Мәді деген күйші өткен

Жетісудың Қаратауға иек арта беретін тұсындағы «Малға қоныс, жанға жай» деп ел мақтаған Мойынқұм даласы, әні мен күйі шалқыған Сарысу өлкесі – қазақ жұртының ежелден қоныс тепкен құт мекені. Бұл қазақ хандығы шаңырақ көтерген, Керей мен Жәнібекті ақ киізге салып хан сайлаған киелі топырақ. Қалың қазақ ауызекі сөзде кеңқолтық Сарысуды «Ықылас елі» деп атауды әдетке айналдырған, себебі арғы-бергі заманда бұл жерден қобызшылық өнер үзілмеген көрінеді. 

Ескі Сарысу қыстауы бір жағы бетпақтағы Шу өзенінің жағалауын жайласа, екінші жағынан Алатаудағы Талас дариясына да қоңсы қонған, теріскейі – Қаратау, күнгейі – Алатау, түстігінде – Ұлытау, түйіп айтқанда, тауы мен суы, қы­ры мен құмы иісі қазаққа ортақ отан. «Ауылы аралас, қойы қоралас» болғандықтан Ала­тау мен Қаратау күйлері де Сарысуға кең тараған. Сөз басы күйшілік өнер туралы болған соң осы өңір­дегі дәулескерлердің басты қасиет­теріне тоқталайық. Сарысу күй­ші­лерінің шертісіндегі әп дегенде байқалатын үш қасиет мынау:

Біріншіден, күй әуені қо­быз сарындас, не шертілсе де Ті­ней, Ықылас, Баубек, Сағын­тайлардан қалған боз дала, бозін­геннің боз үні боздап тұрады.

Екіншіден, Сарысу домбы­рашы­ла­рының шанақты сөге қағатын сара қағысы Арқадағы Тәттімбет, Сайдалы Сары Тоқа­ның мәнеріне етене, ал енді ек­пінді, ұранды, желдірмелі, жорға күйлерде кездесетін үлгі Алатау күйшілік мектебінің басында тұрған Байсеркенің жолынан жұғысты болғаны рас.

Үшіншіден, бұғалық пен сағалықты кезек сарнататын те­ріс бұраудағы төкпенің бебеуі бағзы замандардағы шаңқобыз күйлерін еске түсіреді. Бұл әсі­лі туысқан қырғыз халқының фоль­клор мұрасынан сіңісті бол­са керек.

Төртіншіден, Жетісудың жел­­дірмесінен тағы бір аңғары­латын мінез – сыбызғы уілі, бұл да Сарысу күйшілерінің тоғыз толғаса тоймайтын сүйген сазы. Мұның ізі түркінің алтын бесігі – Алтайдан сыр тарқататынын айтпаса да белгілі.

Сарысуда күйдің ішіне түсіп та­ртатын небір дарындар өткен, солардың ішіндегі жұлдызы жанған бір тұңғиығы – Мәді Шәутиев (1909-1993) деген күй­ші. Ел аузынан жеткен деректерге сүйенсек күйшінің ғұмырбаяны мынадай. Мәді қазіргі Жамбыл облысы, Сарысу ауданында туған, сүйегі – үйсін. Алты жасында ата-анасынан айы­рылып, Боданның Бегманы деген туысының қолында өсіп-жетілген. Сол өңірге аты шық­қан Қосқұлақ Пірімбет деген күйшіден тәлім алған. Пірімбет күйшінің кім болғаны туралы дерек қалмады, тек «Қосқұлақ» деген оның ел қойған ныспысы екенін ғана болжамдай ала­мыз. Ұстазы оған күймен қа­тар жыршылық өнерді де үй­рет­кен, соның арқасында жет­кіншек Мәдіні қалың елі хисса-дастандарды мол білетін жы­рау­лығымен де таныған. Боз­бала кезінде шешек дерті жұғып (шешек тиіп) қос жанарынан айрылған. Соның азабын тартып қамығып жүргенде біраз күйлер мен жырлар шығар­ған деседі.

Өсе келе Мәді той мен асқа қатысқан атақты өнерпаз­дармен бірге болады, көзі көр­месе де өнер додасында талай жүл­де алады. Мәдінің суырып-сал­ма ақындығы жөнінде де азған­тай деректер жазылған. Мәді таңнан-таңға күй шертетін эпик домбырашы болған, өз жа­нынан інжу-маржан күй шы­ғарған өрелі сазгерлігімен ел есінде аты қалған адам. Қазіргі күй­таныммен қарағанда, Мәді Жетісу күйшілік ұясы, оның ішін­де Сарысу мектебінің өкі­ліне жатады. Күйші жеткізген ха­лық күйлері дәуірлік мазмұны арқылы күйдің әріден тартылған шежіре тарихы мен салтының сақталып отырғанын аңғартады. Мәдінің бір қыры Арқаның кө­сем қағысына жүйріктігі. Ол Тәттімбет, Тоқа, Ықылас, Сү­гірге дейін созылған шертпе ала­манының ортасында шаң­датқан мәрт мінез иесі. Бұл жер­де Тәттімбет мектебімен қоса Ықыластың елі болған соң Са­рысу күйшілігі өз кезегінде Сарыарқа мен Жетісуға ортақ тамаша музыкалық түзіліс (синтез) жасағанын айту маңызды.

Мәді қазақ әніндегі Балуан Шолақ сияқты құбылыс. Мәдінің қолында Сарыарқаның классикалық қара шертпесімен қоса Жетісудың желдірмесі, бе­рісі – Қаратаудың кербез кер­­толғауы мен арысы қыр­ғыз әуенімен суарылған «Ала­тоолық комуз қайрықтар» да кез­десетіні таңғалдырады. Осы­дан кейін, әуелгі үлгісі Арқадан шығады деп тұжырым жасаған қазіргі ғалымдардың уәжіне тоқтағанның өзінде, Сарысу шертпесінің сазы өз алдына бөлек музыкалық мәдениет екенін мойындауға тура келе­ді. Шындығында «Сарысу күй­шілік мектебі» бөлек үлгі. Мұ­ның жағырапиялық, тарихи қырларымен қоса стиль жа­ғынан да себептері көп. Сары­сулықтардың күй шерту машы­ғымен қоса тұрмыстық салты, ауызша дамыған фольклоры, жыр-дастаны, қызыл сөз, жаяу әңгімесі қазіргі Қарағанды жерінің мәдениетімен кіндіктес, дәлдеңкірей айтқанда, Атасу, Мұңлы-Қулы, Ескене жайлаулары, Сарысу, Көктіңкөлі өзен­дерінің аңғарлары сарысулықтар үшін өз жері боп саналады.

Әрине пашпырт тергесек Бо­ранқұл, Шәмшілда, Әйкендер Жаңаарқа, Жетіқоңыр, Ұлытау жерлерінде туған, яғни Сарыарқа перзенттері, солай бола тұра олар саналы өмірін жайлаудағы Арқада емес, қыстаудағы Сары­суда өткергендіктен сарындары бөлек. Сарысулық күйшілік дәстүр әлі күнге дейін Тәттімбет, Тоқа, Ықылас ізінен жаңылмай дамып әрі өз жолын сол ұлы арнамен өрелестіріп жүр. Осының бәрін қорытындылай келгенде, Сарысу өңірінің өз сарыны, өз үні бар домбырашылық мәдениет ретінде қазақтың күйшілік өне­рінен өз орнын сұрап тұр. Бұл күнде Сарысу күйшілерінде Арқа, Қаратау, Жетісу жерінің термен сіңген ұлы әуені бар, өзін­дік төлтума табиғаты қа­лып­тасқан. Домбыраны бір қақ­­қаннан, қияқты бір шалған­нан топырағының иісі бұрқ ете қалатын, дәстүрлі үлгісі нық қа­лыптасқан жеке күйшілік ай­мақ екенін еріксіз мойындауға тура келеді.

Сөз кезегі келген соң айта кетелік, күйтанымда «Сарысу күйшілік дәстүрі» деген орын­даушылық үлгі өткен ғасырдың 70-ші жылдарынан бері жалпақ жұрт­қа белгілі. Бұл туралы алғаш ғылыми талдау жасаған бел­гілі күйтанушы ғалым, шертпе күйдің кәсіби мектебінің ұстазы Уәли Бекенов болатын. Ол «Күй табиғаты» атты еңбегінде Сарысу айма­ғын­дағы күйшілік өнер туралы арнайы бір бөлімнен тұра­тын зерттеу мақала жазған еді. Көптеген күйшілердің шығар­машылықтарын талдай келе солардың ішінде күйге кенені – Мәді Шәутиев екенін атап жазады. Уәли Бекенов өзінің «Күй табиғаты» атты монографиясында «Оның қолы жүрдек, асқан домбырашы, шертпе күйдің шебері. Мәді – көне мұраның көзі» деп жазады. Шынында қа­зақ халқының күй көшіне ілесіп, баба мақамын ұрпаққа жет­кізген осы бір күйшінің қо­лы­нан шыққан шертпелер осы күні ұлттың рухани қазынасына айналды, оның туындылары көптеген антологияларға, күй жинақтарына кірді, оркестр, ансамбльдерде тартылады. Мәді күйшінің алдындағы өнер­лі буын да мықты болған. Солардың ішіндегі Мәдінің үлгі тұтқан ұстазы, өнердегі пірі – Байсерке күйші.

Алатаудың күнгейі мен теріс­кейін күймен тербеген ғасыр абызы – Байсерке Құлышұлының (1841-1906) қолтаңбасын нақпа-нақ алып қалғандар жоқ. Көзін көріп, батасын алған шәкірттері алмағайып заманда қазан төң­керісіне жұтылып, атылып, асылып кеткені тарихтан белгілі. Бай­серке де Шу мен Сарысудың бойын жайлаған, осы елдің төл перзенті. Осы күні Жетісу күйшілері Темірбек Ахметов, Әшірәлі Шынғожаев, Нұрғиса Тілендиевтер арқылы жеткен дауылпаз күйлердің арғы түбі Бай­серкенің қолтаңбасы болып саналады, Шу өңірінен шық­қан Бердібек, Қожабек, Сат­қынбай, Қатшыбай сияқты оның ізбасарлары кезінде кер заманның салқынымен ашыла алмады, кеңес кезеңінде Байсерке мұрасын ақпатша режіміне қарсы «Ұран күй», «Жекпе-жек» атты жария күйлер шығарғаны үшін мүлде жауып тастады десе де болады. Бірақ отандық ғалымдардың ізденісінің арқа­сында оның күйлері аз да болса нотаға түсірілген болатын. А.Қ.Жұбанов, Б.Г.Ерзакович сияқ­ты ғұламалар Байсеркенің аты өнер тарихында қалуы үшін көп еңбек еткенін ай­ту аманат. Байсеркенің шы­ғар­машылығын зерттеген Г.Ома­рова, Б.Мүптекеев сынды ға­лым­дардың тұжырымына сәй­кес, қазіргі кезде одан қалған күйшілік мәнердің бір шеті Мәді­нің қолында қалған деп қорытынды жасауға мол мүм­кіндік бар. Мәді Шәутиев бұл күнде халқымызға аты белгілі дәулескер домбырашы, халық арасынан шыққан дарынды композитор ретінде бағаланады.

Мәдінің күйшілік мұрасына алғаш ден қойған белгілі түркі­танушы ғалым, академик Мыр­затай Жолдасбеков еді. Ол Мәді күйшіні 1972 жылы Жамбылдың 125 жылдық тойына шақырған. Алматыдағы игі жақсылардың алдында Мәді күй шерткен, жыр айтқан. Мәдінің күйлерінің радио­дан, күйтабақтардан есті­луі осы уақыттан басталады де­сек қателеспейміз. Оған де­йін күйшінің дабысы Алма­тыға жетпеді, Мәдіні тек өз айна­ласындағылар ғана білді. Жол­дасбековтің «Күндерімнің куәсі» ат­ты мемуарлық кітабында мынадай естелік бар:

«Сарысудан өлеңші, жыршы, күйші Мәдінің (Шәутиев) келуі де ылғи оқиға болушы еді. Шіркін-ай, өнерпаз еді. Кейін 1972 жылы Мәдіні, ақын Төре-қожаны Жамбылдың 125 жылдық тойына Алматыға алдырып едім. Біздің үйде екеуі бір аптадай жатты. Алматының теледидарына да шығардым. «Астра» дейтін магнитофоныма екеуін де жазып алып едім».

Осы кездесу барысында Мәді Жамбыл тойында дүркірете күй тартып Алматының зиялы қауымын тәнті етеді. Мәді күй­ші ауылында тұрғанда жағ­дайы орташа болмаған көрінеді, Сарысуға арнайы іс­сапармен келген сол кездегі Ор­талық комитеттің арнайы өкілі Мырзатай Жолдасбеков оның құбатөбел тіршілігін көр­ген соң, Мәдіге жаңа баспана салдырып береді. Жергілікті атқа­мінерлерге күйшіге қам­қор болуды тапсырады. Мә­ді­нің өміріндегі жарқын кезең­дер күй зерттеуші ғалым Уә­ли Бекеновпен кездескен уақыт­тарда болды. Уәли Бекенов оның күйлерін жазып алды, арнайы очерктер жазды, радиода кең насихатталуына ықпал етті.

Тума талантының арқасында дала күйшілерінің ортасында Мәді абыройлы болды, оның күй тарту өресі өз тұрғыластарымен салыстырғанда, шынында биік еді, себебі ол жаңа заман үнімен қатар көне күйлерді де өз бойына көп сіңірген еді, репертуары мол, ерекше музыкалық зейін қонған жан болатын. Мәді Алатау мен Қаратаудың арасындағы кең байтақ алаптың мұрасын індете түгендеген шежіре күйші екенін кезінде Ақселеу Сейдімбек те өз еңбектерінде арнайы атап өткен («Күй шежіре»). Ықы­лас күйлерін домбырада сөй­лету Қаратауда бұрыннан қалып­тасқан дағды десек те, Мәді де осы бағытта біраз күй­лерді өз деңгейінде Сүгірше тол­ғап көрген домбырашы болды. Ықы­ластың «Қазан» күйінің ізі­мен Сүгірден ауысқан әдемі шертпе Мәдінің орындауында алтын қорға кірді, нотаға түсті. Тап осы жерде «Қазан» күйінің домбырада орындалған түріне тоқтала кеткеніміз артық болмас. Себебі Ықыластың күйлерін алғаш үйреніп, оны домбыраға қондырған Сүгір екені дау тудырмайтын шындық. Бірақ Сүгір ол күйлерді тек қана орындау­дан бөлек, өз жанынан да саз қосып, авторлық туындысына айналдырып отырған. Мысал ретінде «Аққу», «Жолаушының жолды қоңыры», «Кертолғау» сияқты қобыз аттас күйлерді кел­тіре аламыз. Мұны біз Тәкен Әлімқұловтың жазбаларына сүйеніп айтып отырмыз. Тәкен Әлімқұлов «Қазан» атты күйдің Сүгірде болғанын былайша баян­дайды:

«Тәттімбет, Құрманғазы тә­різді күйші – Сүгір. Ол шертпе күйдің шебері. Сонымен қа­тар ол шалқытып та тартады. Оның «Шалқымасы» ілік-шалыс тар­тылып, жөргемделіп, аяғы «аһылаған» арманға айналады. Сүгір­дің үшінші ерекшелігі тағы бар. Ықыластан ауызданған ол қобыздың сарынын домбыраға түсіреді. Сүгір осы екеуін ұш­тас­ты­рады. Бірде қамығады, бір­де сағынады. Әдетте күй са­ға­лықтан бұғалыққа қарай тартылады ғой. Ал Сүгірдің «Қа­заны», «Ақсақ тоқтысы» осы­ның керісіншесі, бұғалықтан саға­лыққа қарай тартылады. Оның «Тоғыз тарауы» бұға­лық­тан басталады. («Мың жасар». Мақала. «Мәдени мұра». Журнал. Қа­зақстан Республикасы музейі. №1 (58) /2015, қаңтар-ақпан, 64-бет).

Мәді жеткізген «Қазан» күйінде Ықыластан гөрі Сүгір са­рыны мол, сондықтан аталмыш күйдің Сүгір Әліұлына тиесілі екенін айту парыз. Мәді Сүгірді көрген, ауылы аралас, ­қойы қоралас болған соң күй­лерін тыңдап, қанығып өс­кен. Жаппас Қаламбаевпен жақ­сы таныс болған, Ықылас, Сүгір күйлерін шертумен қатар өзі де «Қоңыр», «Қосбасар», «Жел­дірме» сияқты Қаратау күй­лерінің ізімен тамаша туындыларын шығарған. Әсіресе оның «Қосбасары» Сүгір күйлерінің үлгісіне жақын, оның ішінде «Қаратау шертпесіне» әуендес шыққан. Мәді Шәутиев туралы зерттеуші Уәли Бекенов былай деп пікір қалдырған еді:

«Оның қолы жүрдек, асқан домбырашы, шертпе күйдің шебері. Кішкентай қолдан жа­сал­ған қалақша қоңыр дом­бырасының үні ашық, тілі анық шешен аспап. Мәді көне мұраның көзі... Мәдінің репертуарында халықтың асыл­ қазынасына жататын, ха­лық күйлері «Қара жорға», «Боз­айғыр», «Тепеңкөк», «Ақжелек», «Қазан күйі», «Жау қарға», Алты қойдың дауы», Сабау күйі», «Ілебайдың баласын жоқ­тауы», «Ақсақ қыз», т.б. күйлер және Ықылас, Сүгірдің бірнеше күйлері бар» (У.Бекенов «Күй табиғаты», Алматы, «Өнер» баспасы, 1981 жыл. 83-бет).

Осы үзіндіде сөрсетілгендей, Сарысу күйшілік мектебінің абыройын аспандатқан Мә­ді Шәутиевтің Қаратау мұрасы­на да қосқан өзіндік үлесі бар. Күйшінің аты қалың көпші­лікке танымал болуы үшін Уә­ли Бекенов, Абдулхамит Райым­­бергенов, Базаралы Мүп­текеев, Мұрат Әбуғазы сияқты ғалымдар еңбек етті. Зерттеуші Ербол Тұңғышұлы мен Батырлан Әбенов Мәді күйлерінің нұсқа­ларын түпнұсқасынан нотаға түсірді.

Мәді шығармашылығындағы қобыз сарыны Ықыластан бә­сі­ре болғанын айттық, соны­мен қатар өзімен заманы бір Сағынтай Елепанұлынан жұ­ғысты болғанын ескеру парыз. Сағынтай Елепанұлы Са­ры­су өңіріндегі ең даңқты қобыз­шылардың бірегейі еді, Ықыластың күйлерін тартуға келгенде алдына жан салмайтын шеберлігі бір бөлек, өзі де тамаша туындыларымен елге танылған қобызшы болды. Оның күйлері, сарындары Абдул­хамит Райымбергеновтің но­таға түсіруімен жинақтарға енген болатын («Күй қайна­ры»). Әрине, Мәдінің айнала­сында Сағынтайдан басқа да Ықыластың даңқты шәкірт­тері, қобыз ұстаған жыршы-күй­ші қауым мол болды. Деген­мен солардың арасында «Сағын­тайдың жыны бәрінен басым бол­ғаны» туралы жазылған есте­ліктер бар.

Мәді Шәутиевтің орын­да­уын­дағы ескі сарынды жел­дір­ме күйлердің аңызы көне­ден сыр тартады, орындау мә­нері де байырғы домбыра­шы­лардың дағдысы екендігі айқын аңғарылады. Мысалы, Мәді жеткізген күйлердің бірсы­пы­­расы Алтын орда дәуірін­дегі Кетбұғаның «Ақсақ құла­нын», Абылайхан заманын­дағы Байжігіт күйшінің «Көк­балағын» еске салады. Яғни ары­сы – Алтын орда, берісі – қазақ хандығынан кейінгі кезең­дердегі жауынгерлік жорық күй­лердің ізін біз осы Мәді күй­шінің қолынан шыққан туындылардан тани аламыз. Бұл жерде Мәдінің Жетісу күй­шілік мектебінің байырғы өне­гесін еміп өскенін аңғару да қиын емес. Мәдінің мәнерінен Тілен­дінің, Жамбылдың, Ке­нен­нің жібек күйлерінің ізі ай­қын аңғарылады. Жетісу жері түркілік сарындағы көне дәс­түр­дің ұйытқысы бол­ғаны тарихтан белгілі. Осы орайда Жетісуда – «Алатаулық», «Тәңір­таулық», «Сарысулық» күй­шілік үлгілердің өзара бір­тұтас мәдениет түзетінін айту ар­тық болмас. Сөз жоқ, Мәдінің кеу­десіне жастай қонақтаған мақам – арғы бабаларымыздан үзілмей келе жатқан асыл әуез. Кәсіби домбырашылық бәсте Мәдінің бір қыры – Тәттімбеттің көсем шертісін сақтауында болса, екінші қыры – Байсеркенің алабайрақ дауылды қағысын алып қалған көрегендігінде. Кез келген өнер адамының жал­­ғыз шаппайтыны анық қой, Мә­дінің де айналасы, ортасы сал-серілер, дәулескерлерден кенде болмаған. Осы жерде Мә­ді­нің классикалық қосбасар күй­лерге жүйрік болуының бір себебі оның әйгілі күйші замандасы Нақып Сембинмен аралас болғандықтан екенін айтқанымыз әділ болар еді, себебі Нақып Арқада туған, Са­рыарқада сайрандаған сал, қосбасарлы мектептің майтал­маны. Нақып Сарысуға кейі­нірек көшкен, кезінде Арқадағы өзімен тұстас атақты сал-сері­лер­дің бәрімен үзеңгілес бол­­ған өнерпаз еді. Ендеше оның шер­тісі өзімен өнер өрелестірген інісі Мәдіге жұғысты болуы да заңдылық. Жалпылама сипат­тауға келсек «Қырық буын қос­ба­сардың» классикалық формасы, импровизациялық өрлеуі де Мәді шығармашылығының өн бойынан сезіледі де тұрады. Со­лай дегенмен де кейінгі күйшілік аламанды, жаңа заман үнімен астасқан домбырашылық жолды бажайлай келсек, Мәді Қаратау мен Сарыарқаның дәстүрін жалғастырушы ре­тінде бағаланғанымен жусаны жағынан сарысулық күй мектебінің алдыңғы қатардағы мықты өкілі болып қала береді. Мәді Шәутиев өзінен кейінгі толқындағы Қабыл, Дабыл, Боранқұл, Бексейіт сияқты күйшілерге де өнеге бола білді.

Мәдідей біртуар күйшінің замандастары туралы айтпасақ сөзге сын болады. Себебі са­рысулық күйшілердің жаратылыс табиғаты біртұтас шы­­­­ғар­машылығын талдасақ та орындаушылық мектебін жеке бөле қарастыру қиын. Олар бірін-бірі қуалаған Шу өзе­нінің толқындары сияқты өз келісімімен аққан мәңгілік сарынның бір арнасындай-ау. Мәдінің тұрғыласы, сыйлас болған замандасы – Әйкен Қо­ңырбайұлы (туған, қайтқан жылы анықталмаған) деген күйші өмір сүрген, ол қырқыншы жылдары қан-қасап соғыстан қайтпай қалған. Әйкен өз кезегінде Ықы­ластың төл шә­кірті ретінде Ар­қа, Қаратауға аты шыққан ірі күй­ші болған. Сарысу күйшілік мек­те­бінің тамаша өкілдері – Дабыл мен Қабыл Ажақаевтар осы Әйкен күйшінің тәлімін алған домбырашылар. Аталған күйшілер Мәдіні де өздеріне ұстаз тұтып кеткен. Боранқұл Қошмағамбетов, Бексейіт Тұр­сын­бековтер де Мәдінің тәлі­мін алған дарынды домбырашылар.

Мәді Шәутиевті зерттеу­шілердің ішінде фольклортанушы Саян Ақмолданың есімі бірден еске түсер еді. Саян Сары­судың тумасы, қобыз бен домбыраны қатар меңгерген майталман күйші. Саян көп жыл фольклор жинаумен айналысты, күй өнерінің інжу-маржанын теріп оны радио толқындары мен телеарналар арқылы насихаттады. Сарысу жеріндегі Мәді Шәутиевтен өнеге көрген атақты күйшілер – Қабыл мен Дабыл Ажақаевтардан, Бексейіт Тұрсынбеков, Боранқұл Қош­мағамбетовтерден күй үйренген. Мәдінің сирек орындалатын күйлерін Қазақ радиосының «Алтын қорына» жазған. Мәді мұрасы енген «Мәңгілік сарын», «Қазақтың 1000 күйі» анто­логияларының құрасты­ру­шылар алқасының мүшесі, Сарысу өңірі туралы бірнеше мәдени-танымдық телебағдарламалардың авторы. Жалпы қазіргі кезде Мәді Шәутиевтің мұрасының жоқтаушысы осы Саян Ақмолда.

Халқымыздың ардақты өнер­паз тұлғасы – Мәді Шәутиев мұра­сы әлі түгелденді деп айтуға болмайды. Жеке үнтаспасы мен күй жинағы шыққан жоқ. Бірен-саран күйлері ғана нотаға жазылды, алайда оларды қомақтап кәсіби оқыту тәжірибесіне енгізу жұмысы болашақтың иығына артылған күйі қалып отыр. Ел арасында Мәді күйшінің аузынан шыққан жыр, қисса, дас­тан­дардан үзіктер, өз жанынан шығарған термелері кез­де­сіп қалады. Болашақта соларды індете зерттейтін лаборато­рия­лық кешенді жобалар жасалса игі. Жалпы Мәді Шәутиевтің біз­ге жеткізген күйлері өзіндік шежі­ре­сімен, ұлыстық ірілігімен құн­ды, ендігі ұрпаққа солардың қасие­тін тани алатын өре берсін деп тілейміз.

Жанғали ЖҮЗБАЙ,
күйші