Бұл мекеме 2004 жылы Елбасы резиденциясы сол жағалаудағы Ақордаға қоныс аударған сәттен бастап, жаңа заман, яғни тәуелсіздік тарихының ұлағатты ұясы ретінде жұмыс істей бастаған. Жалпы аумағы – 12 мың шаршы метр. Мұнда жүздеген мың құжат пен құнды жәдігер шоғырланған. Бұлар атаулы 15 залға бөлініп орналастырылған екен.
Қазір мекеменің құрылымдық және әкімшілік басқару жүйесі өзгеріпті. Яғни 2016 жылы елімізде мемлекет тарихын жүйелі зерттеу мақсатында көпфункционалды ғылыми-талдамалық және гуманитарлық-ағартушылық «Назарбаев орталығы» құрылғандықтан аталмыш музей осы мекеменің құрамына енгізіліпті.
Кейбір құнды жәдігерлер жаңа орталыққа, сонымен қатар, сол жағалаудағы Елбасы мұрағатына бөлінгенімен экспозиция залдары сол қалпында сақталған. Бұл реткі сапарымызда Елбасына және елорда тарихына қатысты соңғы жылдары табылған тың деректермен танысып, онымен өз оқырмандарымызды хабардар етуді мақсат тұттық.
Сонымен алғашқы бас сұққанымыз – «Атамекен» залы. Мұнда Президенттің балалық шағы, жігіттік дәурені жайлы деректер сақталған. Атап айтқанда, Елбасының атасы Назарбай бидің 1911 жылы қаза болғаны жайлы Верный уезі басшысының орысша жазған хаттамасы, Әлжан анамыздың қолының табы сіңген тігін мәшинесі мен Әбіш атамыз қолданған ұстара-бәкіні көзіміз шалды. Және Нұрсұлтан Әбішұлының 1954-55 оқу жылдарындағы оқу үлгерімі жазылған табельді көрдік. Кілең бестік. Бізге жолбасшылық жасап жүрген Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы кітапханасы директорының орынбасары Ботакөз Мұттахиденқызы осы залды қызықтаушылар өте көп, соны пайдаланып, Елбасының оқуда озат, қоғамдық жұмыстарға белсенді қатысқанын және өте қарапайым қазақ отбасында өскенін үлгі ретінде көрсетіп, үнемі насихаттаймыз дейді.
Мұндағы тағы бір тарихи құжат Қаскелең аудандық «Коммунизм үшін» газетінің 1958 жылғы 16 наурыз күнгі саны (2-сурет). Газетке 9 сынып оқушысы Нұрсұлтанның қытайлық Чжоу Бай Сяо деген жігітке жазған «Алыстағы қытайлық досыма» дейтін хаты жарияланыпты. Осы оқиға жайлы сол тұста газет редакторы болған Үсенбай Тастанбековтің естелігінде, бір қытайлық жас БЛКЖО Орталық комитетіне хат жазып, кеңестік замандасымен танысқысы келетіні жайлы өтінген екен. Ол хатты Мәскеу Қазақстанға жібереді. Ақыры хатқа жауап беруге лайық тұлға ретінде жас Нұрсұлтан таңдалыпты. Осыдан 5-6 жыл бұрын қытай елінен келіп, музейді аралаған бір журналист хатты көріп, еліне барған соң жоғарыдағы Чжоу Бай Сяоны іздейді. Бірақ онымен кезіге алмаған. Өйткені, бұл кісі 2014 жылы бақилық болыпты. Бір қызығы, Чжоу Бай Сяо Қытай еліне еңбегі сіңген ардақты ұстаз бопты.
Соңғы жылдары мекеменің ғылыми қызметкері Ләйла Омарова бастаған топ Нұрсұлтан Әбішұлының туған мекені мен жас кезінде жұмыс істеген өңірлерді аралап, Нұрекең жайлы деректер жинастырумен шұғылдануда. Осынау ізденіс барысында табылған құжаттар мен фотодеректер шынында құнды әрі көпшілік назарына толық ұсыныла қоймапты. Соның бірі – жас натуралистердің 1957 жылғы суреті. Барлығы 26 адам. Бәрінің омырауында медаль. Тура ортада маңдайы жарқырап Нұрсұлтан Әбішұлы тұр (3-сурет). Зерттеуші Ләйла Әріпқызы берген мәліметке сүйенсек, осы жылдары қаскелеңдік бір топ натуралист жастар өздері қолмен өсірген көкөністерін 1956 жылы Мәскеуде өткен халық шаруашылығы жетістіктерінің көрмесіне жібереді. Бұл дүниелер ұйымдастырушыларға ұнап, топ мүшелері медальмен марапатталған. Фото-құжатты сақтаушы Валентина Дундыч оны 2011 жылы музейге тапсырған. Өзі қазір Шамалған ауылында аман-есен тұрып жатыр.
Жоғарыда Нұрсұлтан Әбішұлы жас шағында қоғамдық жұмысқа белсене араласқаны жайлы айттық. Бұл сөзімізге дәлел боларлық құжаттар музей төрінен орын алыпты. Соның бірі – жас Нұрсұлтан жолдастарымен бірге тұңғыш ғарышкер Ю.А.Гагаринмен жолыққан сәт бейнеленген фото (1-сурет). Осы оқиға жайлы Елбасының замандасы ақтөбелік Үкітай Байжомартов былай депті: «1962 жылы сәуір айында Мәскеуде БЛКЖО-ның ХІV съезі өтті. Осыған өкіл ретінде теміртаулықтар атынан Нұрсұлтан Әбішұлы барды. Қазақстандық делегация құрамында мен де болдым. Нұрекеңнің дипломатиясы арқасында ғарышкермен бірге фотоға түстік».
Одан кейін назарымызда аударған тағы бір құжат «Комсомольская правда» газетінің 1964 жылғы 16 қаңтар күнгі саны. Мұнда көппен бірге жас жігіт Нұрсұлтанның фотосы жарияланыпты. Орталарында ғарышкер В.Быковский тұр. Осы кісі космосқа аттанғанда өзімен бірге БЛКЖО-ның оншақты төсбелгісін ала барыпты. Ғарыштан оралған соң кеңістікті кезіп келген төсбелгілерді Одақ көлемінде аты танымал жастарға тапсыру мәселесі қозғалып, 15 республика ішінен үміткерлер ізделеді. Осы таңдаудың бірі қазақстандық Нұрсұлтан Назарбаевқа бұйырыпты.
Сапар соңында біз 1997-2004 жылдары Президент отырған 1-ші және 2-ші кабинетті шолып қарадық. Кеңсенің төріне мемлекеттік рәміздер: Мемлекеттік Ту, Елтаңба, Әнұран және ел Президентінің ерекшелік белгісін білдіретін штамп тұр. Жұмыс үстелінде қаламсабы, қолымен толтырған күнделіктері жатыр. Ал «Күміс залға» Елбасын марапаттаған шет мемлекеттердің жоғары дәрежелі ордендері қойылыпты. Бұлардан басқа «Қауіп-
сіздік кеңес залы», «Мәжіліс залын» аралап көріп, «Қарулар коллекциясын» тамашаладық. Осындағы аса қымбат қарулардың бәрі Нұрсұлтан Әбішұлына тарту етілген дүниелер. Музейге келушілердің таңданысын тудырып, еріксіз назар аударуға мәжбүр ететін орын – «Күмбезді зал». Дәл осы жерде Елбасы Н.Назарбаев 1997 жылдың 10 желтоқсанында «Ақмола қаласын еліміздің астанасы» деп жариялаған.
Музейде біз айтпаған қаншама тарих тұнып жатыр. Бұндағы жәдігерлер уақыт өткен сайын құндылығын арттырары сөзсіз. Сондықтан да болар мекеме ғимараты республикалық деңгейдегі Қасиетті нысандар тізіміне еніпті. Сондай-ақ мұнда 2010 жылдан бастап «Елбасытану» атты курс-сабақтар өткізіліп, бұл шара соңғы жылдары барлық облыстарды қамтып отыр екен.
Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»