Өзіне дейінгі президенттердің Палестина-Израиль мәселесін шешудегі ұмтылыстары айтарлықтай сәтті болмағанын білетін Дональд Трамп АҚШ билігінің басына келгенде бірден осы жағдайды реттеуді басты мақсаттарының бірі етіп белгіледі. Сөйтіп «Ғасыр мәмілесі» жобасын жүзеге асыруды жоспарлады. Бұл істе оның қасына күйеу баласы әрі кеңесшісі Джаред Кушнер келді. Олар осы бағытта екі жыл еңбектеніп, жақында аталған жобаның кейбір бөлімдерін жариялай бастады.
Ақ үй өткен айдың соңына таман мәлімдеме жасап, Палестина-Израиль қайшылықтарын реттеу туралы жоспардың экономикалық бөлімінен мағлұмат берді. Жоба бойынша Таяу Шығыстағы жағдайды тұрақтандыру үшін 50 млрд доллар қаржы құйылмақ. Осы қаражат көлемінен Мысыр, Иордания және Ливанға да үлес тимек. Бұл бастаманы іске асыру үшін демеуші ретінде Парсы шығанағы, Солтүстік Африка және Батыстың бақуатты елдерін тарту көзделген.
Мәлім болған жоспарға сәйкес, Израиль, Палестинаны азат ету ұйымы және ХАМАС қозғалысы «Жаңа Палестина» мемлекетін құру туралы келісімге қол қою керек. Бұл мемлекеттің аумағына еврейлер мекендейтін жерлерді қоспағанда Иордан өзенінің батыс жағалауы мен Газа секторы кіреді. Ал еврейлердің қоныстары Израильге тиесілі болады. Палестина Мысырдан Газа секторының маңайындағы жерлерін жалға алады. Онда аэропорт, зауыттар, ауыл шаруашылығы мен саудаға арналған аймақтар құрылмақ.
Сондай-ақ құжатта Иерусалим тұтастай сақталып, «Жаңа Палестина» мен Израильдің біріккен астанасы мәртебесіне ие болатыны көрсетілген. Араб тұрғындары Палестинаның азаматтары атанады. Оларға еврей үйлерін, ал еврейлерге араб үйлерін сатып алуға тыйым салынады. Иерусалим мэриясы Израильдің қадағалауымен қаланың барлық аумағына бір өзі билік етеді. Тек білім беру саласы ғана «Жаңа Палестинаның» қарамағында болады. Палестиналықтар Иерусалим мэриясына мүлік пен суға ерекше салық төлейді.
Сонымен қатар жоба бойынша Палестина мемлекетінде әскер болмайды. Тек полиция қызметкерлері ғана жеңіл қару түрлерін ұстауы мүмкін. «Жаңа Палестинаны» сыртқы күштерден қорғауды Израиль өз міндетіне алады. Келісімге қол қою кезінде ХАМАС қозғалысы барлық қару-жарағын тапсырады. Жаңа үкімет құрылғанға дейін қозғалыс мүшелеріне қолдаушы елдер жалақы беріп тұрмақ.
Жалпы көлемі 50 млрд долларға шақталған бағдарлама 179 жобадан тұрады. Иордан өзенінің батыс жағалауына 27,5 млрд доллар, сондай-ақ Ливандағы (6,3 млрд), Мысырдағы (9,1 млрд) және Иорданиядағы (7,4 млрд) жобаларға қаржы бөлінеді. Бұл жоспар Ақ үйде Палестина халқына көмек беру тарихындағы ең әлеуеттісі деп аталған.
Бірақ АҚШ жоспарлаған бұл бағдарламаның ойдағыдай жүзеге асуы оңай шаруа болмайын деп тұр. Өйткені Таяу Шығыстағы ушыққан шиеленістердің тігісін жатқызады деп болжанған «Ғасыр мәмілесі» тараптарды ымыраға келтірудің орнына одан сайын «отқа май құйған» секілді. Яғни жоба Израильдің мүддесіне, сионистік режімге негізделген деген сын айтылуда. Сарапшылар Дональд Трамптың Иерусалимді Израильдің астанасы деп тануы және АҚШ елшілігін Тель-Авивтен Иерусалимге көшіруі «Ғасыр мәмілесінің» алғашқы қадамы болғанын айтады.
Ішінара мойындалған мемлекет Палестинаның президенті Махмуд Аббас өз елі үшін бұл жоба жағымды жаңалық емес екенін айтып, әу бастан қарсылық білдірді. «Нақты саяси шешімдер жасалмай, мәселенің экономикалық жағын талқыламаймыз» деген ол Бахрейн астанасы Манамада өткен конференцияға бармай қойды. АҚШ ұйымдастырған «Бейбітшілік жолындағы өркендеу» атты бұл халықаралық конференцияда Джаред Кушнер «Ғасыр мәмілесінің» экономикалық бөлімін таныстырды. «Соңғы жылдары палестиналықтар табыс пен прогресс тарихын жасаудың орнына басқалар қайырымдылық пен экономикалық көмек көрсететін халыққа айналып кетті. Бұл конференцияның мақсаты – Палестина халқының жарқын болашағын қамтамасыз ету. Қарапайым адамдардың өмірі жақсарған кезде ғана бейбітшілік орнайды. Экономикалық жоспарды келісу – қақтығыстарды шешудің алғышарты. Егер дау-жанжалға жұмсалған қаржының бәрі білім беруге, денсаулық сақтауға, инфрақұрылымды түзеуге бағытталғанда, бұл аймақ инвесторлар үшін тартымды болатын еді» деді Ақ үйдің өкілі. Сөйтіп ол бұған дейінгі таратылған жобаның жай-жапсары туралы тағы бір баяндап, «Ғасыр мәмілесі» Палестинаның жылдық ішкі жалпы өнімін еселеуге, миллиондаған жұмыс орнын құруға, кедейлік пен жұмыссыздықты 50%-ға азайтуға септігін тигізетінін атап өтті.
Аталған іс-шарадан соң көп өтпей Палестина басшысы Махмуд Аббас мәлімдеме жасап, Джаред Кушнердің форумдағы сөзіндей «Ғасыр мәмілесі» де сұйылып кететінін айтты. Осы бастамаға қатысты позициясында табандап тұрған оны райынан қайтару үшін Сауд Арабиясының ханзадасы Мохаммед бин Салман 10 млрд доллар ұсынған екен. Мұндай батпан құйрықтан үзілді-кесілді бас тартқан Махмуд Аббас бұл ұсынысты қабыл алса, саяси жолына нүкте қойылатынын айтқан. Жалпы «Ғасыр мәмілесі» жобасының өзін ФАТХ ұлт-азаттық қозғалысы араб ақшасына негізделген Палестина халқына пара деп бағалады. Бұл сөздің де жаны бар сияқты. Өйткені жобаның белгіленген қаржы көлемінің 20%-ын АҚШ, 10%-ын Еуроодақ және қалған 70%-ын араб елдері қамтамасыз етпек. Сондықтан бұл жоба Таяу Шығыстағы елдердің арасына сына қағып, жағдайды қалыпқа келтірудің орнына тіпті шиеленістіріп жіберуі мүмкін. Қазірдің өзінде Сауд Арабиясы мен Бахрейнді күстаналаған тараптар жетерлік. Оның үстіне АҚШ-тың Голан жоталарын Израильдің меншігі деп тануы да «Ғасыр мәмілесі» жобасында қарастырылған деп санайтындар табылады. Негізінен «Ғасыр мәмілесіне» қарсылар бұл жобаның Израильдің ыңғайына қарай жасалғанын айтады. Палестиналықтар мұндай келісімге келмек түгілі, сионистермен байланыс орнатқан сатқындарға жауап қатуға дайын.
Осы жағдайларды ескерсек, «Ғасыр мәмілесінің» жүзеге асуы неғайбыл сияқты. Тіпті бұған АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Майк Пампеоның өзі күмәнмен қарайды екен. Мұндай пікірлерден қағыс қалмайтын Дональд Трамп «Майк осылай десе, түсінуге болады. Өйткені жұрттың көбі бұл жоспарды орындау мүмкін емес деп ойлайды. Ал мен мұны мүмкін деп ойлаймын» деп жауап берген. Осы үдеден шығуға барын салатын АҚШ президенті Палестина мәселесін шешу арқылы Таяу Шығысқа жүргізілетін саясаттың басқа қырларын ашқысы келеді. Оның ішінде илікпей, именбей отырған Иранды да жөнге салғысы келетіні анық.
«Ғасыр мәмілесі» қарама-қайшылықтардың шешімі емес екенін айқын аңғартқан палестиналықтар өздерінің не қалайтынын Израильмен ара-қатынасты реттеудің бейбіт процесінде талап еткен. Олар 1967 жылғы Алтыкүндік соғысқа дейінгі аумақ тұтастығын қалыпқа келтіруді, екі тәуелсіз ел сияқты Палестина мен Израиль арасындағы шекараның шегенделгенін алға қояды. Сондай-ақ Палестина өз мемлекетін Иордан өзенінің батыс жағалауында және Газа секторында құрғысы келеді және Шығыс Иерусалимді астанасы етуді көксейді. Ал Израиль бұрынғы шекараға қайта шегінгісі келмейді, оның үстіне мәңгілік әрі бөлінбейтін астанасы деп жария еткен Иерусалимнің арабтармен ортақ болғанын құп көрмейді.
