Ешқандай еңбек сіңірмей тегін дүние иелену адам табиғатына әу бастан дендеп кіретін қасиет болса керек. Тегін дүниеге кенелгісі келетіндерді көп ойланбай, табан астында топтап тастасақ, түрлері көп: әртүрлі лауазым иелерінің алатын парасынан бастап, түрлі мекемедегі ақша жинау, қарапайым жандардың қаржысына қақпан құрудан шаршамайтын әртүрлі алаяқ пирамидалар, соларға сеніп соңғы тиынын санап беретіндер, қоғамдық көліктегі «қояндар», тіпті түнеп шыққан қонақүйінің сабыны мен сүйретпесін кетіп бара жатып сөмкесіне сала кететіндердің ісін не туабітті мінезге, не жүре жабысқан дағдыға жатқыза алмайсың.

Бірде қаптап кеткен дөнерхананың кезекті біреуінің ашылуына орай жасалып жатқан бір күндік акциясы кезінде алпыс күн аштықтан келгендей бір-бірімен жұлқыласып жатқан жұртты көріп жанымыздан түңілдік. Кішкентай мектеп жасындағы бала кимелеген үлкендердің табанының астында тапталып қаламын деп қорықпастан топтың ортасында арыстандай арпалысып жүр. Үзілген түймесін, жыртылған сөмкесі мен жоғалған кебісі үшін танымайтын адамдарды төмпештеп жатқандардың осындай тірлігі әртүрлі жағдайда жиі көрініс беріп жатады. Астананың Ханшатырында пісіріліп таратылған 300 кило қазақша етті, Қостанайдың қала мерекесінде ұйымдастырылған «Нан мерекесіндегі» ұннан жасалған тәтті тағамдарды, Шымкент құс фабрикасының жұмыртқасын тегін үлестіру кезіндегі таласып-тартысқан жұртты теледидардан көргендер сол көріністі әлі ұмыта қоймаған болар.
Супермаркеттердің кіреберісіндегі белгілі-белгісіз фирмалардың жарнамалап тұрған тәттісінен өзі біреуін алып, екіншісін баласының қолына ұстатып, үшіншісін қиылып тұрып сұрап алып мұртынан күліп бара жатқандардың жолай «кіру тегін» деген афиша көріп қалса, мәз болып оған да бас сұға кететініне еш күмәндануға болмайды.
Адамның өмірі, оның өмір сүру деңгейі санасының тікелей көрсеткіші екенін осы мысалдардың өзі-ақ айқындайды. Бір қарағанда, сынап та, сөгіп те қарауға болмайтын кедейліктің көрінісі сияқты, бірақ қарапайым әдеп, мәдениет пен этикаңызға пысқырып та қарамайтын бұл адамдардың қауашағындағы «тегін» туралы түсінігі өзгермей, батпақ өмірінен де, батпан қиындықтарынан да құтыла алмайтыны анық.
Тегін ас ішіп, тегін дүние тауып, біреудің еңбегін тегін пайдаланып, танысының, туысының есебінен тегін жүріп-тұрғысы келу – бұл да белгілі бір адамдар тобының дүниетанымы, өмір сүру салты болып кеткен. «Егер сен шын құдайға қараған жүрегі жылы, ізгі ниетті адам болсаң, жағдайы төмен маған көмектесуге міндеттісің!». Міне, тегінге үйренген адамның танымы. Оларға бүкіл әлем міндетті.
«Тегін» деген сөзде, рас, тартымдылық бар, бірақ бұл қанша тәтті болғанымен, жеке адамның өмірін жаңа сапаға көтеруді, өркендеуді тежейтін мида өскен қатерлі арам шөп. Мейлі бұл материалдық болсын, мейлі бұл интеллектуалды болсын, әрбір құндылық орасан зор еңбек арқылы жасалады. Бұл құндылықтардың бәрін күн сайын біз онсыз да тегін пайдаланып жүрміз. Оған жұмсалған уақыт пен еңбектің ақша тұратынын есепке алғымыз келмейді.
Төңірегінен артық-ауыс дүние табылса, жерден жеті қоян тапқандай қуанып, тезірек қарпып қалғысы келетіндердің оның қайтарымы да болатынын ұмытпауы керек еді. Төлейтін қаражаты, қалтасында артық ақшасы болмаса, білгенімен бөлісіп, көмектесіп жіберіп, бір мұқтажын өтеп беру секілді қолынан келген өз қызметін ұсынса, қарым-қатынас та, түсінік те өзгеріп, екі аяғынан тартып, иірімінен шығармаған баяғы батпақ-күй басқаша өрістеп кетер ме еді?
Тегін тұтыну психологиясының тереңдегені сонша, бүгінде оның ауқымының кеңейіп, бұрынғы мәнінен де басқаша сипат ала бастағанын байқап отырмыз. Біреудің еңбегін лайықты бағалап үйренген адам ешкімнің де оған ешнәрсе үшін міндетті емес екенін өзі-ақ жете түсінер еді. Өзі жұмыс істеп, өзі үй салып, өзі бақша егіп, тіпті үйіндегі бұзылған электр тоғын да өз қолымен жөндеп алатын адам басқаның да еңбегіне құрметпен қарауды біледі. Адам өзімен де, өзгемен, қоғаммен де тепе-теңдікке осылай келеді. Жаратылыстың жалғыз заңдылығы әзірге өзгере қойған жоқ – «не ексең, соны орасың». Құдайдан үміт еткен дұрыс та, адамнан күткен бекер, біз жоғарыдан күтетін тарту– таралғы «тегінге» емес, еңбекпен сорғалаған терге беріледі.
«Мың алғыс»: Қайырымдылық телемарафонында 22 миллион теңге жиналды
Қазақстан • Кеше
Биыл медициналық сақтандыруға қанша қаржы бөлінеді?
Медицина • Кеше
2020 жылы МӘМС аясында қанша күрделі операция жасалды?
Медицина • Кеше
Елбасы • Кеше
Тарих • Кеше
Спорт • Кеше
Бас театрдағы балалар студиясы
Өнер • Кеше
Алтын шынжырдың соңғы шығыршығы...
Руханият • Кеше
Қызылорда облысында карантин шаралары жеңілдетілді
Аймақтар • Кеше
Былтыр СҚО-да 7 мыңға жуық нәресте дүниеге келген
Аймақтар • Кеше
Шығыс Қазақстанда жұма намазға жиналуға рұқсат берілді
Аймақтар • Кеше
Қызылжарда анасы ұрып-соққан қыз көз жұмды
Аймақтар • Кеше
Жалға алған үйін тонап кеткен ұры ұсталды
Аймақтар • Кеше
Францияның экс-президенті түрмеге тоғытылды
Әлем • Кеше
Бес облыста ауа райына байланысты ескерту жарияланды
Ауа райы • Кеше
Түркістан облысында газ желілері жаппай тексеріледі
Аймақтар • Кеше
Тергеушілердің ұстазы ұлықталды
Аймақтар • Кеше
Алматыда этносаралық қатынастарды дамыту мәселелері талқыланды
Аймақтар • Кеше
Алматыдан Қырғызстанға әуе рейстері қайта жанданды
Қазақстан • Кеше
Алматыда қанша тұрғын үй жылусыз қалды?
Аймақтар • Кеше
Армениядан әкелген көліктерді тіркеу мерзімі ұзартылды
Қазақстан • Кеше
Қырғызстанда Парламент сайлауы күзде болады
Әлем • Кеше
Қазақстандық кәсіпкерлер үшін салық есептеу жеңілдетілді
Экономика • Кеше
Алматы облысының Алакөл ауданына жаңа әкім тағайындалды
Тағайындау • Кеше
Алматылық студенттер Алғыс айту күнін атап өтті
Қазақстан • Кеше
Өмірбек Жолдасбековтың 90 жылдық мерейтойы тойланды
Қазақстан • Кеше
ҚДКБҚ депозиттердің сәуірдегі ең жоғары мөлшерлемелерін жариялады
Экономика • Кеше
Сыр елінен 700-ге жуық азамат әскерге барады
Аймақтар • Кеше
Ресей инвесторлары Атырауға бет бұрды
Аймақтар • Кеше
Қазақстанда мерзімді әскери қызметке шақыру басталды
Қоғам • Кеше
Асқар Мамин «Роскосмос» басшысымен кездесті
Үкімет • Кеше
Көктем кешікпей жетеді: Наурыз айына арналған ауа райы болжамы
Ауа райы • Кеше
Дубайдан келген 4 жолаушыдан коронавирус анықталды
Қоғам • Кеше
Үкімет • Кеше
Алматыда ұлттар достыған арқау еткен шара өтті
Аймақтар • Кеше
Қуатты құрылымның шуақты мерекесі
Қазақстан • Кеше
Әулиеаталықтар Алғыс айту күнін атап өтуде
Аймақтар • Кеше
Наурыз айында ауа райы қандай болады?
Ауа райы • Кеше
Көпбалалы ана белгісіз кәсіпкерге алғыс айтады
Аймақтар • Кеше
Ержан Бәкірбайұлы Талдықорғанның әкімі болып тағайындалды
Тағайындау • Кеше
Зейнетақы ақшасын стоматологиялық қызметке пайдалануға болады
Медицина • Кеше
Алматыда педагогтардың республикалық жиыны өтті
Білім • Кеше
Өңірлердегі медициналық ұйымдардың тозығы жеткен
Аймақтар • Кеше
Тараз полицейлері ұрлық жасаған күдіктіні ұстады
Аймақтар • Кеше
Шымкентте Алғыс айту күні аталып өтті
Аймақтар • Кеше
Киевте Жамбыл Жабаевтың 175 жылдығына орай іс-шара өтті
Руханият • Кеше
Ұқсас жаңалықтар