Ұстаз мәртебесі және баянды болашақ

Тәуелсіздіктің 20 жылдығына қадам басқан қазақ қоғамының алдында тұрған сара жол – ұлт Көшбасшысы, Елбасы жүргізіп келе жат­қан сындарлы саясаттың бірі жас ұрпаққа са­палы білім беруді жүзеге асыру. Ал енді са­па­лы білім мен саналы тәрбие ұрығын қатар себетін аяулы тұлға – аты алтын әріппен жа­зы­латын мұғалім, ұстаз екені ақиқат. ХХ ғасыр­дың басында адасып аңырап тұрған, қай жолмен жүрерін білмей тығырыққа тірелген қазақ қоғамын азаттықтың айдынына шығару үшін жанұшырып жол іздеген Ахмет Байтұрсынов: «Әуелі біз елді түзеуді бала оқыту ісін тү­зеу­ден бастауымыз керек», – деген ақадал ама­на­тын қалдырған екен. Бұл аманат әлі күнге дейін күн тәртібінде тұр десек қателесе қой­мас­пыз. Ғасырлар бойы күткен, қаншама ұрпақ­тың арманы болған азаттыққа қол жеткізген біздер енді осы тәуелсіздікті қастерлеп, баян­ды етіп, келешек ұрпаққа тым қымбат жәдігер ретінде қалдыруымыз керек. Ол үшін сапалы білім беруге айрықша көңіл бөлуіміз қажет. Қазақ халқының ұлт ұстазы болған Ахаң­ның аманаты жайлы айтпақ ойымызды бүгінгі дәуір шындығына жақын сөйлетіп, бас қала­мыз Астанада тәуелсіздік алғалы бері тұңғыш рет өткізілген республикалық педагогикалық форумнан туындаған кейбір ойларды ортаға салғанды дұрыс деп санадық. Форумда министр Б.Жұмағұлов тәуелсіздіктің тұғырын бекем етіп, азаттық жолындағы бағыт-бағда­ры­мыздың сара жолын бекітіп берген Елбасының тапсырмалары барысында толық мәніндегі жүзеге асырылып жатқан сан тарау жолдарды, дәлірек айтқанда, білім беру жолындағы жүзеге асырылып жатқан ілкімді істерді, жеткен же­тіс­тіктердің денін санамалап, саралап, нақты сандармен, пайыздық өлшемдермен, өзара са­лыстырулармен айқын көрсетті. Тәуелсіздік ал­ған аз ғана жылдың ішінде дүниеге келген алғашқы «Болашақ» бағдарламасынан бастап, күні бүгінгі «Назарбаев зияткерлік мектебі», «Назарбаев университеті» арасындағы ауқым­ды істердің барлығы біздің білім беру ісіндегі жеткен жетістіктеріміз. Мұның бәрі білім беру сапасының халықаралық деңгейдегі беделін арт­тыра түсу үшін қалтқысыз қызмет етуде. Мы­салы, соңғы он жыл ішіндегі білім беру ісін қаржыландыруды 7,5 есеге арттыру, ЮНЕСКО-ның деректері бойынша Білім беруді дамыту индексінде 129 елдің ішінде 4 орынға көтерілу, халықтың сауаттылық деңгейінің 14 орынға табан тіреуі (177 ел бойынша), сонымен бірге 2001 жылдың өзінде Қазақстан ТМД елдері ішінде алғашқылардың бірі болып барлық мектептерді компьютермен толық қамтамасыз етуді жүзеге асыру, мұның бәрі білім саласының соңғы он-жиырма жылда жеткен жетістігі. Білім және ғылым министрінің баяндама­сын­да республика ұстаздарының шығармашы­лық шабытын арттырып, қуанышқа бөлеген келесі бір жағдаят – ол мұғалім мәртебесіне байланысты қадау-қадау айтылған ойлар. Ол өз сөзінде былай деп атап көрсетті: «Шә­кірт­теріне өмірдің қыр-сырын танытып, сан қилы құбылыстарды терең түсінуге баулыған да­ры­н­ды мұғалімдердің еңбегі өлшеусіз». Шын мә­нінде де ғасырлар тоғысында тәуелсіздікке қол жеткізген халқымыздың қандай да бір жетістігі, тығырықтан шығар жол іздеп күрескен сәт­те­рінде біздің жүгінеріміз де, сенеріміз де, ең бастысы, баянды болашағымыз да – білім. Ал енді сан алуан құбылыстардың құпиясын те­рең түсінуде алға жетелейтін басты тұлға – да­рынды ұстаз, білімді мұғалім. Орыс хал­қы­ның ұлы химик ғалымы Д.И.Менделеевтің «Мек­теп халықтар мен мемлекеттердің тағды­рын ай­қын­дайтын алапат күшке ие» дейтін ке­меңгер пікірін жаңғырта отырып, осындай алапат күш­тің бастауында әрқашан мұғалім тұра­ты­ны­на баса назар аударған министр мырза: «Сон­дықтан да мұғалім кәсібі қоғамдағы ең беделді, құрметті мамандыққа айналуы тиіс» деді. Осы аралықта сәл шегініс жасасақ. Қазақ­стан Республикасының Тұңғыш Президенті жыл сайынғы халыққа арнаған Жолдаула­рын­да білім беру, мұғалім мәртебесі жайында да үне­мі айтып, бөле-жара ескертіп отырады. Со­ның дәлелі дәстүрлі халыққа жасаған өз Жол­дауында Елбасы: «Бәрі де мектептен баста­лады. Біз мұғалім мамандығының беделі мен абыройын қайтаруға міндеттіміз» деп айт­қа­нына да көп уақыт өте қойған жоқ. Бұл ай­тыл­ғандардан аңғаратынымыз Елбасының халық­қа жасаған Жолдауында айтылған аманат­тар­дың уақыт өте келе жүзеге асып отырғаны қу­антады. Бұл жайында Бақытжан Жұмағұлов: «Осылайша Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың өркениетті, бәсекеге қабілетті Қазақстанды құ­ру туралы стратегиялық тапсырмасын орын­дай аламыз», – деп айрықша атап көрсетті. Республиканың түкпір-түкпірінен ардақты мұғалімдер басқосқан алқалы жиында айтыл­ған ұсыныстың бірі «Даңқты мұғалімдер кіта­бы» атты интернет басылымдарын ұйымдас­ты­ру көпшілік көңілінен шықты. Біздің ойы­мыз­ша бұл ұсыныс жан-жақты қолдау таба­ры­на біз кәміл сенімдіміз, ғылым мен технология, инновациялық ілгері басушылық, өркени­ет көшіне ақпараттық ағындар тасқынымен бет бұрған бұл кезеңде айтылған ұсынысты жүзеге асыру қиындық тудырмайды. Форумда Елбасы жүргізіп келе жатқан сара саясатты баянды етудің басты бағыттары кеңі­нен сөз болды. Біз бұл күнге дейін Елбасы тап­сыр­масына орай «100 мектеп, 100 аурухана» са­луды жүзеге асырдық, ендігі меже одан да биік, нақтырақ айтқанда, таяу жылдары 522 мектеп салуды межелеп отырмыз, демек, біз бұл ар­қы­лы 12 жылдық оқу жүйесіне көшуді толық­қан­ды, дер кезінде жүзеге асыра аламыз. Біздің мақ­сат форумда ерекше айтылған, көп уақыттан бері халық көкейінде, әсіресе, мың­даған ұстаз­дар қауымы тарапынан күтіліп келе жатқан мәселе – мұғалім мәртебесі жайында ғана там-тұмдап қозғадық. Сонымен қатар осы форумда айтылған күрделі мәселелер еліміздің түкпір-түкпірінде талқыланып, жүзеге асып жатқаны мұғалім мәртебесінің қаншалықты асқақ екенін айқындай түседі. Біздің өзіміз еңбек ететін М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қа­зақ­стан мемлекеттік университетінің оқыту­шы-профессорлар құ­рамы Республикалық пе­даго­гикалық форум­ның материалдары бойын­ша «Жаңа ұрпақтың білімі мен тәрбиесі – мемлекет, қоғам және бизнестің басымдықтары» атты ғылыми-прак­ти­калық конференция өт­кізді, форумда айтыл­ған идеялар өз жалғасын тапты, талқыланды. Айтпақ ойдың қорытындысына бет бұрып, жинақтай түссек. Елбасы айтқан аманаттар, фо­румда айтылған қадау-қадау ойлардың ба­сым бөлігі мұғалім мәртебесін көтеру болды. Бұл дегеніңіз, мұғалімге қамқорлық жасасақ, қадірлі жанның мәртебесін асқақтатсақ ел бо­ла­шағы, тәуелсіздік тұғыры, алаштың арманы баянды болады деген сөз. А.Бай­тұр­сынов­тың іні шәкір­ті, қазақ поэзиясының падишасы, алаш ұранды әдебиеттің көрнекті өкілі Мағ­жан Жұмабаевтың мұғалім туралы берген ба­ғасы, оның қоғамдағы рөлі туралы айтқан ама­наты да бүгінгі дәуірмен үндесіп тұрғандай: «Еліміздің аз ғана жылдық ояну дәуіріне баға беру үшін алты алаштың баласы бас қосса, қа­дірлі орын мұғалімдікі» – деп қадап-ақ айтқан қағидасы бар екен. Ол тағы бір еңбегінде жоғарыдағы ойын «Қазақтың қаны бір, жаны бір жолбасшысы – мұғалім» деген пікірмен толықтырған екен. Бұл айтылған ақи­қат­тардың әрқайсысы әлі де өз жаңғырығымен қа­зақ хал­қы­на, елімізді мекендеп отырған барша қазақ­стан­дықтарға қызмет ете берері сөзсіз. Болатбек ТІЛЕУБЕРДИЕВ, филология ғылымдарының докторы, профессор.