Жақында облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Марат Шоранов пен қоғамдық денсаулық сақтау департаментінің басшысы Ғазез Сүлейменов Шолпанға арнайы барып, тұрғындармен кездесіп, ұсыныс-пікірлерін тыңдап, жиын соңында аудандық аурухананың бас дәрігері Жексенбай Тілеуберлиннің қызметінен босатылғанын айтқан-ды. Алайда бас дәрігердің жұмыстан кетуімен бар мәселе шешілмеген секілді. Бұған жуықта Шолпанға әдейілеп барып, ауыл жұртшылығымен жүздескенімізде көзіміз жете түскендей болды.
Құжаттардағы қайшылықтар
Бір емес, екі бірдей комиссия жұмыс істеген ауылда қазір жағдай тұрақталған шығар, елдің ашуы басылып, сабасына түскен болар деп топшылағанбыз. Ауыл әкімдігі мен дәрігерлік амбулатория қатар орын тепкен екі қабатты ғимараттың алдында қос қария бума-бума қағазбен қарсы алғанда жағдайдың біз ойлағандай емес екендігін байқадық. «Ешкімді соттатайық, жұмыстан шығарайық деген ойымыз жоқ. Біздің ашуымызға тиіп отырғаны – барды бар, жоқты жоқ деп неге айтпайды? Шын деректерді неге бұрмалайды? Қараймыз, тексереміз дейді. Шынтуайтында нәтиже болмай тұр», деп әңгімесін бастаған Шолпан ауылының 76 жастағы тұрғыны Амантай Өтеулина бізге төрт құжатты көрсетті. Біріншісі – ауылдық амбулаторияның аға дәрігері Айдана Ташаеваның қолы қойылған вирусты А гепатитімен ауырды делінген 46 адамның тізімі, екіншісі – аудандық емхананың жұқпалы аурулар бөлімшесінде вирусты А гепатитімен стационарда ем қабылдап шыққан 12 баланың тізімі, үшіншісі – аудандық емхананың жұқпалы аурулар бөлімшесінде ДЖВП, яғни өт жолдары ауруымен ауырған 14 баланың тізімі, төртіншісі – вирусты А гепатитімен үйде ем алған балалар тізімі (соңғы үш құжатқа да А.Ташаеваның қолы қойылып, мөрі басылған). «Соңғы үш құжат қолдан жасалған. Сары аурумен ауырғандарды өт жолдарымен ауырды деп қасақана өзгерткен. Оның ішінде желтоқсан айында қайтыс болған Зарина да жүр. Неге тек 31 бала ғана сары аурумен ауырды деп отыр? Дәрігерлердің мектеп оқушыларына берген медициналық анықтамасында 44 оқушы А вирусты гепатитімен ауырды деп жазылған. Алайда 46 адамның тізімінде дәрігерлер оқушылардың сабақта болған күндерін «сабақта болмады, емханада болды» деп әдейі ұзартып, күндер қосқан. Шындығында, балалар дәрігерлер құжатында жазылғандай стационарда 10 күн емес, 5-ақ күн емделді де сабаққа барды. Бұдан кейін ауырмағанда, бір-біріне жұқтырмағанда қайтсін? Әуелдегі тізімде 46 бала сары аурумен ауырғаны жазылды ғой. Оған жазғы каникулда осында болып, Аягөзге кеткен 10 баланы қосыңыз. Олардың тіркеуі Аягөзде. Және тағы 7 бала тізімге қосылмаған», дейді зейнеткер.
Мектепке арнайы барып, дәрігерлердің оқушыларға берген медициналық анықтамаларын көрдік. Ауылдық амбулатория, Үржар аудандық емханасы және Аягөз аудандық орталық ауруханасы (бір оқушы Мұрат Әуез, 2017 жылы 9-28 желтоқсан аралығында емделген) 44 оқушыға анықтама беріпті. Сол 44-тің 43-іне А вирусты гепатиті диагнозы, оның ішінде 15-іне А вирусты гепатиті қалғанына вирусты А гепатитінің сарғаюсыз жеңіл түрі деген диагноз қойылыпты. 44 баланың біріне бауыр эхинококы деген диагноз қойылған екен. Бір байқағанымыз, мектеп оқушыларына берілген анықтамадағы 42 оқушының есімін әуелде сары аурумен ауырды делінген 46 адамның тізімінен көруге болады. Алайда дәрігерлер анықтама берген тағы бір (қойылған диагнозы – А вирусты гепатит сарғаюсыз жеңіл түрі) оқушының есімін тізімдегі 46 адамның ішінен кездестірмедік. Шолпан ауылдық амбулаториясының аға дәрігері А.Ташаева Үржар аудандық ауруханасының жұқпалы аурулар бөлімшесінде ДЖВП ауруымен 14 оқушы ем алды деп көрсеткені белгілі.
Осы 14-тің 11-інің аты-жөні де мектептегі анықтамада жазулы тұр. Мектептегі сары аурумен ауырған оқушыларға берілген 43 медициналық анықтаманың 24-інің уақытының сәйкес келмейтінін аңғардық. Мәселен, Аяжан Көбегенованың сабақта болмаған уақыты 46 адамның тізімінде 02.10-12.10.2017 деп көрсетілсе, мектептегі анықтамада 02.10-09.10.2017 деп жазылған. Рахымғали Ернардың ем алған уақыты да (46 адамның тізімінде 12.10-16.10.2017, мектеп анықтамасында 12.10-22.10.2017 деп жазылған) осындай. Яғни күндердің қосылғанын байқайсыз. Мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары Қарлығаш Тұрарбаева емханадан шыққан балалардың барлығы анықтама әкелгенін, тек кейіннен сары аурудан емделген екі баланың ғана анықтамасы жоқ екендігін айтты. «Айсұлу Болатова үйінде емделіп жатыр, 3-сыныпта оқитын Тоқтарова емделіп шықты. Екеуі де анықтама әкелген жоқ. Өмірсерікова мен Сәрсенованың диагноздарын білмейміз, олар да анықтамаларын әлі әкелген жоқ», дейді ол.
Бәріне бас дәрігер ғана кінәлі ме?
Шолпанның тағы бір тұрғыны, зейнеткер Дәрия Ахмадиева республика мен облыстан келген комиссиялардың, денсаулық сақтау басқармасының тек аудандық аурухананың бас дәрігерін кінәлі деп тапқандарына ренжулі. «Баланың өліміне, басқа да олқылықтарға бас дәрігерді кінәлап, жұмыстан шығарып жіберді. Бұған бас дәрігер ғана емес, ауыл дәрігерлері де кінәлі. Бала бір ай бойы көз алдында ауырып жатқанда неге ауданға жібермеді?
«Мына бала ауырып тұр, мен жаспын, тәжірибем жетіспейді, білмеймін, тексеріп беріңіздерші» деп ауданға апарса, бас дәрігер «алып кет» деп кеудесінен итермес еді ғой. Бас дәрігерге дейін педиатр, инфекционист, жұқпалы аурулар бөлімшесінің меңгерушісі, бас дәрігердің емдеу жөніндегі орынбасары бар. Олардың бәрі сүттен ақ, судан таза болады екен де, ұйымдастыру жұмыстарына жауапты бас дәрігер ғана кінәлі болып шығады екен. Сонда қалғандары қайда қараған? Біздің шындықты айтқаны үшін бас дәрігерді жұмыстан босатты. Осы әділдік пе? Бес ай болды, тексерістен тексеріс. Әбден шаршадық. Біздің тілегіміз – ешкімге бағынбайтын дербес комиссия құрылса дейміз. Іске нүкте қоятын кез жетті», дейді ашуға булыққан зейнеткер.
Былтыр желтоқсан айында қайтыс болған қыздың анасы Индира Жәнібекованың үйіне де арнайы бас сұқтық. Ол кісі бір ғана өтініш айтты.
Шолпандағы амбулаторияның аға дәрігері Айдана Ташаеваның ісін қараймыз деді. Оны баяғыда қарау керек еді. Қызыма алғашқы медициналық көмекті көрсеткен сол дәрігер ғой. Бала ауырып жатқан кезде өзі Таскескенде жүрді. Сағат 11 жарымда келді. Телефонмен нұсқау берді. Үржардың инфекционист дәрігері «Мен Заринаның ауырғанын білген де жоқпын, менен оған не беру керек екенін сұраған жоқ», дейді. Яғни ауылдағы дәрігер өзінің білгенін істеген. Қандай система қойғанын бір Құдай біледі. Менің тілегім, ауылдағы амбулатория дәрігерлерінен бастап, аудандық аурухана дәрігерлерінің барлығы тексерілсін», дейді айдың-күннің аманында қаршадай қызынан айырылған ана.
Шолпан ауылы тұрғындарының тағы бір тілегі – елді мекеннен 20 шақырым жердегі Таскескендегі аурухананың бұрынғы мәртебесін қайтару. Ауылдан 100 шақырым қашықтықта орналасқан Үржарға барғаннан гөрі Таскескеннің тиімділігін, ондағы дәрігерлер де бұрыннан келе жатқан білікті әрі тәжірибелі мамандар екендігін айтады тұрғындар.
Ал ауыл дәрігерлері не дейді? Елді мекеннің 1300-ден астам тұрғынына қызмет көрсететін амбулатория екі қабатты ғимараттың екінші қабатында орын тепкен екен. Нақтырақ айтсақ, бұл ғимараттың алды – әкімдік, арты – емхана. Бүгінде мұнда 8 адам еңбек етеді. Дәрігерлік амбулаторияның медбикесі Нәзгүл Әреновадан мән-жайды сұрағанымызда «Қалай болғанын өзіміз де ұқпай қалдық» деп күмілжіңкіреп барып, қайтыс болған қызды аудандағы инфекционист дәрігер әуелде қарағанымен, сырқаты асқынған кезде қарай алмағанын айтып қалды. Осындағы жоғары санатты мейірбике Сәуле Хасенова да «Енді мен не деп айтамын?! Қаралды ғой. Күнде қаралды. Болды енді, мен не деп айтамын?» деп әуелде кібіртіктей сөйлеп, дүниеден өткен қыздың әжесі немересінің түнімен ауырып шыққанын ертеңінде ғана айтқанын жеткізді. «Біздің телефон нөміріміз бар.
Бірден түнде звондап айту керек еді. Ертеңінде аяқ астынан ауырып қалды деді. Бала емханаға өз аяғымен келді. Инфекционист дәрігер баланың анализдеріне қарап, телефон арқылы дәрі-дәрмек тағайындап, үйде емделсін деді. Біздің дәрігер инфекционистпен сөйлесіп отырды», дейді ол. Өзгертілген құжаттар туралы сұрап едік, екі медбике де жақ ашпады.
Ауыл тұрғындары наразылығын білдіріп отырған Шолпан ауылдық амбулаториясының аға дәрігері Айдана Ташаевамен сөйлесе алмадық. Әріптестері қалаға кетті деді. Олардың сөздерінен аға дәрігерге жас маман деп жанашырлықпен қарайтындықтарын да аңғарғандай болдық. «Университетті бітіргеннен кейін бірден әкелді де отырғыза салды. Ол кісіге де оңай емес. Қасында үйретіп отырған қосымша дәрігер жоқ. Ауданға қоңырау шалып сұрап отырады үнемі», дейді Н.Әренова.
Шолпан тұрғындарын сарсаңға салған сары ауру Үржармен көршілес Аягөз ауданында да тіркелгені белгілі. Мамандардың айтуынша, Аягөзге сары ауру жазғы каникулда Шолпанда демалысын өткізген оқушылар арқылы келген. Дегенмен де аудандағы жағдай тұрақты деуге болады. Аягөз аудандық қоғамдық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Дәулет Жұмақанов ауданда 2017 жылы 16 бала, биыл екі бала А вирусты гепатитімен тіркелгенін, қазір екеуі де емделіп шыққанын жеткізді. Қаладағы Кешірім Бозтаев атындағы мектептің директоры Қайрат Ғазизұлы ауру толық жазылғанша оқушыларға Шолпан ауылына баруға тыйым салынғанын, білім ошағында қауіпсіздік шаралары күшейтілгенін, қазір жағдай қалыпты екендігін айтты.
Түйін
Жақында өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Шығыс Қазақстандағы медициналық мекемелерді компьютерлендірудің кенжелеп отырғанын ескертіп, облыс әкіміне мәселені назарға алуды тапсырған-ды. Үржардың Шолпан ауылындағы жағдайдың, оның ішінде ауырған оқушылардың амбулаторлық карталарындағы диагноздардың өзгертілуі, медициналық анықтама мен басқа да құжаттардағы сәйкессіздіктердің орын алуына да белгілі бір деңгейде жоғарыда аталған жергілікті жерлердегі компьютерлендірудің кешеуілдеуі әсер еткенін ешкім жоққа шығара қоймас. Айтпақшы, облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы М.Шоранов осы жолы Шолпанға барғанында мәселенің ушығуына дәрігерлердің салғырттығымен қатар, медициналық мекемелердің әлі күнге дейін цифрландырылмай келуі де себепші болғанын атап өтіп, жылдың соңына дейін облыстың елді мекендері 3 200 компьютермен жабдықталатынын жеткізді.
Азамат ҚАСЫМ,
«Егемен Қазақстан»
Шығыс Қазақстан облысы,
Үржар ауданы,
Шолпан ауылы
