Елбасының жолдауларында таяудағы оңжылдықта теңестірілген жедел даму арқылы экономиканың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету тапсырылған. Осы мақсатта үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы әзірленіп, нәтижесінде еліміздің өркендеуіне кең жол ашқан индустрияландыру бағытындағы жұмыстар жүйеленіп, жалғасын табуда. Соның бірі – Талдықорған қаласынан 600 шақырым қашықтықта орналасқан Балқаш көлінің жағалауындағы Үлкен кентінде ашылған Балық зауыты.
Индустрияландыру картасы аясында Жетісу жерінде тиянағы келтірілген он жобаның қатарындағы кәсіпорын қазірдің өзінде осындағы жүзге жуық тұрғынды жұмыспен қамтыды. Кенттің тоғыз жолдың торабында орналасуы мен көлдің табиғи байлығы өндірісті дамытуға қолайлылығы алдын-ала ойластырылғаны анық аңғарылады. Бағдарламаның тиянағын келтіруге күш салған «Компания Жеңіс-2006» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі балық зауытының іргетасын осылай қалаған. Жұмыссыздық мәселесі шешіліп, тұрғындардың әлеуетін көтеру мен өңірдің дамуына ықпалын тигізген кәсіпорын құрылысы өткен жылы басталып, биыл қыркүйек айында іске қосылды. Алғашқы өнім осылайша тұтынушыға жол тартқан. Аз уақыт ішінде 68 тонна балық өңделіп, бюджетке 480 мың теңге салық түсіп отыр. Зауыттың қуаты жылына 700 тоннадан астам балық өңдеуге жетеді. Дайын өнім еліміздің барлық аймақтарына жөнелтіліп жатыр. Қазіргі кезде серіктестік шет мемлекеттердің бірқатарымен келіссөздер жүргізуде. Ал, Литвамен келісім-шарт қазан айында жасалса, олар «КамАЗ» толы өнімді елдеріне әкетіп үлгерген.
Бұл тәуелсіздік әкелген игілік қой. Бұрын осындай зауыт туралы армандамайтын да едік. Мемлекеттің қамқорлығымен осындай дәрежеге жетіп, кәсіпорын ашып жатырмыз. Үлкен жетістік. Бұл еліміздің 20 жылдығы мерейіндегі ауқымды шара екені даусыз, дейді кәсіпорын директоры Ернат Әлдібаев.
Кәсіпорын балық өнімдерін өңдеудегі халықаралық талаптарға сай салынған. Балық қабылдау қосыны, жуу, мұздату, сақтау цехтары Германия мен Голландиядан әкелінген жаңа қондырғылармен жабдықталған. 1500 тонна балық сақтайтын қоймасы бар. Нәтижесінде мұндағы жұмыс бір сәт те тоқтамай, жыл он екі ай жұмыс істеуге мүмкіндік туғызылған.
Тағы бір айта кететін жай, Балқаш көлінен ауланатын сегіз түрлі балық осы жерде өңделеді. Қазір мұндағы жұмысшылар көксерке балығынан жартылай дайын өнім дайындауда. Мәселен, балықтың жон еті алынғаннан кейін, оның ұрты мен алқымы да кәдеге жарайды екен. Тіпті, қалған еттерінен фарш дайындалса, сүйегінен мал азығы шығарылады. Яғни, қалдықсыз өнім. Қазір осы цехта өңделген балық тұтынушыға жартылай дайын өнім түрінде жеткізілуде. Алдағы жылдан бастап, балық өнімдерінің түрлерін көбейту жоспарланған. Теңіз балықтарын шетелден әкеліп, осында өңдеу қарастырылып, оған дайындық жасалуда. Теңіз балықтарын қақтап, ыстайтын боламыз. Сыртына тауар белгісін жапсырып, дайын күйінде тұтынушыға жібереміз. Этикеткалы дайын өнім де шығарамыз, дейді технолог Сәрсенгүл Ержанова.
«Жеңіс – 2006» серіктестігін шикізатпен қамтамасыз ететін осында «Сом и Д» деп аталатын тағы бір серіктестік бар. Ол «Құйған» ауылында орналасқан. Жылына 1000 тоннаға дейін балық аулауға лицензия алған балықшылар өз жұмыстарын тыңғылықты атқаруда. Қазір 30-ға тарта балықшы осы кәсіппен айналысуда. Зауытта 60-тан аса жергілікті тұрғындар еңбекке тартылған.
Индустрияландыру картасымен ашылған бұл зауыттан басқа мұнда кішігірім төрт балық өңдеу кәсіпорны бар. Өндіріс орындарының көптеп ашылып, жұмыс істеуінен мұнда жұмыссыздар мүлде жоқ деуге болады. Көл жағалауындағы ауыл 1985 жылы жұмысшы кенті ретінде құрылса, қазір екі мыңға жуық халық мекендейді. Соңғы он жылдан бері мемлекеттік бағдарлама аясында ауылдың жағдайы жақсарды. Ауыз су мәселесі шешілген. Орта мектепке күрделі жөндеу жүргізіліп, оқушылардың тиянақты білім алуына жағдай қарастырылған. Ең бастысы, жұмыссыздық мәселесінің түйіні тарқатылғанын қуанышпен жеткізеді кент жұртшылығы.
Кентте тұрып жатқаныма жиырма жыл болды. Ешқайда қоныс аударғым келмейді. Өйткені, барлық жағдай бар. Шалғайдағы ауыл деп ескерусіз, елеусіз қалғамыз жоқ. Міне, қаншама өндіріс орындары ашылып жатыр. Ерінбеген еңбек етіп, қаладағылардан кем тұрмайтынын уақыттың өзі дәлелдеуде, дейді Үлкен ауылының тұрғыны Вероника Горячева.
Еліміздің оңтүстігі мен солтүстігін электр қуатымен қамтамасыз еткен кәсіпорын да Үлкен ауылының іргесінде. Барит өңдейтін Шығыс кен басқармасы да осы жерде орын тепкен. Кенттің 60-қа тарта адамы кен орнында еңбек етсе, тағы бір маңызды нысанның болашақта бой көтеретінін олар мақтанышпен қабылдауда. Ол – Балқаш жылу электр стансасы. Елбасымен 2010 жылдың 28 маусымында өткен телекөпірде стратегиялық маңызы бар жобаның алғашқы қазығы қағылғаны белгілі.
Тарихи сәтті тұрғындар ұмытқан емес. 2015 жылға дейін жылу электр стансасының құрылысы аяқталады деп жоспарланған. Демек, тағы жүздеген жұмыс орны ашылып, Үлкеннің ертеңіне деген үміт ұлғая түспек.
Күмісжан БАЙЖАН.Алматы облысы.
