Кешегі алып империя ыдырап, егемен еліміз нарыққа бет алған шақта Семейдегі бірді-екілі кәсіпорын болмаса, қалғандары тоқырап тұрып қалған. Рас, солардың ішінде заман талабына ілесіп, қайтадан қатарға қосылғаны да, біржола жабылып тынғандары да баршылық. Айталық, кезінде мұнда атағы жер жарып, дүркіреп тұрған арматура зауыты болған. Бір кездегі сол іргелі кәсіпорын ақыры заман тынысынан сырт қалып, біржола жабылып тынған. Ал оның дүние-мүлкі ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кеткен. Яғни, оның игілігін сол шақта шетке ауа көшкен зауыттың бұрынғы басшылары көрген. Олардың басқасы басқа, кәсіпорын ғимаратын талқандап кеткенін қайтерсің!
Содан қаланың цементшілер кентінің бір шетіне жайғасқан иесіз қаңырап қалған ғимарат жылдар бойы ешкімге керексіз болып бос тұрған. Әйтеуір, дес бергенде, осыдан төрт-бес жыл бұрын әлгіндей ғимаратқа ие табылған. Оның бірі халқымыздың маңдайына біткен айтулы азамат Дәулет Тұрлыханов, екіншісі жергілікті кәсіпкер Әсемхан Досқожанов болатын. Мұның алғашқысының есімін республика жұртшылығы спорт жұлдызы ретінде ғана емес, қайраткер азамат ретінде де жақсы біледі. Дәулет Болатұлы осында құрылған серіктестіктің басты құрылтайшыларының бірі болып табылады. Ал «СемАЗ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бас директоры, осындағы директорлар кеңесінің төрағасы Әсемхан бауырымыз бұл шақта іскерлік қабілетімен еліміздің шығыс өңіріне кеңінен танылып қалған еді. Соның бір айғағындай, Әсемхан Серікханұлы осы шақта облыстық мәслихаттың депутаты болып сайланған. Бұл азамат та кезінде грек-рим күресімен айналысып, республикалық, одақтық «Динамо» қоғамының жеңімпазы атанып, спорт шеберлігіне қол жеткізген. Сөйтіп, екі дос ендігі жерде өндіріс алаңындағы басқаша мазмұндағы күресті бастап кеткен. Ендеше, қалған әңгімені серіктестік басшысының өзі айтқаны жөн болар.
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ ЖЕМІСІ МЕН ЖЕҢІСІ
Семейде автобус шығаратын зауыт ашу мақсатымен 2006 жылдың қараша айында оңтүстіккореялықтармен келісімшартқа отырдық. Ал арада бір жыл өтпей жатып, нақтылап айтсақ, 2007 жылдың қыркүйек айының соңында зауыт іске қосылды. Оның ашылу салтанатына сол кездегі облыс, қала басшыларымен бірге Корея Республикасының біздің еліміздегі Төтенше және өкілетті елшісі Ким Иль Су, Кореядағы «Daewoo Bus Corporation» компаниясының төрағасы Байк Санг Хак арнайы келіп қатысты. Салтанатты жиын үстінде Елбасымыздан келген құттықтау хат оқылды. Бұл біздің жігерімізді жанып, алға ұмтылдыра түсті. Тегінде мұндай кәсіпорынды ашу Мемлекет басшысының бастамасымен өмірге келген «Қазақстан-2030» бағдарламасын жүзеге асыруға өз үлесімізді қосудан туындаған еді. Солайша отандық автомобиль өндірісін дамытуға талпынып бақтық. Жиын соңында алғашқы құрастырылған автобусты Семейдегі балалар үйіне тарту ретінде ұсындық. Әуелде бұл шіркінді бастау қиын демекші, ең алдымен алдыға қойған мақсатқа жету үшін қолға алған істі жете меңгеруге ұмтылдық. Соған орай 25 маман Оңтүстік Кореяға барып автобус құрастырып, жасап шығарудың қыр-сырын үйреніп қайтты. Бүгінде Семейдегі бірнеше жоғары және орта арнаулы оқу орындары бізге кадр даярлап беру ісімен айналысуда. Жалпы аумағы 17 мың шаршы метр болатын зауыт аумағына әлемдік стандартқа сай Оңтүстік Кореяның құрал-жабдықтары орнатылды. Мұның сыртында кәсіпорында тек автобус шығарып қана қоймай, оның кузовын дәнекерлеп, бояумен де өз жұмысшыларымыз айналыса бастады. Ұзындығы 9 метр 20 орындық алғашқы автобус қала ішімен бірге туристік бағдарламаға да сай болатын. Солайша осы бір қадам арқылы еліміздің 2003-2015 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму стратегиясына сәйкес республикамызда автомобиль өндірісін өркендету мәселесі өз шешімін табуы тиіс еді. Соған орай Daiewoo компаниясы арқылы ел экономикасын дамыту ісіне 290 миллион теңге шетел инвестициясы тартылды. Сөйтіп, алғашқы жылы 250-дей автобус шығарылды. Сол шақта Астананың он жылдық мерекесіне орай еліміздің бас қаласына облыс атынан 20 автобусты сыйға жөнелттік. Уақыттан озып айтайық, қазір бізде ұзындығы түрліше автобустың үш түрі шығарылуда. Жалпы сыйымдылығы 85 және 105 орындық екі автобус түрі қала көшелерінде жүруге лайықталып жасалған. Сонымен бірге қала сыртына қатынайтын 45 орындық автобус мұның сыртында. Оның жүк салатын бөлімі және бар. Осы көліктердің қай түрі болсын, еліміздің қысы қатты өңірлеріне де өте жарамды. Рас, әлемдік дағдарыстың алғашқы толқыны келіп соққанда шығарып жатқан автобустарымыз өтіңкіремей тұрып қалған. Бірақ солай екен деп қол қусырып қарап отырмадық. Сөйтіп, тездетіп Минскінің трактор зауытымен байланысқа шықтық. Ал өзара келісімге келіп, шартқа отырғаннан кейінгі жерде екі ортада барыс-келіс жиілей түскен. Сонымен 2009 жылдың басынан бастап мұнда «Беларус» тракторының екі бірдей түрі құрастырыла бастаған. Сөйтіп, көктемнің алғашқы айы – наурыздың соңында алғашқы трактор сапқа қойылған. Бұл жаңа жобаның жылдық қуаты бір мың трактор еді. Іске кіріскен беттің өзінде айына ондаған трактор сапқа қойыла бастады. Сөйтіп, алғашқы жылы-ақ трактордың үш түрін игеріп, жыл соңына дейін төрт жүзге жуық тракторды сапқа қойып үлгердік. Осы жылдың маусым айының ортасынан ауа Семейге Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев жұмыс сапарымен келіп, осындағы Ертіс өзені айрығындағы аралға салынған «Өлімнен де күшті» монументі жанында Семей атом полигонының жабылуының жиырма жылдығына орай ұйымдастырылған митингіде сөз сөйледі. Мемлекет басшысы сол сапарында уақытының тығыздығына қарамастан енді трактор шығарумен айналысып жатқан біздің зауыт жұмысымен танысуға уақыт таба білді. Сол жолы Елбасымыз облыстың көп балалы он фермеріне он тракторды сыйға тартты. Ал оның ішінде шеттен елге оралған қандасымыз да бар еді. Келер 2010 жылы алты жүзге жуық трактор шығардық. Сол жылы аз болса да қырық автобусты сапқа қойдық. Ал биылғы жылдың өткен он айында ғана шығарылған трактор саны бір мыңнан асып кетті. Соның ішінде трактордың жаңадан екі түрі игерілді. Оның бірі қуаты үш жүз аттық алып трактор. Басқаша айтқанда, ол қуаты жөнінен баяғы К-700 тракторынан да күшті. Бұл шаруа Үкіметтің индустрияландыру картасына кіріп отыр. Биылғы жылы сондай-ақ, автобус шығаруды да қайтадан үдете түстік. Айталық, жыл аяқталмай жатып 120 трактор сапқа қойылды. Содан кейінгі биылғы тағы бір жаңалығымыз мынадай. Яғни, тракторға түрлі тіркемелерді өзімізде құрастырып жатырмыз. Оның ішінде жол тазалайтын бульдозер, жүк тиегіш, шөпті орап-буатын механизм және тағы басқалары бар. Осындай шаруаларды қаржы жағынан қиналмай тездетіп атқаруда «Казагро» холдингі көптеп көмектесуде. Ал осы холдингке қарасты «Казагрофинанс» болса өнім өткеруге қол ұшын беруде. Айталық, ондағылар биыл бес жүз тракторымызды алып, ауылдарға арзан пайызбен сатты. Осы орайда аталған холдингпен жұмыс істеу өте жеңіл екендігін айтпасқа болмайды. Яғни, мұнда алдап-арбау, қулыққа бару жоқ. Сондықтан осындай тәртіп орнатып қойған Үкіметке де алғыстымыз. Қазірде автобус пен тракторларымыз республика облыстарынан тыс көршілес Ресей мен Моңғолияға кетіп жатыр. Осы орайда барлық мәселелерімізге оң қабақ танытып келе жатқан облыс әкімі Бердібек Сапарбаев пен қала әкімі Айбек Кәрімовке де ризашылығымызды білдіре кетсек дейміз. Мақтанып кеткендей болмайық, десе де биылғы мерекелік жыл жаңалығы осымен шектеліп отырған жоқ. Биыл сондай-ақ, жүк машинасын шығарумен де айналысып жатырмыз. «Фау» маркалы үш тонналық жүк машинасының лицензиясын көршілес Қытай елінен сатып алған едік. Ал оның жылы да сәнді будкасын өз күшімізбен құрастырудамыз. Қазірде бұлардың сексені сапта тұр. Алдағы жаңа жылдан бастап 25 тонналық үлкен жүк машинасын шығаруға кірісеміз. Сөйтіп, алдағы жылы мұның үлкенінің бес жүзін, ал кішісінің үш жүзін шығаруды жоспарлап отырмыз. Серіктестік 2012 жылы үш жүз автобус, 1250 трактор шығаратын болады. Соның бәрі жаңа жұмыс орны деген сөз. Тек биылғы жылы жаңадан отыз адамды жұмысқа алдық. Дәп қазірде бізде автобус шығарумен – 130, ал трактор шығарумен 90 адам шұғылдануда. Әзірге орташа жалақы алпыс мың теңгенің мөлшерінде. Ал әбден күшімізге енгенде жалақы мөлшері көбейіп, мұнда жұмыс істейтін жұмысшылар қатары да тағы ондаған адамға артатыны сөзсіз. Және осы орайда жұмысшылардың бәрі жергілікті тұрғындар екендігін айтпасқа болмайды. Осы орайда біз ешкімді ұлтына қарап алалап отырмағанымызды астын сызып айта кетсек дейміз. Солай дей тұрғанмен қаракөз қандастарымыздың өндіріске, оның ішінде автомобиль өндірісіне көптеп келіп жатқанына және өздерін жақсы жағынан көрсете біліп жүргеніне қуаныштымыз. Болмаса кешегі кеңес заманында мұндай жерге біздің азаматтарды көп жолата бермегені рас қой. Қаланың кірпіш, цемент өндіру, жүн өңдеу, вагон жөндеу сияқты басқа да кәсіпорындарында да жергілікті азаматтар көбейе түсуде. Ал соның бәрі тәуелсіздік арқасы емей немене! Өз еліміздің экономикасын алдымен өзіміз көтермесек кім көтереді? Әрине, бұл орайда басқаны сыртқа теппей, керісінше, өзіміз үлгі көрсете білуіміз керек. Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен бергі жиырма жылдың тағылымы осы емес пе! Бірлік бар жерде тірлік бар демекші, алдағы асулардан да бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығара отырып қиналмай өтсек дейміз. Бабаларымыз ғасырлар бойы аңсаған тәуелсіздігіміз баянды болғай! Әсемхан ДОСҚОЖАНОВ, «СемАЗ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бас директоры, облыстық мәслихаттың депутаты.
ДЕРЕК ПЕН ДӘЙЕК
2007 жылдың қыркүйек айының соңында Семейде автобус шығарумен айналысатын зауыт іске кірісті. Алғашқы жылы мұнда 250-дей автобус шығарылды.Бүгінгі күні оның үш түрі игерілген. Келесі 2008 жылы Астана қаласының он жылдығына орай облыс атынан еліміздің бас қаласына жиырма автобус сыйға тартылды. 2009 жылдың басынан мұнда «Беларус» тракторы құрастырылып шығарылуда. Алдағы жылы оның алтыншы түрі шығарыла бастамақ. Сол 2009 жылдың маусым айында зауытта Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев болып, мұндағы жұмыс жайымен танысты. Елбасымыз осы сапарында облыстың көп балалы фермерлеріне он тракторды сыйға тарту етті. Оның ішінде сырттан оралған қандасымыз да бар. Бүгінде зауытта екі жүзден аса адам еңбек етеді. Мұнда тек биылғы жылы жаңадан отыз жұмыс орны ашылды. Мерекелі жылы мұнда 1150 трактор, 120 автобус шығарылды. Биылғы жылы зауытта сондай-ақ жүк машинасын шығару қолға алынды. Алдағы уақытта мұнда жылына үлкенді-кішілі 800-дей жүк машинасы шығарылмақ. Зауыт келер жылы үш жүз автобус, 1250 трактор шығаруды жоспарлап отыр. ______________________________ Айқарма беттің материалдарын ұйымдастырған Дәулет СЕЙСЕНҰЛЫ.
