Кеше Бейбітшілік және келісім сарайында Рухани келісім күніне арналған «Рухани мәдениет – әлемді жаңартудың кілті. Рухани келісімге бағытталған 20 жыл» атты бүкіләлемдік мәдениет форумына қатысқан Ресей, Америка, Түркия, Иран, Аргентина, Австрия, Германия, Украина, Үндістан мен Орталық Азия елдерінің мәдениет пен өнер майталмандары, түрлі діни конфессиялар мен халықаралық ұйымдардың өкілдері «Риксос» қонақ үйінде жайылған қайырымдылық дастарқанында ізгілік пен қайырымды істерге ортақтасу құрметіне ие болды. Мәдени бағдарлама бойынша қонақтар Арманд Ассантенің (АҚШ) «Қазақстан Голливуд жұлдыздарының көзімен» атты деректі фильмінің тұсаукесерін тамашалап, КСРО халық әртісі Иосиф Кобзонның өнерімен ұштасқан мерекелік кешке қатысты.
Бүкіләлемдік рухани мәдениет форумының қашанда халықаралық мәдени басқосулардың орталығына айналып жататын Бейбітшілік және келісім сарайында өтуінің өзі бұл шараның түпкі мақсат-мүддесін айқын аңғартып тұрғандай. Жиында Парламент Сенатының депутаты, халықаралық «Рухани келісім конгресі» қоғамдық қорының президенті Төлеген Мұхамеджанов Рухани келісім күніне байланысты өз ойын қысқаша түйіндеп өткеннен кейін сөз Парламент Сенаты Төрағасының орынбасары Мұхамбет Көпеевке берілді. Ол Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында өтіп отырған осынау айтулы шараның маңыздылығына жан-жақты тоқтала келіп, Сенат Төрағасы Қайрат Мәмидің руханият форумы қонақтарына жолдаған хатын оқып берді. «Ресей халқы ассамблеясы» жалпыресейлік ұйымының төрағасы, Мәскеу мемлекеттік мәдениет және өнер институтының ректоры Рамазан Абдулатипов «Рухани мәдениет – әлемді жаңартудың кілті» деген тақырыпта баяндама жасады. «Біз түрлі қақтығыстар мен ой қарама-қайшылықтары, әділетсіздік пен қысымдық әрекеттер бой көрсеткен қоғамда өмір сүріп отырмыз. Мұндай келеңсіз жайттар жер шарының кез келген бөлігінде халықтың наразылығын тудырмай тұрмайды. Ендеше, оған қарсы қандай да әрекет болсын ұдайы жаңа сипатқа ие болып отыруы керек. Бұл .үшін әділетсіздікпен күрестің өзіне жаңаша көзқарас керектігін уақыттың өзі талап етіп отыр. Бүгінгі өмірлік мәселелерді түбегейлі өзгертпей, адамзат өркениетінің келешегі кемел болады деп айта алмаймыз. Әлемді түрлі қауіп-қатерлерден құтқарудың жалғыз-ақ амалы бар: ол – рухани құндылықтар арқылы жақындасу, адамдар арасындағы өзара ынтымақтастық пен мәдени байланыстарды нығайту болып табылады» деген ресейлік қонақ Астанада өтіп жатқан форум адамзат баласының тарихында жаңа кезеңнің басталғанын көрсетеді деп тұжырды. Түптеп келгенде, жер бетіндегі барлық тіршілік иесі бір-бірінің рухани байлықтарын барынша қадірлеп, бағалауы арқылы ғана өздерінің мызғымас тұрмысы мен өмірлік қағидаларын тұрақтандыра алады деген пайым алға тартылды. Астана өткен жылы да дәл осы мезгілде мәдениет пен өнердің небір айтулы тұлғаларының ой алаңына айналып, соғыс өрті мен қақтығыстардың, есірткі мен адам баласы санасын азғыратын басқа да түрлі залалды құбылыстардың алдын алу мақсатында көпшілікке үндеу арнаған болатын. Бұл ретте Қазақ елі астанасының өзінің сондағы байсалды байламы мен жарқын келбетіне берік күйінде қала беретіні әрбір қазақстандықтың кеудесін мақтаныш сезіміне толтыратыны айтылды. Қайырымдылық, махаббат, әділеттілік пен жасампаздық қасиеттерін ұрпақтан ұрпаққа жалғастыру әр адамның алдына қойған басты мақсатына айналуы тиіс. Рухани мәдениетке негізделмеген өмірдің аяғы құрдымға кетіп тынады. Сондықтан да адамның жан байлығы қай қоғамда да алдыңғы орынға қойылып келді.
Бүгін бәріміздің тағы да бас қосып отырғандағы мақсатымыз жалғыз-ақ нәрсе – рухани жаңғыру мәселесі. Бүкіләлемдік мәдениет форумы ХХІ ғасырды рухани ағарту ғасыры деп жария еткені мәлім. Осыған байланысты әлі біздің бірлесе тізе қосып атқаратын шаруаларымыз ұшан-теңіз. «Культура» деген сөздің түп төркіні өте терең мағынаны білдіреді. Бұл бізді жасампаздыққа, жарқын болашаққа қызмет етуге шақырады. Саясаткерлер мәдениетті баға жетпес байлық деп бағалағаны абзал деген баяндамашы бейбіт өмір мен тыныштық жырын әлемге паш етуде басқа елдермен салыстырғанда Қазақстанның алатын орны ерекше екенін атап өтті. Қонақ мұның бәрі Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың жүргізіп отырған сарабдал саясаты мен Қазақстан халқының біртұтас бірлігінің арқасы екеніне айрықша тоқталды. Қазақ елі мұндай нәтижеге аз уақытта қол жеткізе салмағаны белгілі. Тарих қойнауынан небір құнды жауһарлар табылуда. Б.д.д. VI-VII ғасырлардан сыр шертетін археологиялық қазба байлықтары бұл өңірде жазу мәдениеті бұдан қаншама ғасырлар бұрын пайда болғанын көрсетеді, көне мұралар ежелгі мәдениеттің орталығы да осы жер болғанына күмән келтіртпейді, дейді форумға қатысушы.
КСРО халық әртісі Иосиф Кобзон өзінің былтыр да осы форумда сөз сөйлегенін, бейбітшілік рухын жырлайтын қандай да іс-шараға үн қатуға дайын екенін жеткізді. Мәдениеттің өзегі рухани ізгілікте деп атап көрсетті. Сондықтан да бұл форум өзінің әлем алдындағы борышын абыроймен атқарып келеді деген ой білдірді. Мәдениет пен өнер қашанда адамзаттың жарқын болашағы үшін қызмет етіп келеді. Бұл жолда Қазақстанның жарқын бастамасы өзгелерге үлгі болуы керектігін назарға салды. БҰҰ жанындағы бүкіләлемдік дін өкілдері кеңесінің бас хатшысы Бава Джейн Қазақстан ядролық қарудан түбегейлі бас тартқан дүние жүзіндегі ең алғашқы ел деп баға берді. Осы бағытынан-ақ мұндағы халықтың көздегені бейбіт өмір мен тыныштық екені айқын аңғарылады. Бүкіл адамзат баласына қауіп төндіріп отырған мұндай алапат қарудан бас тартудың өзі кемел басшысы бар елдің ғана қолынан келетін іс деп пайымдады. Рухани мәдениетте діннің ерекше рөл атқаратынына көңіл бөлді. Сөзінің соңын американ ақынының адамзатты парасаттылыққа үндейтін отты жырымен түйіндеді. Дін істері жөніндегі агенттіктің төрағасы Қайрат Лама Шәріп дін әлеуметтік-құқықтық реттеуші ретінде қалыптасып келе жатыр дей келіп, исламның қай кезде де бірлік пен бейбітшілікке, қайырымдылық пен имандылыққа қызмет еткенін еске салды. Кейбір еуроцентристік пиғылдағы кертартпа көзқарастардың исламды адамзат өркениетіне кереғар оймен әшкерелеп көрсетуге тырысып бағып жатуы да тегін емес. Мұндай ислам қағидаларына қарадай күйе жағып, адам шошырлық етіп көрсетуге тырысатын кез келген әрекеттің ар жағында халық пен халықты, дін мен дінді бір-біріне қарсы қоюға ұмтылған жандардың жат пиғылы жатқанын аңғару қиын емес. Дінге деген мұндай экстремистік шабуыл барша адамзат баласын толғандыратын басты мәселеге айналып отыр. Бұл ғасыр қантөгістер мен қақтығыстар дәуірі емес, халықты қайырымдылыққа үндейтін кезеңге айналуы керек. Елорда төріне дүние жүзінен мәдениет пен руханияттың осыншама танымал тұлғаларын жиып отырғандағы көздеген мақсат та сонда екенін форумда сөз сөйлеген қонақтардың бәрі атап өтті.
Америкалық қонақ Арманд Ассантенің ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығына тартуы ретіндегі «Даламен сырласу» деректі туындысы осы шараның ең басты оқиғасы деуге лайық. Қазақстан туралы киноның басты ерекшелігі – Қазақ елінің басынан өткерген тарих-талайын басқа бір елдің азаматының көзқарасымен бағамдау бұрын-соңды кино үрдісімізде көп кездесе бермейтін бастама еді. Күні кеше осы фильмнің Нью-Йорк қаласында тұсауы кесілгені баспасөз беттерінде жұртшылықты қуанышқа кенелтіп жатыр. 20 минөттік оқиға желісі қыран құсты білегіне қондырған қазақ жігітінің отты, қайсар рухқа толы жанарындағы өрлікті бейнелеумен өріліп, Невада-Семей полигонының қазақ жеріне келтірген қасіретін, адам қолымен жасалған алапат зұлматты бүкіл адамзат баласының қарсы үніне айналдырып жібереді. Тәуелсіздік тұғырын бекіткен еліміздің тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың салиқалы саясатының нәтижесі – түрлі этносаралық татулық пен бірлікті, ізгі қарым-қатынасты оқиғаға өзек етуімен қызғылықты. Форумға қатысқан Арманд Ассантені көрерменге таныстырып жату, әрине, артығырақ болар. Актер өнері жұртқа «Одиссей», «Бонапарт пен Жозефина» сияқты әлемге кең тараған көркем туындылар арқылы өте таныс. Өткен жылғы форумда түсірілімі басталып кеткен фильмнің араға бір жыл салып, осы кеште салтанатты жағдайда тұсауының кесілуі Голливуд актеріне деген құрметімізді бұрынғыдан да асыра түсері сөзсіз. Американың танымал актері Питер Гриннің «Мені Арманд Ассанте мен оның қазақстандық достары жасаған фильм таңғалдырды. Өзімді жас баладай сезіндім. Бұл фильм жаңа білімге деген құмарлығымды оятады. Оны ең алдымен балалар көруге тиіс. Фильмді мектептерде көрсету керек – өйткені, ол болашаққа деген үміт пен сенім туралы әңгімелейді» деп сүйсініс білдіруінің өзі жай болмаса керек. Сонымен, форумға әлемнің 27 елінен келген делегаттар бір үстелдің басында адамзатқа ортақ құндылықтар туралы ойларын ортаға салды. 1997 жылы республикалық деңгейдегі қайырымдылық асына бір мезгілде 60 мың отандасымыз қатысқан екен. Сол дәстүрдің жалғасындай мерекелік ас «Әлемде бейбітшілік, ауызбірлік пен сүйіспеншілік орнасын!» деген тілектермен биыл тағы да жұртты жұмылдырып жатқаны қуанышты ғой, әрине, алайда біз сол қайырымдылық оты бір күнмен өшіп қалмай, әр адамның жүрегін мәңгі жылытып тұрғай деп тілейміз.
Қарашаш ТОҚСАНБАЙ.