Аймақтар • 25 Қараша, 2019

Орталық Азияның зиярат-туризм қақпасына айналады

659 рет
көрсетілді
9 мин
оқу үшін

Осыдан бірер ай бұрын бауырлас өзбек елінің Алматыда тіркелген шетелдік дипломатиялық корпус өкілдігі журналистердің басын қосқан әдемі жиын Алматыдағы дипломатиялық консулдықтың жаңа ғимаратында өтті.

Орталық Азияның зиярат-туризм қақпасына айналады

Өзбек консулдығының әрекет ету аясына Алматы, Шығыс Қазақ­стан, Түркістан, Жамбыл, Қызыл­орда облыстары мен Алматы және Шымкент қаласы енетіні сол жиын­­да белгілі болған еді. Өзбек ағайындар Алматы консул­ды­ғы­­ның жұмысына ерекше мән беріп, оны Қазақстанмен сауда, эконо­ми­калық және туризм саласы бай­ланыс­тарында флагман ретінде қарас­тыра бастапты.

Алматының туристік әлеуеті тек тау туризмімен шектелмейтінін ішіміз сезеді. Алматының тарихы тасқа басылып қалды. Дегенмен тарихшылардың «Тұран даласы тарихының өзегі Алматыдан табылды, Алматы Сақ мәдениетінің орталығы болған» деген болжамы батылырақ айтылып жүр. Күні кеше ғана дүниеден өткен тарихшы-архео­лог Карл Байпақов «Біздің қолда Алматының тарихы мың жылдан да ерте екенін дәлелдейтін материалдар бар. Қала­мыздың нақты жасын білу үшін Талғарды зерттеу керек. Се­бебі орта ғасырдағы саудагер­лер ме­кені болған алып қала ша­һар­­ға жақын орналасқан және Алматы сияқты қатты өзгерістерге ұшы­рамаған» дегенді талай айтқан.

Жыл сайын Қазақстанға 3 миллионнан астам турист келетінін, олар­дың басым бөлігі Алматы ша­һарын таңдайтынын өзбек аға­йын­дар көріп-біліп отыр. Осы жыл­дың үшінші тоқсанында 503 мың­нан астам турист келді. Бұл был­тырғы кезеңмен салыстырғанда 7 пайызға артық. Келушілердің басым бөлігі – ресейліктер. Солтүстіктегі көрші елден 102 мың турист келген. Екінші орында Қытай – 32 мың, 24 мың туристпен үштікті Өзбекстан қорытындылап тұр. Кейінгі жылдары Түркия мен Үндістаннан келу­шілер қатары көбейген. Сарап­шылар бүгінге дейін тренд болып келген «туристік хаб Орталық Азия­ның қай қаласында орын тебуі мүмкін» деген мәселе күн тәртібінен түсіп қалғанын айтады. Ендігі мә­селе туризмнің интеграциялық мүм­кіндіктерін бірлесіп пайдалану. Өзбек ағайындар біз енді танып жат­қан осы мүмкіндіктің астарын КСРО кезінде-ақ танып қойған.

Қазақстандағы туризм саласы индустриясының өкілі Рашида Шай­кенова біз­дегі туризмнің не­гізгі индикаторы Алматы мен Көкшетау екенін айтад­ы. Бурабай мен Көкшетауға аста­наның ық­па­­лы күшті. Ал әзірге Алма­ты­ның бәсін асырып тұрған фак­тор Медеу мен Шымбұлақ. Бі­рақ олар маусымдық синдромға тәуел­­­­ді. Сондай-ақ Рашида Шай­кенова бұл фактор туризмді дамыту үшін маңызды екенін айтады. Үкіметтік мінберлерде ай­­ты­­латын астана феномені немесе Алматы тек біз үшін ғана ма­­ңыз­­­ды. Мыңжылдықтар тари­хын сақ­тап қалған Бейжің немесе Ыс­тан­­­бұл, Самарқан мен Бұхараға Ал­маты мен астана ілесе алмайты­нын мойындауымыз керек. Әлем­дік туристік сервис дамып кетті. Сарап­шы­лар туристердің 50 пайызы алыс саяхатқа тарихпен тілдесу үшін шығатынын айтады. Орталық Азияға келуді ойлаған турист ең алдымен Шыңғыс ханмен алты ай тірескен Отырарды, Түркістан мен Самарқанды көзге басып алады. Осы орайда Мемлекет басшысы Қасым-Жо­­­­март Тоқаевтың 2018 жылы қазан айында «Көрмелер мен фо­рум­­­­дар Қазақстандағы туризм мә­се­­ле­сін шешпейді» деген пікірін тағы да бір қаперге алып қоятын кез келді.

«Халық аңыздарында атақты қолбасы, қаhарымен бүкіл Шығыс­ты тітіренткен Әмір Темір Түркі­с­тандағы әулиеге бас игені айтыла­ды. Ахмет Ясауи қайтыс болған­нан екі жүз жылдан кейін оның әмі­рі­­мен қирап бітуге қалған кіш­кене ғана мазардың орнына дүниежүзі­лік сәулет өнеріне сай ескерт­кіш ор­на­тылды. Ахмет Ясауидің туған қа­ласы Сайрамнан бастап Түркі­с­танды әлемдік туризмнің тартылыс нүктесіне айналдыруға мүмкіндік бар. Соны пайдалана алмай отырмыз», дейді Рашида Шайкенова.

Өзбекстанның туризмді дамыту жөнін­дегі мемлекеттік комитетінің зиярат туризмін дамыту бөлімі­нің бас маманы Сайдкомил Халход­жаевпен кездескенімізде Түркістан Түркі мемлекеттері арасындағы сопылық ілімінің негізі қаланған орталық деуге болатынын айтты. Оның айтуынша, Ахмет Ясауи кесенесі мен оның тарихын, ұлы ойшылдың ілімін үйрену мен ислам мұралары түркі халықтары үшін ғана емес, әлем жұртшылығы үшін де қызықты. «Қазақстан мен Өзбекстанның өзара қолға ал­ған жобалары, оның ішінде турис­тік ком­паниялар арасындағы бай­ланыс келешекте бұдан да арта түсе­ді», деді Сайдкомил Халходжаев.

Өзбекстан аумағында 7 мыңнан астам мәдени және тарихи нысан бар. Төрт көне қаладағы 200-ден астам тарихи жәдігер ЮНЕСКО-ның ерекше қорғалатын аймақ­тар тізіміне енген. Алдағы уақыт­та «Ежелгі Бұхара» және «Самарқан сити» демалыс аймағы құрыл­мақ. Алдағы уақытта бірігіп «Жібек жолы» туристік жобасын да жүзеге асырмақшы. «Оның бір бөлігі зия­рат туризмі болмақ», дейді мамандар. Статистикалық мәліметке жүгінсек, биыл 7 айда көрші ел аумағына 3 миллионнан астам турист келген. 2018 жылы Өзбек-стан­­нан бізге дәл соншама адам қы­ды­­рып келген. Оның басым бөлі­гі Түркістанға зиярат жасапты. «Түр­кі жұртының рухани астанасы са­на­латын Көне Яссы қаласы зиярат­шылар санының артуына себеп болатындығына біз сенеміз», дейді Сайдкомил Халходжаев.

Өзбекстанның есігі шетелдік туристерге айқара ашылғанына биыл үшінші жылға аяқ бас­ты. 2019 жылдан бастап бұл елде 6 мил­­­лионға жуық адам қонақта бол­­ған. Оның 4 миллионы ғана Самар­қан, Бұхара қаласына тоқ­таған. Бұл 2018 жылмен салыс­тыр­ғанда екі есе көп. Бұрын мұндай көр­сет­­кішті армандайтын өзбек би­лігі туристерді әлде де еселеп тар­ту үшін ішкі туризмнің мүмкін­дік­­терін әртараптандырып жатыр.

Ташкент қаласы туристік ин­ф­ра­құрылым және мәдени мұра бөлі­мінің басшысы Элбек Набиев Қазақ­станға келген сапарында өзбек билігі қонақтарға жайлы болу үшін бар жағдайды жасап жат­қанын айтты. Қонақүйлерге тоқ­таған турис­тер­ге өзбектің хош иіст­і көк шайы мен тандыр наны тегін ұсынылады. «Қазір біздің елде 65 мемлекетпен визасыз режім орна­ған. Келесі жылы бұл тізімге тағы 20 ел қосылады деп күтіп отыр­мыз», деді Элбек Набиев.

Зиярат туризмінің Сайрамнан, Түркістаннан басталуы өзбек билігі үшін тиімді болып тұр. Ал қазақстандық мамандар ежелгі Сайрам­дағы сансыз бап пен Арыс­тан баб кесенесін «Жібек жолы» туристік жобасына кіргізу қажеттігін ескертіп отыр. Себебі Сайрамда Ахмет Ясауидің ата-анасы Ибрагим мен Қарашаш, ал Отырарда ұстазы Арыстан бабтың кесенесі бар. Бұдан өзге көне Отырар жерінде Шыңғыс ханның ізі сайрап жатыр.

«Сайрам мен Отырардың «Жібек жолы» туристік жобасына енуіне Қазақстан мүдделі болуы керек», дейді қазақстандық туризм саласының өкілдері.

Былтыр Ташкентте өткен ха­­лық­­аралық туристік инвест­фо­румға жиналғандар бір туристің Өзбек­стан­дағы 1 апталық шығыны 619 дол­лар болатынын есептеп шы­ғар­ған. Бұған қонақүй шығы­ны, таңер­теңгі және кешкі тамақ мәзірі кіре­ді. Бас консул Аброр Фатхуллаев біз­бен әңгімесінде 2025 жылға қарай, бұл көрсеткіш 2,2 миллиард дол­ларға, туризмнің ішкі жалпы өнім­дегі үлесі 2,3 пайыздан 5%-ға же­туі керек екенін айтты. Сонымен бір мез­гілде туристерді орналасты­ра­тын демалыс аймақтарының саны да 900-ден 3000-ға дейін өсіп, ал туристік фирмалардың саны 1700-ге дейін жетуі керек. Бұл де­рек­тер өзбекпен көрші қонған қазақ­ты, ерекше ықылас танытып отыр­ған Алматыны шындап ойландыруы тиіс. 2018 жылғы маусымда Да­риға Назарбаева Орталық Азия елдері үшін «азиялық шенген» құру идеясын айтқан болатын. Жоба 2019 жылдың басында жү­зеге асады деп болжанған еді. Деген­мен Қазақстан Сыртқы істер министр­лігінің мәліметінше, бұл мәселені шешу ұзағырақ уақытты қажет етеді. Ендігі жерде бұл мәселені созып алуға болмайды. Алматыға Орталық Азиядағы зиярат туризмінің қақпа­сына айналатын кез енді келді.

 

АЛМАТЫ