Алаяқтықтың ең көп тараған түрі ғаламтордағы INSTAGRAM әлеуметтік желісі мен Kolesa.kz, Kriһа.kz, OLX сияқты сайттар арқылы тауар сату туралы хабарландыру орналастыру арқылы жасалады. Электронды сауда алаңдары мен әлеуметтік желілерде «фейк» парақша ашқандар көп жағдайда жылжымайтын мүлік, автобөлшек және киім-кешек саудалайды. Алаяқтар құрбандарын арзан тауармен және «тиімді» ұсыныстармен қызықтырып, ақшаны алдын ала QIWI-әмиянға немесе экспресс-төлемдер арқылы банктегі есепшотқа аударуды сұрайды. Содан кейін тауар сатушы бірнеше күн бойы түрлі сылтау айтып тауарды тез арада жеткізуге уәде береді де, соңында мүлдем жоғалып кетеді.
Сондай-ақ көрсетілген алаяқтар сайттар арқылы түрлі тауар сататын болашақ құрбандарын тауып алады. Хат алмасу және телефонмен сөйлесу арқылы оның сеніміне кіреді. Сосын жәбірленушінің банктегі есепшотына ақша аудару үшін алдын ала төлем жасау туралы ұсыныс жасайды. Оған иланған жәбірленуші картасының банктік реквизиттерін, жеке басын куәландыратын құжат нөмірлерін, өзінің шотына ақша «қабылдауға арналған» СМС паролін хабарлайды. Осының бәрін қолына түсірген алаяқ әлеуметтік инженерияны пайдаланып жәбірленушінің есепшотындағы қаражатты сыпырып алады. Ол аз болса, қолына түскен жеке мәліметтері бойынша сайттарда жәбірленушінің атына микронесие қарыз рәсімделеді.
Бүгінде интернетте банктердің «қара тізіміне» іліккендерге несие алуға көмек көрсету туралы хабарламалар кеңінен таралуда. Хабарландырулар көбіне OLX.кz сайтында, микронесие ұсынатын түрлі сайттарда жарияланады. Алаяқтар қармағына іліккендерге банктердегі «беделді көкелерінің» көмегімен шаруаны бірер сағатта шешіп беретінін алға тартады.
Сондай-ақ кейбір әлеуметтік желілерде бір тауар алған жағдайда екіншісін тегін беру, тауарға қосымша сыйлық беру, тегін жеткізу, букмекерлік кеңселердегі бәс саудасына көмек көрсету, спорттың «келісімді» ойындары туралы жалған ақпарат тарату сынды әрекеттер көбейген. Ең сорақысы, айлакерлер танымал блогерлерге жарнама жасатып, «тұтынушыларының» қатарын еселей түсуде.
Осыған байланысты Қостанай облысының Полиция департаменті әлеуметтік желі қолданушыларын сақтық шараларын күшейтуге шақырады. Егер қандай да бір тауарды ғаламтор арқылы сатып алу қажет болса, хабарландыруды мұқият тексеріңіз, оны жариялаған тұлға туралы ақпарат жинаңыз, басқа сатып алушылардың пікірлерін оқып алыңыз дейді баспасөз қызметінің өкілдері. Алайда, қылмыскерлер қосымша жалған парақшалар ашып, сол арқылы өздері туралы оң пікірлер жазуы да мүмкін екенін ескерген жөн.
Жұматай КӘКІМЖАНОВ
Қостанай
