Бұл суретшіні бір ғана сөзбен былай сипаттасақ та болар еді. Бірде кәсіпқой ұлттық сурет өнерінің іргетасын қаласқан қылқалам шеберлерінің бірі Сабыр Мәмбеев көрме аралап жүріп, Әнуарбек Айдосов туындыларының жанына тоқтап: «Міне, қазақтың сурет өнері осындай болу керек» дей отырып, ұлттық бояулардың шебер үйлесім тапқанына ризашылығын білдірген. Атақты ағамыз сол кезде суретшінің өзін танымауы да кәдік.
Кескіндеме өнері қызықтыратын адамдар алдымен суретшінің өзімен емес, суреттерімен танысады. Бояулардың айтпақ болғаны мен астарын оқи-оқи келе, осы бір шығармашылық иесімен өзіңді ұдайы сырласып келе жатқандай сезінесің. Соның бірі – Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі, Орталық Азия және Қазақстан өнер шеберлері байқауының жеңімпазы, Қазақстан Республикасының Мәдениет қайраткері Әнуарбек Айдосов.
Әнуарбек Нұрмаханұлымен кездеспес бұрын, ілгеріде оның «Сиыр жетектеген әйел» деген жұмысын көріп, бүкіл Орталық Азия халықтарына тән тұрмыстың өткен-кеткенін және келешегін сыйдырып тұрғанына тәнті болғанымыз бар. Шындығында бұл сурет экология тақырыбында болатын.
Оған дейін де, одан кейін де модерн, авангардтық бағытта жұмыс істейтін кескіндемеші талай толымды туындыларды дүниеге әкелді, өз ортасында да әбден мойындалған. Бірақ көкірегің таза, ойың ұшқыр, рухың мықты болмаса керемет дүниелер тумайды деп есептейтін суретшінің басты бағыты – табиғатпен байланыс, қоршаған орта мен ниет тазалығы.
Алдымен суретшінің 80-ші жылдардағы Кеңес өкіметі халқының алапат ядролық қақтығыстардың құрбанына айналардай үреймен өмір сүргенін бейнелейтін саяси картинасы көпшіліктің де, суретші мамандардың да назарын өзіне айрықша аударады. Бұл жәй ғана шоқ үстіндегі таба мен оның жанында тұрған жалғыз жұмыртқа болатын. Жұмыртқаны Жер шары деп есептесек, отта тұрған табаның оны әп-сәтте шыжғыра салатын құдіреті бар.
Дарынды даралайтын тағы бір сәт, Мәскеуде дәстүрлі түрде өткізіліп келген бүкілодақтық көрмеге 1985 жылы Қазақстан атынан алғаш рет барып, бөлекше бояу бедерлерімен одан кейін жыл сайын қатысу құрметіне ие болғаны. Бұл да суретшілер үшін ілгеріде ілуде бір болатын оқиға.
Одан кейін де 1988 жылы Ташкентте өткен Орталық Азия және Қазақстан суретшілерінің көрмесінде оның жұмыстары көзге түсіп, ең үздік шығармалар санатында бірнеше туындысы Өзбекстан мемлекеттік Өнер музейі қорына қолма-қол сатып алынады. Дәл осы жылы Айдосовтың айы тағы оңынан туып, республикалық «Жігер» фестивалінің лауреаты атанды.
Мәселен, суретшінің Ташкенттегі Өнер музейінде «Тыныштық» деп аталатын картинасы әлі күнге дейін көздің қарашығындай сақтаулы тұр. Мұнда қара ағаштың қасындағы кәдімгі есек бейнеленген. Халықтық философиямен қаруланған тамаша талап иесі дәл осы еңбекқор жануардың тұрпатының айналасындағы тіршілік арқылы тамылжыған тыныштықтың толайым үндестігін табу арқылы талантын мойындатқалы қашан?!
Петроглифтерді, таңбалар идеясын көп зерттеген кескіндемеші жаңашыл бағыт болып есептелінетін инсталляциялық өнер қазақтар үшін таңсық емес, әлмисақтан бар деп біледі. Сондықтан қылқалам шеберінің таңбалармен, нышандық символдармен астасқан туындыларын түсіну үшін көрерменнің бірқатар ілімдерден хабардар болғаны артықтық етпейді. Бұл оның «Әділдік», «Философ», «Тоғызыншы сезім» сынды туындыларына қатысты.
Қазақтың «Түтінің түзу шықсын» дейтін жақсы тәмсілін суретшінің «Шәй мезгілі», «Ақшам», «Таңғы шық» атты жаныңа тыныштық сыйлайтын туындыларынан табасыз.
Айнаш ЕСАЛИ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
