Жаңа ғимараттың ашылуын қазақстандықтар қуана қабылдап, Ұлы Даланың мәңгілік мәдениетінің дамып-өркендеуіне, Астана имиджінің оңынан қалыптасуына, адамзат баласына ортақ жаһандық озық үлгілердің насихатталуына, отандық өнер туындылары мен жергілікті жұлдыздардың әлемге танылуына ашылған зор мүмкіндік ретінде бағалады.
Мұны келешекте Орталық Азия және Еуразия кеңістігіндегі хореографиялық өнердің дамуына барынша серпін беретін, Хореография академиясының өркендеуіне, сондай-ақ шығармашылық кадрларды даярлау ісіне жол ашатын мәдени құбылыс деп үміт артылды. Театрға белгілі тұлғалар тартылып, бүгінде әлемдік деңгейдегі хореографтар ат басын тірейтін, мамандардың шеберлік сыныптары өткізілетін ірі мәдениет алаңына айналып отыр. Жаңа театр ғимараты Қазақстандағы мәдениет нысандарының арасында техникалық тұрғыдан жоғары сапалы жабдықталған әрі әлемдік талаптардың стандартына сай келеді. Мұнда сан түрлі мәдени шараларды, атап айтар болсақ, классикалық және эстрадалық шығармалардың барлық түрі орындалатын кештерді, заманауи сипаттағы шоу мен мюзикл стиліндегі туындыларды орындауға жан-жақты қолайлы жағдайлар қарастырылған.
Жаңа ғимарат қай жағынан да заманауи стандартқа сәйкес келеді. Көрермен залы кең де жарық, оның ішінде партер – 609 орындық, балконның 2-ші қабаты – 104 орындық болса, 3-ші қабатында 70 орын бар. Дизайнерлердің ұсынған жобасы бойынша, алтын-қоңыр түсті шымылдық ілініп, орындықтар жауқазын түстес материалмен қапталған, ал едені қоңыр түсті. Сахнаның аумағы 536 м² құрайды. Театр жалпы 15 мың 467 шаршы метрді қамтиды. Мысалы, «Астана Опера» мемлекеттік опера және балет театрының үлкен залы 1250 орындық болса, «Астана Балетке» 800-ге таяу көрермен сыяды. Сахна төрт көтеріп-түсіру планшеті мен төрт әртістік көтергішпен жабдықталған. Оркестрлік орын 50-60 музыкантқа арналған. Жарық беру кешенінде соңғы инновациялық мүмкіндіктер қолданылып, 800-ге жуық жабдық орнатылған.
Театрдың тағы бір ерекшелігі, залы, сахнасы, интерьері заманауи стильде. Режиссерлер мен сценографтар идеяларын мүлтіксіз жүзеге асыруға, күрделі спектакльдер қоюға барынша қолайлы етіп ойластырылған. Көрермендердің уақытын тиімді өткізіп, тынығулары үшін кең фойе мен екі буфет қатар қызмет көрсетеді.
Жаңа сахнаның тұсаукесерінде «Астана Балет» театрының хореографиялық ұжымы жұртшылыққа белгілі хореограф Рикардо Амарантенің «Биге деген махаббат» және «Diversity» балетінің премьералық көрсетілімін ұсынған болатын.
Бүгінде театрдың репертуарында классика, модерн, неоклассика, «con-temporary» стилінде сахналанған бірталай балет, концерттік бағдарлама бар. «Астана Балет» театрының репертуарын кеңейтіп, қазақ халқының әдет-ғұрып, салт-дәстүр және халықтық сипаттағы билерін жаңаша леппен байытуда қазақтың тұңғыш кәсіби бишісі Шара Жиенқұлованың шәкірттері – Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткерлері Алила Әлішева мен Айгүл Тәтидің сіңірген еңбектері өлшеусіз. Шығармашылық қор классикалық туындыларға өте бай. Мұнда, сонымен қатар Г.Ковтун, А.Асылмұратова, Р.Амаранте, И.Чжан, Н.Дмитриевский, Н.Маркелов, А.Нұрмахаматұлы, А.Четин, Ю.Федоров, К.Муминов, П. Г.Эмерсон, А.Дамаск сынды хореографтардың бірегей туындылары қайталанбас рухта орындалады. Сахнада шеберлік сыныптарын өткізген бірқатарының «Хорезм», «Ферғана», «Эвендер», «Якутия», «Сарасвати құдайы», «Ганга» туындылары «Шығыс рапсодиясы» бағдарламасына енген.
Ұжымның Бейжің, Париж, Вена, Мәскеу, Санкт-Петербург, Сеул, Будапешт, Нью-Йорк, Токио, Брюссель, Варшава қалаларына гастрольдік сапарлары туралы әлемдік деңгейдегі көптеген танымал сарапшылар пікірлер жазды. Ресейдің халық әртісі, белгілі хореограф Борис Эйфман Санкт-Петербургтің тарихи Мария театры сахнасында жоғары деңгейде өнер көрсеткен жаңа стильдегі жас театр үшін аз уақытта халықтың осыншама ыстық ықыласына бөлену айтарлықтай жетістік екенін тілге тиек етіп, тілектестігін білдірсе, А.Ваганова атындағы академияның профессоры, сыншы Ольга Розанова: «Мен «Кармен» спектаклін сүйсіне тамашаладым. Маған мұндағы режиссерлік ізденіс, тапқырлық ұнады. Мукарам Авахридің жеңісі өте жоғары бағаға лайық. Ал Николай Маркеловтің «Клеопатра» қойылымы бұрынғы сарындарға мүлде ұқсамайды, өзгеше өрнекте сипатталады», деп өзінің жүрекжарды лебізін білдірді. Балет сыншысы Джессика Тиг «Dance Europe» журналында жарияланған мақаласында жас ұжымның Шығыс пен Батыстың билерін шебер үйлестіре алу жағына ден қойып, жоғары бағалады. Аңыз, әпсаналар негізінде туған «Жусан» спектаклі жайында да кеңінен толғап, жарыса пікір жазғандар аз болмады. Ұлттық қойылымдарға келсек, Абай поэзиясына арналған «Ғашықтың тілі – тілсіз тіл, көзбен көр де, ішпен біл» балетінің жөн-жобасы бөлек. Қойылым «Нұрға бөлену», «Сегіз аяқ», «Жыл мезгілдері», «Көзімнің қарасы», «Тойбастар», «Татьянаның хаты», «Ақын арызы», «Желсiз түнде…» тәрізді бірнеше бөліктен тұрады. Шетелдік классикалық шығармаларды шебер орындай отырып, ұлтымыздың мақтанышы – Абай өнегесін, басқа да төл туындыларымызды төрткүл әлемге өз деңгейінде насихаттау маңызды іс десек, бұл ретте театрдың отандық құндылықты дәріптеудегі жоғары жауапкершілігін айрықша атап өткен лазым. Осы аралықта классика, модерн, неоклассика үлгісінде бір актілі 15 балет және 70-ке жуық хореографиялық миниатюра қойылыпты. Аз ба, көп пе? Мәселе санда емес шығар, бірақ жас театр көрермендерінің жыл санап көбейіп отырғаны балет өнеріне деген көпшілік сұранысының арта түскендігін білдіреді. Мысалы, 2014 жылы 15640 көрермен болса, 2015 жылы –20563, 2016 жылы –26634, ал 2017 жылы келушілердің саны 63586 адамға артқан. Былтыр отандық және шетелдік шығармашылық ұжымдары қатысуымен өткен 50-ден аса іс-шараны, 5 премьера мен театрдың үш есеп беру концертін қала тұрғындары мен қонақтары келіп тамашалаған. Халықаралық «ЭКСПО» көрмесі тұсындағы Кореяның, Словакия мен Польшаның мәдениет күндері, М.Әуезов атындағы қазақ мемлекеттік академиялық драма театры, мемлекеттік «Салтанат» би ансамблі, Жамбыл атындағы қазақ мемлекеттік филармониясы мен республикалық неміс драма театры сынды көптеген танымал өнер ұжымдарының 30-дан астам гастрольдік сапарлары, дүние жүзінің белгілі би компаниялары мен танымал хореографтардың қатысуымен өткен І Халықаралық Еуразия би фестивалі («Eurasian Dance Festival») айшықты сәттерге толы.
Елорданың 20 жылдық мерейтойына орай Алматы қаласында өткен гастрольдік сапар труппаның орындаушылық деңгейін, еліміздің хореография өнерінің заманауи және ұлттық тың үлгілермен толыға түскенін паш еткен үлкен жетістігі саналады. Мұнда көрерменге алғашқы күні неоклассика маржаны – Джордж Баланчиннің «Серенадасы» мен Мукарам Авахридің «Жусан» спектаклі ұсынылды. Қос қойылым ғажайып стилі мен хореографиясымен ерекшеленеді.
Айта кетерлігі, «Серенада» спектаклі «Астана Балет» театрының сахнасында алғаш рет Джордж Баланчин қорының қолдауымен дүниеге келіп, хореографтың өзіне тән мәнері мен техникасы көрермен сүйіспеншілігін иеленді.
«Дж.Баланчин қорымен бірге атқарылған ұзақ мерзімді жұмыстың нәтижесінде бізге ол XX ғасырдың әйгілі заманауи жауһарын өз театрымызда, және де ел аумағындағы гастрольдік сапарларда қою құқын берді. Біз Қормен жұмыс істеуге алғашқы күннен бастап мүдделі болдық. Сондықтан бұл спектакль театр өміріндегі елеулі қадам болып саналады», – деді театр директоры Валерий Күзембаев журналистерге берген сұхбатында.
Баланчин қойылымына сахна минимализмі, яғни қарапайым костюмдер мен жеңіл декорациялар, музыка мен бидің үндестігі тән болып келсе, заманауи балетмейстер Мукарам Авахри тереңдік пен түрлі музыкалық шығарманы үйлестіре қатар өрудің асқан шебері. Мысалы, оның «Жусан» атты бір актілі балетінде халқымыз бен даламыздың тарихы хореография тілімен бейнеленеді. Терең мазмұнға ие, ерекше стильдегі спектакльде Қуат Шілдебаевтың, Сергей Рахманиновтың, Арво Пярттың, Карл Дженкинстің музыкасы шырқалады. Бірақ айналып келгенде, бәрібір жергілікті композитор Қуат Шілдебаевтың әуендері спектакльдің басты қазығы болып қала береді. Сарапшылар мұнда Мукарам Авахридің музыкалық тақырыптары мен қойылым драматургиясының өзара дәл әрі шынайы үйлесім таба білгенін алға тартады. Балет дала тынысын айқын бедерлеуімен, Отанға деген перзенттік сүйіспеншілік сезімімен баурайды.
Ал музыка ырғағына құрылған Уильям Форсайттың «Ортада, сәл жоғары» («In the Middle, Somewhat Elevated») атты спектаклі декорациясыз, ерекше балет техникасы арқылы орындалады. Өзінің спектакльді қою шеберлігі мен әдіс-тәсілі туралы: «Хореография дегеніміз – тіл. Ол әліппеге ұқсас, сондықтан, өзіңізге таныс сөздердің барлық әрпін дауыстап айтудың қажеті жоқ... Сіздің осы тілде не айтқаныңыз емес, қалай айтқаныңыз әлдеқайда маңызды», деп ой түйеді маман. Бірақ театр саласының мамандары У.Форсайт спектаклі труппаны түбегейлі өзгертіп жібергенін, әртістер қозғалысының қарқыны еселеніп, денелерін өте еркін ұстауды меңгергенін айтады.
Екінші бөлімде көрерменге ұсынылған Мукарам Авахридің «Саломея» спектакліне хореографиялық тұрғыдан алғанда, шығыстық графикалық пластика мәнері тән. Орындау техникасы бойынша ол балет әртістерін пуантымен де, жалаң аяқ та билетеді. Түрік композиторы Фазыл Сайдың скрипка концертін музыкаға пайдаланады. Хореография авторы: «Мен үшін адами сезім үлкен рөл атқарады. Мұнда ішкі қуаттан туған эстетикалық би шығарғым келді. Сол себепті музыка, қимыл, эмоцияның тұтастығымен қоса, әртістермен ойымыздың бір жерден шығуы маңызды еді. Сол мақсатым орындалды. Қуаныштымын», деп ризашылық сезімін жеткізді.
Гастрольдік сапардың соңында «Астана Балет» театрының алуан түрлі бағдарламасы тарту етілді: «Астана Балет Гала» концерттік бағдарламасы, хореограф Рикардо Амарантенің «A fuego lento», «Love Fear Loss» бір актілі балеттері сезім сырын шертіп, көрерменге ерекше әсер қалдырды. Амарантенің қойылымы өмірдің мәні тек қана махаббатта деген ой түйдіртеді. Лало Шифрин, Астор Пьяццолла, Карлос Гардельдің музыкасын пайдаланады... Жұртшылыққа мұнан басқа тағы «Астана Балет Гала» бағдарламасы бойынша хореографиялық миниатюралар мен балет үзінділері, сонымен қатар Айгүл Тәтидің ұлттық хореографияның жауһарына айналған бірқатар таңдаулы туындылары ұсынылды.
Айта кететін және бір жайт, театр ұжымы «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында Түркияда, Белоруссияның Минск қаласында өткен айтулы балет фестивальдарында жоғары деңгейде өнер көрсетіп келді. «Астана Балет» театрының биыл қаңтар айында Американың Нью-Йорк қаласында өткен «Қазақстан Астана Балет Гала» жобасы елорданың 20 жылдығына арнаған тағы бір тамаша тартуына жатады. Астана тойына мерекелік шашу мұнан кейін де айтулы шаралармен жалғасын таба бермек. Соның бірі – 24-30 маусым аралығында өтетін ІІ Халықаралық «Еуразия би фестивалі» («Eurasian Dance Festival»). Бұл фестиваль балет әлеміндегі маңызды шараның біріне айналуда. Халықаралық жоба Мәдениет және спорт министрлігінің қолдауымен елорданың 20 жылдығы аясында және «Рухани жаңғыру» ұлттық бағдарламасының негізгі міндеттерін жүзеге асыру мақсатында өткізілмек. Бұған әлемнің әр шалғайынан көптеген балет труппалары мен танымал хореографтар қатысады деп күтілуде.
Қарашаш ТОҚСАНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
