Ұлтымыздың, ұлт ұландарының, мемлекетіміздің тарихында ғұлама, алғашқы академик, геолог Қаныш Сәтбаев бағын ашқан Жезқазған өлкесінің біздің еліміздегі орны ерекше ғой.
Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев мемлекеттігіміздің тарихы мен тамыры туралы толғаныстарын кейінгі жылдары жазылған «Рухани жаңғыру», «Ұлы даланың жеті қыры» атты әйгілі мақалаларында көтерілген өркениет өрнектерін де Орталық Қазақстан өңірімен байланыстырады. Әсіресе тау кенінен металл қорытып, тұрмысқа жарату мың жыл бұрын осы біздің Ұлы дала кеңістігінде басталғанына назар аударады.
Екінші Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев та өзінің президенттік лауазымының алғашқы айларында ат басын тіреп, ұлттың жүрегіне жететін ұлағатты сөзін осы өңірде айтты.
Әңгімемізге арқау болып отырған замандасымыз Мұхамбет Көпейдің туған жері осы облыстың Рудник, яғни қазба, кеніш орны деген мағынаны білдіретін елді мекен. Туған, өскен жері, көзін ашқалы көргені кеніш болса, тас қашап, кен қазып, тілі шығып, құлағы естіген асқар шыңы – тау тұлғалы ғұлама Қаныш Сәтбаев болса, ол бала кенші болам, тау-кен инженері болам деп құшырланып өспей, болашағын, кәсібін, бақытын тау кенінен іздемей қайдан іздемек?
Әрине, ол солай. Бірақ солай боларына алдымен әкесі Жұманазардың сол заманда бүкіл кен орнының беткеұстар, маңдайалды шахтері болып, 34 жасында сол жұмыста мерт болуы да себеп болған болар. «Әке көрген оқ жонар» демекші, әкесінің жолын жалғастырмаққа, ол аз болғандай – Мұхамбет 15 жасқа толар-толмасында 38 жастағы анасының өмірден өтуі де тағдырдың қатаң сабағы болған болар.
Бала Мұхамбет есейіп, орта мектепті бітіріп, болашақ жолын таңдағанда – жазбай, жаңылмай сол кездегі жастар таңдауындағы ең беделді мамандық – тау-кен инженері болуды армандап, Алматыдағы политехникалық институтына түсіп, оны үздік бітіріп шығып, туған жеріне келіп, өзі армандаған тау-кен жұмыскері, шебері, инженері болып, өндірістің қазанында жоғары оқу орнында алған білімін сынаққа салды, тәжірибелі кеншілерден тәлім алудан жалықпады, шыңдалды, ширады. Жұмысшылар ұжымында еңбек адамдарымен сөйлесуді, олардың мүддесін қорғай білуді, адал еңбектерінің бағалануын, әлеуметтік талап-тілектерінің құқықтық негізде орындалуын қадағалап, әділдік қарым-қатынастың сақталып, қамтамасыз етілуін қалыптастыруға жас маман еш жалтақсыз араласып, еңбек етті. Сондықтан да жас жұмысшылар оны өздерінің жетекшісі етіп сайлады. Жастық жігер қайратын жастар ұйымының жұмысын жандандыруға аянбай жұмсай білді. Отыз жасына жетер жетпес «тепсе темір үзетін» екпіні мен қайраты тау қопарар шағында ел басқарды. Бұрынғы саяси әкімшілік, экономикалық жүйе дағдарысқа тіреліп, өтпелі дүбірлі кезеңде ел арасында Қаражал, Жәйрем, Атасу өндіріс орындарында мемлекетіміздің тәуелсіздігін мақсат-мүдделерін насихаттаумен болды.
Мұхамбет Көпей 1995 жылы қабылданған жас мемлекетіміздің жаңа Конституциясына сәйкес тұңғыш қос палаталы Парламент Мәжілісіне депутат болып сайланып, осы жылдары жаңа заң шығарушы билік тармағында айрықша белсенділікпен жұмыс істеп, баянды, өнегелі із қалдыра алды.
Бұрынғы одақтық экономикалық жүйе түбірімен өзгеріске ұшырауына байланысты біздің елімізде дендеген экономикалық дағдарыс 90-жылдардың соңына дейін созылып, Тұңғыш Президенттің жариялаған жаңа реформалары сол жылдары ғана өз нәтижелерін бере бастап еді. 1999 жылы Мұхаң өзі еңбек еткен өңірден жұртшылықтың жоғары сеніміне ие болып, екінші рет депутат болып сайланды. Бұл жолы Мұхамбет Жұманазарұлының алғашқы шақырылымда қаржы және бюджет комитетіндегі білімді әрі білікті еңбегі ескеріліп, әріптестері оны Мәжіліс Төрағасының орынбасары лауазымына ұсынып, сайлады. Парламент басшылығындағы қызметтің ерекшелігі – оның өзінің жеке депутаттық міндетінен тыс жалпы палатаның жұмысын, әріптестерінің күнделікті әрі алдағы өкілетті мерзімге арналған жұмыс жоспарын жасақтап, оны жүзеге асыруға жауапты тұлға екенін де айту орынды болар. Парламент регламентінің бұлжымай орындалуы, комитеттер, жұмысшы топтары, Үкімет сағаттары, белгілі заң жобалары таныстырылатын, талқыланатын басқосулар, конференциялар, дөңгелек үстелдер тағы басқа шаралар Парламент палаталары басшыларының құзырынсыз өтпейді. Соның бәрі дер кезінде әрі сапалы, нәтижелі ұйымдастырылып өткізілуі палаталар жұмысының, яғни заң шығарушы мемлекеттік биліктің тиімді жұмыс істей алуының көрінісі болмақ. Парламенттік қызметтің ең үлкен тармағының бірі қоғаммен, халықпен, сайлаушылармен байланысы, елімізде өткізілетін сан-салалы мемлекеттік, қоғамдық шараларға белсенді түрде қатысуы, өзінің көзқарасын, ұстанымын білдіріп, ұсыныстарын жариялауы да маңызды. Әрине, осы «қайнаған» өмірдің бел ортасында депутаттар, комитет төрағалары, палата басшылары жүруі де талапқа сай.
Сондай-ақ Парламент мемлекетіміздің Президентінің сыртқы саясатын жүргізуде, еліміздің қауіпсіздігін, қорғанысын, халықаралық қатынастарының заңдық базасын қамтамасыз етуде шешуші рөл атқаратыны да белгілі. Еліміз дүниежүзілік қоғамдастықтың белсенді мүшесі болуына парламентаралық қатынастардың нәтижелі болуы, парламенттік делегациялардың Еуропадағы Қауіпсіздік Ынтымақтастық Ұйымының (ЕҚЫҰ), ТМД, Түркі елдері Парламенттік Ассамблеяларымен, екіжақты парламенттік қарым-қатынастар орнықтыру шараларына да негізгі жауапты лауазымды тұлғалар Парламент басшылары мен бірге бейінді комитеттер. Осы бағыттардың бәрінде де Мұхамбет Көпей әуелде Мәжіліс, 2005-2011 жылдары Сенат Төрағасының орынбасары кезінде өте белсенді жұмыс ұйымдастырып, жүргізе алды.
Мұхаң Парламенттегі жылдарында Қаратай Тұрысов, Шерхан Мұртаза, Жабайхан Әбділдин, Әбіш Кекілбаев, Өмірбек Байгелди, Оралбай Әбдікәрімов, Кенжеғали Сағадиев, Орал Мұхамеджанов, Равиль Шырдабаев, Фариза Оңғарсынова, Мұхтар Алтынбаев, Әділ Ахметов, Ғани Қасымов сияқты елімізге белгілі мемлекет, қоғам қайраткерлерімен әріптес, тілектес, мүдделес дәрежеде мемлекеттік тәуелсіздігіміздің баянды болуына көп еңбек сіңірген қайраткердің бірі болды.
Осы аралықта Мұхаң Елбасының сенімімен Төтенше жағдай министрі қызметін де абыроймен атқарды. Оның осы қызметке тағайындалуы да жайдан-жай болмаса керек. Біріншіден, ол маман, тау-кен инженері. Жер үсті, жер асты еңбектің қауіпсіздік талаптарын толық білетін адам. Екіншіден, ел қамын ойлайтын, қандай да табиғи апаттардың себеп-салдарларының алдын алуды ұйымдастыра алатын білімді, білікті қайраткер. Үшіншіден, мемлекеттік жауапкершілікке өте сезімтал, мемлекеттік тәртіпті қатаң ұстанатын қызметкер. Жүріс-тұрысы жинақы, өзі де мазасыз, айтқан сөзін орындамай тыныш таппайтын азамат. Адамға қайырымды, қолынан келсе, көмегін аямайтын адал. Осындай мінез мемлекеттік қызметкердің қай қайсысына да керек-ақ.
Мұхаңның отбасымен бір үйде көрші тұрып, өзара түсінісіп, көп жағдайда сырласып, еркін араластық, дастарқандас, дәмдес, тұздас болып, талай естен кетпес жадыраған жақсы күндерімізді бірге өткіздік. Адами сыйластық, достық, жолдастық қарым-қатынасқа бейім, ашық, көңілі сүйген адамға астындағы атын түсіп берер тәуекелшіл. Тегінде бауырмал. Жанашыр. Ағайынның оқуға, ізденуге талпынған жастарын қолдап, қолұшын беруден жалықпайды. Арқаның өнерсүйер қауымынан сусындап өскен өнерпаз, өзі де бірнеше музыкалық аспаптарда бір кісідей жарқылдайтын жайсаң мінезі де жеткілікті. Қолы босай қалғанда қасқыр қуып, дала кезіп кететін саятшылығы да, мергендігі де оның өмірінің бір қыры, бір сыры. Мамандық таңдап, еңбек жолынан жаңылмаған Мұхамбет, жар таңдаудан да жаза баспай, Қаламқастай қызды өміріне серік етіп, бақытты шаңырақтың әкесі, атасы болып, еліне еңбек етер ұл, қыз өсіріп, немере, шөбере сүю бақытына кенелді. Оның еңбек жолы, жеткен жетістіктері, ұрпаққа өнегелі өмірі – бір бойына жинаған жақсылықтың көрінісі болса керек.
Мұхамбет Жұманазарұлы – өрісі кең, өресі биік тұлға.
Қуаныш СҰЛТАНОВ,
Парламент Мәжілісінің депутаты