері оны үзбей бас­қарып келеді. Сол аралықта институттың педиатрия факультетінде екі рет декан болып, 1980-85 және 1993-2001 жылдар аралығында Педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орта­лығын басқарды. 2001 жылдан аталмыш орталықтың құрметті директоры. Осы уақыт ауа­нын­да ғалым 310-нан астам ғылыми жұмыс жазса, 9 монографияның екеуі Ленинградта жарық көрді. Академик қазақстандық балалар хирур­гия­сының ғылыми мектебінің негізін қалаушы, әрі артында мыңдаған шәкірт дайындаған ұлағатты да, қадірменді ұстаз. Оның басшы­лы­ғы­мен 103 кандидаттық, 16 докторлық диссертация қорғалды. – Ғылыми атақ алу, шен-шекпенге ие болу соншалықты қиын бола қоймас, – дейді академик. – Бірақ дәрігерлік мамандықтың ең басты қиындығы сол – білімсіздік, тәжірибесіздік адамды өзі ойламаған талай тығырыққа тірейді. Ұлтжанды ғалым тек өз мамандығымен айналысып қоймай, дер кезінде қоғамдық өмірге де белсене араласып, азаматтық пікір-ұсыныстарын ортаға салып, ой туғыза алды. Қоғам қайраткері ретінде намыс жолында өз үнін тайсақтамай, батыл айтатын ұлтының күрескері. Соған қарамай жаны жайсаң кісімен тілдесу оңай, әзілге жаны құмар. Бойында менмендік, тәкаппарлық жоқ. «Жүйрік атқа шабандоз үйір, жақсы адамға дос үйір» деген, Камекеңнің достары көп, зиялы қауым арасында беделі өте жоғары. «Алтын қолды» дәрігер үшін дүниедегі ең ыстық жүрекжарды лебіз, ең таза ақжарылқап көңіл, шынайы махаббат өзі емдеген ба­ла­лардың, олардың ата-аналарының ықыласы екенін ол жиі айтады. «Жалпы мен бай адамның бірімін. Мыңдаған баланың өмірін сақтап қалып, ата-аналардың алғысын алдым. Міне, нағыз байлық – осы байлық» дейді шипагер ағамыз. Өйткені, ол өмірдің бағасын біледі, қаншама кішкене балақайдың өліммен арпалысын көз алдынан өткізді, солардың қаншасына жарық дүние, қанша шарасыз ата-анаға өлшеусіз қуаныш сыйлады. Редакция тапсырмасымен Камал ағамен жолық­қа­нымызда «Мен жайында еліміздің танымал, белгілі азаматтары өз ойларын білдірді, білдіріп те жатыр, бірақ мен үшін аналардың ақ тілеуінен, алғысынан артық қымбат сыйлық жоқ. Аналарды сөйлетіңіз. Өйткені, дәрігерлік қызметімде балалармен қоса аналық қасиеттің құдіретін терең түсіндім, олардың алдында бас иемін» деп, өз анасы жайлы тебірене сыр шертті... АНА ТУРАЛЫ ТОЛҒАНЫС Ана мен бала бір-бірінен ажырамас егіз ұғым. Әрбір адамның өмір­де­гі баспалдақтары ана құрсағынан бастау алса керек. Құйтақандай тір­шілік иесін 9 ай, 9 күн құрсағында ұстап, өмірге әкелу – білген адам­ға оңай емес. Сондықтан да ананың адам тіршілігіндегі орны ерек­ше. Оның көтерер жүгі, атқарар міндеті зор. Алып та, батыр да, ақын да, әкім де анадан туады. Ғаламда ана мейіріміне жетер мейірім, ана махаббатына жетер махаббат жоқ шығар, сірә. Ол шетсіз, шексіз екен. Мамандығым ана мен бала өміріне байланысты болғандықтан, әр түрлі дертке шалдыққан балаларды емдеу барысында ананың балаға деген шексіз мейіріміне көп куә болдым. Адам баласы қиналған кезде ең алдымен ойына анасын алады екен. Ауруханада көзі жәудіреп, дәрігерден көмек күткен балақай ең алдымен алақтап айналасынан анасын іздейді. Бауыр еті баласының басына түскен қайғысына жаны қиналып, ет бауыры елжіреп тұрған ананы көргенде ана алдында бас иесің. Сондай сәттерде ойыңа еріксіз өз анаң оралады. Анам Айжан 8 рет құрсақ көтергенмен, тағдырдың жазғаны болар, алғашқы 6 сәбиі өмірден ерте кетті. Содан әкеміз екінші рет үйленіп, кіші шешеміз үш қыз туды. Өкінішке қарай, ол кісі үшінші қызы дү­ние­ге келгенде қайтыс болды. Анамның жүрегі үлкен, көңілі дархан адам еді, әлгі шиеттей үш қызды кісі есігінде қаңғыртпаймын деп ба­уы­рына басып, өзі тәрбиеледі. Әлі күнге еріксіз таңданатыным, анам құйтақандай Қалдыгүлді емізгенде омырауынан сүт шықты. Міне, та­биғаттың құдіреті қандай!? Ешкім түсіндіре алмас аналық мейірімнің шексіздігі ғой, әйтпесе талай жылдан бері бала емізбеген, оның үстіне жасы елуден асып кеткен адамның бойынан қалай сүт шығады?! Мен 1953 жылы білім қуып, үйден алшаққа кеттім. Дәрігер ма­ман­ды­ғын меңгеру оңай емес. Күні-түні талмай ізденесің, ғылымда жаңа­лық ашуға талпынып, науқас жандарға қолұшын беруге бар жан-тәніңді са­ласың. Білім қуып, Мәскеу астық. Қызылорда өңірі шалғайда болған­дықтан, елге сирек барушы едік. Туған жерге сағынып келгенде анам кемсеңдеп, көз жасын сығып алатын. Сол кезде: «Апа неге жылайсыз?» деп таңданушы едім. Сөйтсем, ананың құлыншағын көргенде қуа­ныш­тан көзіне жас үйіріледі екен ғой. Менің бүгінгідей табыстарға, биіктерге жетуімде өмірлік рухани нәр беріп кеткен ата-анамның үлесі ө­л­шеусіз. Бірақ қызығымды, жақсылығымды көре алмады. Сол бір кездері өзім қызметке де, өмірге де енді-енді қалыптаса бастаған кезім еді ғой. Әкем 1960, анам 1968 жылы қайтыс болды. Қазір жасым 75-ті еңсерген шақта көкірегімді бір өкініш кернейді. Анама қанша алғыс айтсам да, қазақтың жөн-жоралғысын сақтап, бір тәуір көйлек кигізбеппін-ау... «ҚҰДАЙ ҚОЛЫҢЫЗҒА ҚУАТ БЕРСІН!» Жас кезімде бүкіл отбасымыз болып сүйіп оқыған данышпан кардиохирург Н.Амосовтың «Ойлар және жүрек» дейтін кітабы болды. Шы­­нын айтқанда, оқылған сол кітаптан түсінгенім көп те емес еді. Бірақ, бір нәрсені мықтап ұққаным анық: хирург мамандығы – ойға сый­май­­тын, таңғажайып, тосын, көзсіз батырлықты талап ететін нәрсе. Тек ай­рықша адам, ерекше талантты адам ғана хирург бола алады. Хирург ма­ман­­­ды­­­ғы барлаушы, ұшқыш, ғарышкердің мамандығы секілді. Өйткені, адам өмірі оның қас-қағым сәтте қабылдаған дұрыс шешіміне байланысты. Осыдан 36 жыл бұрын дүниеге келгеніне үш-ақ күн болған сәбиіме жедел операция жасау қажет болды. Операция өте күрделі, былайша айтқанда бірегей болғандықтан, оны жасауға шешім қабылдау қиынға түсті. Мәскеуге апарамыз ба дегенде, сол кезде 40 жастағы балалар хи­рур­гі Камал Ормантаев «баланы еш қайда жіберудің қажеті жоқ, опе­рацияны өзім жасаймын» деп мойнына алды. Операция алты сағатқа созылып, сәтті өтті. Осы уақыттан отбасымызда тағы бір кезең бастал­ды. Операциядан кейін демалуды, тамақ ішу, жұту, жылауды үйреніп, өмір үшін нағыз күрес жүргізіп жатқанда, кішкене балақайдың атын қоюды ұмытып кетіппіз. Бұл мәселені шешуді отбасымыздың бас иесі атамыз өз қолына алды. Ол кісі Камал Сәруарұлына хабарласып: «Камал, немеремді сенің есі­мің­мен атауға рұқсат бер» дегенде, ол кісі сасып: «Қазақта ондай ырым бар ма еді?» депті. Бірақ, сол кездегі республиканың бас прокуроры атамыз күшке басып: «Қабылданды. Немеремнің аты Камал болады», деді. Міне, со­дан бері 35 жыл өтіпті. Баламыз ержетіп үйленді, енді өзінің екі ұлы бар. Камал аға, сіз бүкіл аналардың алғысын алған адамсыз. Сондықтан да ұзақ та бақытты өмір сүруге міндеттісіз. Өзгелерге өмір сыйлайтын қолыңызға Жаратқан иеміз қуат берсін! Құрметпен, Камал Сейітовтің анасы Алла СЕЙІТОВА. * * * «АЛЛА АЙДАР ТАҚҚАН ДӘРІГЕР» Камал ағамызды Алла тағала тумысынан, анасы Айжан жарықтық­­­тың бойына біткеннен-ақ үлкен сана-сезім, таудай талап, адам жа­­­ны­­­ның қорғанышы бола білетін парасаттылық пен «тәңірі жаратқан дәрігер» «лауазымымен» өмірге әкелген сияқты. Ол кісімен ұлым Ілиястың 2 жасында, 1983 жылы таныстым. Содан бері 28 жыл өтіпті. Біріншіден, Алла ­­­тағаланың құдіреті, екіншіден Камал ағаның кәсіби білігінің арқа­­­сында балама өте күрделі операция жасалып, аман қалды. Сол күн­­­дер­­­дегі менің жағдайымды еш ананың басына бермесін. Ілиясым 37 күн жансақтау бөлімінде жатып, үш рет клиникалық өлімді бастап өткеріп, үш мәрте тірілгенде, мен де үш рет өліп-тірілген анамын. Бір айдың ішінде шашым ағарып, бүкіл болмысым, өмірге деген көзқарасым өзгерді. Алла тағала мен дәрігерге деген сенімім арта түсті. Иншалла, мен үшін қара түнек күндерде Камал аға таң болып атып, күн болып шыққан, Алладан кейінгі пірім еді. Ол кісі Алла айдар таққан дәрігер. Қазір Ілиясым иманжүзды, мұсылманшылығы мол, инабатты азамат. Бір емес, екі мамандық иесі. Бокстан спорт шебері. Ендеше, ұлымның ос­­­ын­­­дай дәрежеге жетуінде академик Камал Ормантаевтың қосқан үлесі ұлан-ғайыр. Ілиясым үшін Камал атасы өмірлік үлгі-өнеге. Осы жылдар аралығында Кәмекеңмен араласа жүріп, аты аңызға айналған балалар хирургі, ғажайып ғалым ғана емес, оның бүкіл ғаламды көкірегіне кісілігімен сиғыза алған үлкен жүректі парасат иесі екендігіне көз жеткіздім. Кісімсінуді білмейтін қазақтың қарапайым ғана баласы өз елімізді айт­па­­­ғанда ТМД, шет ел медицина ғалымдарын білімділігімен мойындатып отыр. Асылық айтқаным емес, жалғыз мен ғана емес, академик Ормантаев ота жасап, емдеген көптеген ата-аналармен таныс болып, олардың да шек­сіз алғыс­­­­та­­­рына куәмін. Ол кісіні тек біз ғана емес, кең байтақ елі­­­міз­­дің түкпір-түкпірінде пір тұтатын отбасылар, ата-аналар саны жетерлік. Іл­и­­я­­­­сым үшін Аллаға шү­­­кір­­­ші­­лік айтып, бүкіл әулетіміз екі дүниеде Кә­ме­­­­кең­нің алдында бас иіп өтеміз. Ақ тілекпен, зор алғыспен Мархабат  Досбайтегі-Қасымжанова. * * * «ОРМАНТАЕВ – ҚАЗАҚ ҰЛТЫНЫҢ БЕЙНЕСІ» Бастан кешкендерді сақ­­­тауға ата-ананың жүрегінен ар­­­тық «қойма» табыла қоймас, сірә. Әсіресе, ол балаға бай­ла­ныс­ты болса. Дүниеде бала үш­­­ін ана жүрегінен асатын адал, нәзік сезім жоқ шығар. Мен ұлым Тілек үшін көп қиын­дық­ты басымнан кештім. Ол бір жарым жасында сиректеу кездесетін дертке шалды­ғып, ауыр халде жатты. Сол қиын кездердегі күнделік дәптеріме көз жүгіртсем, балам үш жылдың 319 күнін ауруханада, оның 64 күнін бала әл үстінде №1 балалар ауруханасында өткізіпті. Сондай қиын жағдайда құдай оңдап, Камал Сәруарұлының қамқорлығында болып, ба­­­ламның беті бері қарады. Міне, сол кездері түн ұй­­­қысын төрт бөлетін тек аналар ғана емес екенін білдім. Түннің қай уақытында болмасын (кейде таң ал­­­дын­­­­да) сонау қаланың түкпіріндегі 3-ші шағын ауданнан келіп, тездетіп палатаға кіріп баланы қарап, бізге дем беріп кетеді. Дәрігерлік біліктілігі, шипагерлігі өз алдына, ол кісінің балаға деген жанашырлығы – ана­­ның қамқор­­лығынан кем емес екенін көріп, қайран қалдым. Байқауымша, Камалдың ұстанатын биік ұстанымы – әлемнің барлық алтынын жинаса да, ол сәбидің бір тамшы көз жасына тұрмайды деген өсиеті. Осы ретте бала денсаулығы десе жанын шүберекке түйетін Камалдай адам кемде кем десем, артық мадақтағаным емес. Ол кісі жанын олжалап алып қалған Тілек бүгінде ержетіп, ел қатарына қосылып, жеке шаңырақ көтерді. Бүгінде балалы-шағалы, үш ұлы бар. Олар да Камекеңді аты аңызға айналған атамыз дейді. Халықта «Егер адамда жақсы қасиет болмаса, оған бақ та, бақыт та қонбайды» деген сөз бар. Міне, осы сөз Камекеңе арналған сияқты. Байқауымша, оған науқас баланың әке-шешесінің кім екені, қандай қыз­­­мет атқаратынының қажеті шамалы. Ол тек бала ғұмы­­­рын сақтап қалмайды, оны мәпелеп емдеп, алақанына салады. Ертең жақсы адам қатарына қосылып, қоғамға қызмет жасауы үшін қолынан келгенін аямайды. «Баланы емдедім, тәуір болды, енді жолы болсын!» деумен Камалдың қамқорлығы шектелмейді. Ол баланың болашағын сырттай байқап, әрдайым ата-ана, туыстарынан сұрап, біліп отырады. Бұдан артық қандай адамгершілік керек! Осы ретте Камекең туралы төрткүл дүниеге белгілі ғалым, «Әлемнің балалар докторы» атанған Леонид Рошальдің: «Ормантаев – қазақ ұлтының бейнесі» деп тұжырымдауы өте орынды да және шынайы шындық. Бұл – ұлтымыз үшін үлкен мақтаныш. Қайникамал ҚАБДИЕВА. ҚР білім беру ісінің үздігі. * * * «ЕҢ БАЙ АДАМ – ДЕНІ САУ АДАМ» Бұл Камал Сәруарұлының ең жақсы көретін сөзі. Меніңше, қазақ жерінде мыңдаған баланы өлімнен арашалап қалған балалар хирургі, профессор К.Ормантаев Жаратқанның бізге жіберген сыйы. Оның үлкен жүрегі мен «алтын қолы» қаншама балаға өмір сыйлады десеңізші. 1988 жылы біздің отбасымыз үлкен қайғы-қасіретті басымыздан өткердік. Бір жас он айдағы қызым Әсел көршінің үйінде ойнап жүріп, байқаусызда сілті (уксус) ішіп қояды. Төртінші деңгейдегі өңеш күйігі, алғашқы он күнде қызым үш рет клиникалық өлімді бастан өткізді. Тамағынан ас түгілі, су да өтпеді. Жолдамамен Алматыға №1 балалар ауруханасына келгенде тағдыр бізді профессор К.Ормантаевқа жолықтырып, қызым­­­ның өмірімен күрес басталып кетті. Ұзақ ем, сауықтырудан кейін 1991 жылы профессор тоқ ішектен кесіп алып, жасанды өңеш салды. Яғни, өңешке аутоэзофагопластикалық операция жасалып, қызымның жаңа өмірі басталды. Содан бері 22 жыл өтті. Әсел ҚазҰУ-ді бітіріп, тұр­мыс­қа шығып, аяғы ауыр болғанда тағы да проблема басталды. Қай гинеко­­­­лог­­қа бармайық, қызымды есепке алып, босандырудан бас тартты. Не істейміз? Қызымның айы-күні жақындап қалды. Содан жылап-еңіреп дәрі­геріміз Камал Сәруарұлына келдік. 22 жыл уақыт өтсе де Әселімді ұмыт­папты. Бізді жылы қабылдап, жағдайды түсініп, қызымды Ана мен бала ғылыми орталығына жатқызуға көмектесті. Әселім еш операциясыз, өзі босанып, ұлды болды. Камал ағасы немереме Мұсағали деген есім берді. Ендігі менің аналық арманым, асыл тілегім – немерем де ұлы ғалым, аптал азамат Камал Ормантаевтай болса деймін. Құрметпен, дәрігер-кардиолог Гүлжамал КҰСПАЕВА. Түркістан қаласы. * * * БАЛАЛАРДЫҢ БАҒЫНА ЖАРАЛҒАН Менің пешенеме Камал Сәруарұлымен кездесу отбасымыздағы болған қайғылы жағдайдан кейін жазылыпты. Немерем Зарина бір жас екі айында №1 балалар ауруханасының жансақтау бөліміне өте ауыр халде түсті. Немеремді көргенде «бәрі бітті, бала аман қалмайды» деп ойладым. Алайда Камал Сәруарұлы бастаған дәрігерлердің күшімен немерем «комадан» шыққанмен, өміріне төнген қауіп сейілмеді. Дәрігерлер жедел операция жасау керек деп шешіп, 1997 жылы желтоқсан айында өзінің шәкірті Ғани Құрбанбековпен баланың бас сүйегіне күрделі операция жасалды. Маған сол жолы операциядан өте қатал, өзіне мығым, бірақ қатты шаршап шыққан Камал Сәруарұлы қатты әсер етті. Сонда ғана хирург маман­­­ды­ғының өте күрделі, ауыр екенін түсіндім. Операциядан кейін ол кісі Зари­на­ның денсаулығын қадағалап отырды, ал біз болсақ профессордың берген нұсқауын бұлжытпай орындауға тырыстық. Қазір Заринам 16 жаста, жалпы білім беретін мектепте жақсы оқиды. Мен Жаратқан иеміз сондай қиын кезеңде мейірбан және адал, өз ісінің айтулы шебері Камал Сә­руарұлын біздің бағымызға жіберген шығар деп ойлаймын. Мира МҰҚАШЕВА,  Заринаның әжесі. * * * ...Халқының құрметіне бөленгеннен артық атақ та, даңқ та жоқ шығар, сірә. Бүгінде медицинаның абыз ақсақалы атанған Камал Сә­руарұлы өткен өмі­­ріне, тағдыр-талайына шүкіршілік етеді. Жақсы жар Жаратқанның жәрдемі деген, жұбайы Розамен тату-тәтті өмір сүруде. Әке жолын қуған балалары Алмас ғылым докторы, Сәулесі ғылым кандидаты, Жарас – дипломат, Айжан – студент. Ал ұрпақ жалғас­ты­ғы – немерелері көз қуанышы. «Қанша алғыс алсаң, сонша ғұмыр жа­сай­сың» деген шығыс тәмсілі бар. Ендеше, ана­­лар­­­дың алғы­сын ар­қала­ған ака­демик ағамыздың ғұ­мы­­­ры ұз­ақ болғай. Гүлзейнеп СӘДІРҚЫЗЫ.