Осы екінші пікірдің бәсі басым екені соңғы жылдары анық байқала бастады. Апта басында Алматыда өткен Орталық Азия IV агротехнологиялық саммитінде италиялық селекционер, «Dutch Frult Solutions Каzakhstan» жобасының үйлестірушісі Альфред Эверс те осы ойды қолдады. Ол Еуропада өсетін алмұрт, шие және алма түрлерін Алматы мен Алатауда өсіруге ниет танытқан екен. Олардың бұл ұсынысы Қазақстан жағынан қолдау тауып, үш жыл мерзімге Талғар жақтан 3 гектар жер жалға беріліп отыр.
Альфред Эверс бізбен әңгімелескенде ширек ғасырдан бері қазақтың құлжа алмасымен «ауырып» жүргенін жасырмады. 1990 жылдардың екінші жартысында Алматыға келіп, Алатаудың қия жартасын тік жарып шыққан алма көшеттерін Италияға жерсіндірмек болыпты. Таудың бөктерінде тамыры тасты аймалап, бұтағы күннен нәр алып өскен қазақ алмасының «ішіне» Италия ауасы жақпаған. Фермерлер қанша жерден өбектесе де жарты кило болады деген жемісі 200 грамнан әрі көтеріле алмаған. «Алматының құлжа алмасы өзге топырақты да, өзге тыңайтқыштарды да қабылдамайтын ерекше қасиетке ие екеніне көзім жетті. Содан соң қазақ алмасын өсіру туралы арманымды алдағы сәтті күндердің еншісіне қалдырдым. Апорттың атауын қазақтардың өзі әртүрлі атайды. Бірі «апорт» десе, екіншісі «сиверс» дейді. Соңғы 1 жылда жер бедерін зерттеп, төмендегідей қорытындыға келдім. Алматы облысының Қытайдың шекарасынан бастап, Оңтүстік Қазақстан облысының Түлкібас, одан әрі Қазығұртқа дейін жалғасқан тау жотасында құс жолы сияқты алма белдеуі бар. Бұл белдеуде өскен алманың дәмі теңіз деңгейінен биіктігіне байланысты. Алматыда, Талғар жақта өскен апорттың дәмін Түлкібас, Төлеби жақтағы тау жоталарында өскен алманың дәмімен салыстыруға келмейді. Формасы жағынан да бір-біріне ұқсамайды. Осыған қарап отырып, нағыз апорттың отаны теңіз деңгейінен 900-1200 метр биіктікте тұрған Алматы, Талғар айналасы» деген қорытындыға келдім», деді Альфред Эверс.
Алманың ғана емес, кез келген жеміс түрінің табиғаты кеңдікті және табиғилықты жаратады. Жерінің тапшылығынан вертикальды фермерлік жүйе бойынша жеміс түрлерін өсірумен айналысуға мәжбүр болған Батыс ғалымдары, бірінші кезекте жемістің сақталу мерзіміне ғана басымдық беріп, өзегіндегі қанттың таралуына жол ашып тұратын жасушалардың көзін бекітіп тастайды екен. Осы жиынға қатысқан қазақстандық алма бағбаны Жеңіс Байшолақов бізбен әңгімесінде бабасы алма өсірумен айналысқанын, өзі де осы кәсіппен жан бағып жүргенін айтты. Оның түсіндіруінше, алманың хош иісі мен дәмін кіргізетін өзегіндегі қанттың көзін бекітуге біздің бағбандар да кірісе бастапты. Соңғы онжылдықтарда алма ХХ ғасырдың басы мен 1990 жылдарға дейінгі формасы мен дәмінен айырылып, өзіне жат, сопақ түрге ене бастаған. Атап айтқанда, алма сұрыбының ең жақсы клондарын микроклондау арқылы апорттың пробиркадағы «жаңа өсімдігі» алынды. Ол қауіпті микроорганизмдерден тазартылған және түпнұсқа ағаштың шаруашылық және биологиялық қасиеттерін сақтаса да апорттың бастапқы формасына кері әсерін тигізген.
«Мұнда селекционер ғалымдардың қолтаңбасы бар. Олар тауда, тамыры тас жарып өскен апорт бұтақтарын мүлдем басқа сортты алма бұтағымен будандастырады. Нәтижесінде аралас сортты алма болып шыға келеді. Алатаудың алмасы тәкаппар. Оның басқа жерді менсінбейтінін ғалымдар да айтып жатыр. Сол себепті таза апорт алмасын басқа алма сортына телігенді тоқтатайық. Қазір ел ішінде, көнекөз қариялардың ауласында апорттың былғанбаған, будандастырылмаған сорттары бар деп естимін. Соларды бір орталыққа жинап, мемлекеттің қорғауына алатын кез келді. Әлемде де, Қазақстанда да алма түрі көп. Бірақ ел ішінде құлжа алмасы атанып кеткен апорт жалғыз. Біз бабаларымыздан бізге жеткен алма түрімен ғана ерекшеленіп, таныла аламыз», деп сөзін түйіндеді Жеңіс Байшолақов.
1970 жылдарда санақ бойынша Қазақстанда 3 851 193 түп апорт ағашы болса, оның 80 пайызы Алматыда өсiрiлген екен. 1984 жылы Қазақстанда 1 965 795 түп апорт алма болып, Алматыда оның 1 418 988-i өсiрiлiптi.
Алматының апортына қолдау керек, қамқорлық та қажет. Сонда ғана әлемдік нарықта отандық алманың беделі асқақ болмақ.
