Ерболат ТӨЛЕПБАЙ: “ҚАЗАҚТЫ БАСҚА ЖҰРТҚА ТАНЫТСАМ БА ДЕГЕН АРМАН МЕНІ ЕРТЕҢГЕ ЖЕТЕЛЕЙДІ”

Елордадағы “Хас санат” өнер галереясында Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Ресей, Чехия, Қырғызстан көркем-сурет академияларының академигі Ерболат Төлепбайдың араға он бес жыл салып ашылған көрмесінен  қылқалам шеберінің туған жерге сүйіспеншілік сезімі айшықты бояулар сазымен айрықша әсер қалдырған. Ел мен жерге деген махаббатты, Отаным деп тебіренген перзенттік сезімді мінсіз үнмен жырлайтын кәсіптің алдында иіліп, кішіреймейтін пенде жоқ шығар, сірә. Қиялдың қылқұйрығын көкжиекке самғатып, арманның ақ шәлісін аспанда қа­лық­татар қылқалам туындылары туралы сезім-семсер талай рет селше тулап, сананы сағым ойлар талай мәрте тер­беткен болар, бірақ көңіл шуақтатар  сол әлемнен жұрт үнемі үміт артып, сенім-серігін, аңсар-мұратын іздей беруден еш танбаған. Бұл – ата-баба дәстүрінің ізі өрнек­те­лер ізгі, құдіретті тылсым үні, таңба мен бедердің, сы­зық пен бояудың қа­уышуынан ыстық жүректің үнін жет­кізген ғасырлар сазына бара-бар қа­сиет дерлік мұра. Осы мұра мен мұрат еліміз тәуелсіздік алған жылдардан бері өзгеше ек­пінмен жырланып келеді. Халықтың ру­хын жоғары кө­теріп, еңсесін тік­тетуде атқарар рөлін тағы да еш­те­ңе­мен салыстыра ал­май­сыз. Оған қа­тыс­ты бірде-бір шараны сон­дықтан қалт жіберіп алмауға тырысып бағатынымыз рас. Соның бірі – міне, осы ел-жұртқа аты-жөнін қайталап таныстырудың өзі артық саналатын, белгілі қылқалам шебері Ерболат Төлеп­байдың көрмесі. Бояу бәй­те­ре­гінің тамыры ежелгі бабалар бас­тау­ларынан ажырамағандықтан халқым, ұл­тым дегенде жүрегі ерекше сол­қыл­дайтын Ерболаттың  қолтаңбасы бас­тапқы бағытынан айнымағанмен, қазіргі үнінде Алатаудың жотасынан биік шоқысына көтерілген жанның жа­лыны сезіледі. Көрмедегі жетпіске жуық картиналардан түйген пайым – ұлт­тық құндылықты ұлықтау. Ұлы­с­тың ұлы күні қарсаңында қалаға мы­на­дай әсем нақыш әкелу халықтың ме­рейін үстем ете түсері сөзсіз. Әз Нау­­рыз көше бойларын сәндеумен ғана өте шығатын жәй мерекелердің бірі емес, санада ұлттық рухты оята­тын осы тектес шаралармен мәртебесі қа­лыптасары анық. Бұл – бір мәселе. Ал енді екіншіден, көрме ұйым­дас­ты­ру  үшін де қылқалам иесінің жұртқа ұсы­нар бір жаңалығы, бұрынғы тақырып­тарын қайталамайтын тың дү­ниелері болуы керек қой. Осы тұр­ғы­дан ой жүгіртер болсақ, Ер­бо­лат­тың ізденісі кенеп бетіне кесек ту­ын­ды­лар бедерлеуге әбден мұрындық бо­лыпты. Көрмені тамашалауға келген халық галереяға сыймай кетті. Қашанда даланы өзінің қайталанбас тың тынысымен желпитін суреткер қолтаңбасына елорда жұртшылығы ризашылықтарын жасырмады. – Оны қазақтың өнерін әлемге жаңа мазмұнда танытып жүрген жал­ғыз суретші десем, артық айтпаспын. Өйткені, мұндағы әр жұмыстан қазақ­тың төл тіршілігі, рухы мен бояу-болмысы айқын сезіледі. Кей картиналар адамның тек көзін арбаса, ал Ерболаттың еңбектері жұрттың көңілін баурап алып жататыны ақиқат. Тағы айта кетерлігі, картиналарының қай-қайсысын алсаңыз да біз ұмытып кеткен, болмаса жиі байқала бермейтін бейнелерді ұшыратасыз. Солар арқылы бір кездегі қазақтың жоғалтып алған асылдары қайта оралып, ортамыз толып жатқандай күй кешесіз. Егер әр халық өзінің барын, болмысын халықаралық деңгейге шығара алып жатса, өз басым соны ғана халықаралық стандартқа сай деп есептеймін. Міне, осы тұстан келсек, ол халықаралық деңгейге шын мәнінде шығып үлгерген суретші, – деп қылқалам шеберінің шығарма­шы­лығы жайында Президент Әкімшілігі ішкі саясат бөлімінің меңгерушісі Дархан Мыңбай өз ойын білдірген. – Қаншама еуропалық ізденісте болсадағы суретші өзінің байырғы төл үлгісінен ешқашан алыстамайды, көшпелілер дәстүрі мен далалық мінезден ауытқып кетпейді. Рас, ол жас шағында бас айналар керемет композициялар, айқын, реалистік бағыттағы жұмыстар жазған. Ал бүгінде ол барлық  мектептен өткен, өнердің философиялық жоғары деңгейіне көтерілген суретші. Оның шығармаларында саясат атымен жоқ. Онда тек адами қарым-қатынас, сырласу сияқты тұнық сезімдер тұрақтап қалған. Нысанасы – өмір, адам. Түр-түсті ойнақы құлпыртады, – деп бағалайды астаналық қылқалам шебері Сейсенхан Маханбет. – Басқа әрптестерімнен алып бара жатқан артықшылығым жоқ. Мен мұнда бар болғаны өмірге деген көзқарасымды бейнеледім. Жұртқа кейінгі үш-төрт жылдағы жұмыс­та­рым­ның нәтижесін ұсынып отыр­мын. Мұндай көрмелерді 38 мем­ле­кет­те өткіздім. Соған он бес жылдай уа­қытымды сарп еттім. Енді міне,  елорданың төрінде өткізудемін. Суреттердің көпшілігі аяғына дейін бітпей қалған жұмысқа ұқсауы мүмкін. Бейнелердің бет-әлпетін, көздерін анық көре алмайсыз. Себебі, әрмен қарай кө­рерменнің өз қиялы жал­ғас­тырып әкетуі тиіс. Адамды жылата ма, күлдіре ме, қандай күйде болсын, ол ең алдымен, кісіні бірге ойласуға, не нәрсе жайында да көрерменмен қо­сы­ла толғануға мүмкіндік береді. Екінші ерекшелігі, дінге бай­ла­ныс­ты байламнан осындай қо­рытынды жасадым. Адамның бет-әлпетін айнытпай жеткізу фотоөнердің үлесіндегі іс қой де­ген тұжырымнан туған сурет­тердің сыры туралы айтарым осы. Өзіме келетін болсам, күндіз-түні шығармашылық ізде­ністе жүрмін. Мақсатым – жа­ңалық алып келу, бар нәр­сені қайталағым келмейді. Күнде бір өзгеріс болса екен деген оймен оянамын. Өйткені, із­деніссіз өнер тоқырауға ұшы­рай­ды. Осы өнерді басқа жұрт­қа қайтсем танытам деп ар­ман­дап жүрген қазақтың бірімін,– дейді қылқалам шеберінің өзі. Суретші айтқандай, “Қайықта”, “Кешікпей келем деп ең”, “Ана”, “Апа”, “Киіз үйдің жа­ны”, “Талтүс”, “Жаз”, “Тау­да­ғы екеу”, “Ғашықтар”, “Бөл­ме­нің ішінде”, т.б. суреттердің қай-қайсысын алып қарасаңыз да, шебердің қиял қанатымен  бірге сай мен қырды, құз бен жартасты жағалай шарлап, кө­ңіл хошы­ңызды кіргізер көк­темгі әуенмен бірігіп кет­кен­дей­сіз. Түрлі кескін­демеден жаныңа жақын бейне туады. Ашық-жарқын бояуларға алма-ке­зек арбаласың. Бір отты рух жанды жанып өтеді. Қарашаш ТОҚСАНБАЙ.