Қазақ елі үшін 2020 жылы да дүр сілкіндірер дүбірлі дүниеге толы жыл болмақ. Сондай мәнді оқиғалардың көш басында ұлы Абайдың 175 жылдық мерейтойы тұрғандығы ақиқат. Дайындығына жұрт болып жұмыла кіріскен мәртебесі биік, ауқымы кең, жауапкершілігі жоғары осындай жалпыхалықтық шараның алғашқы беташары Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың терең ойдың тебіренісінен туған, тың толғаныстарға толы «Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан» атты мақсатты мақаласынан бастау алды.
Мақала маңызының кереметтілігі кемеңгерлікпен айтылған келісті ой-тұжырымдарда жатыр. Олардың барлығын тарқатып беру ұзақ мерзімдік зерделеуді қажет етеді. Десек те, саналы ұрпақты салиқалы ойға жетелейтін біраз тұстарына тоқтала кетуді өзімізге міндет санадық.
Алғашқы айтылатын мәселе мақала атауымен тікелей байланысты. Мемлекет басшысы ұлы ақынның мұрасын бүгінгі Қазақстанмен дәлелді түрде сабақтастырған. Бұл бұрын-соңды айтылмаған тың тұжырым. «Ұлы ақынның шығармалары бүгін де өзектілігін жоғалтқан жоқ. Абайдың ой-тұжырымдары баршамызға қашан да рухани азық бола алады», дей келіп, ақын мұрасының жасампаздығын бұлтартпас пікірлер арқылы дәлелдеп берген. Мәселен, зерттеушілердің басым бөлігі Абай шығармаларының тәрбиелік маңызына ерекше екпін түсіретіндігін білеміз. Көзқарас, ой, пікір, түйін осы тұрғыдан көрініс беріп жатады. Ал мақалада ақынның өмірдің, қоғамның, адамның жаңашыл тұрғыда дамуына байланысты айтқан астарлы ойларының қайнар көзі ашылған. Сөйтіп оны қазіргі кезде қалай қолдануға болатындығын көрсеткен.
Келесі назарға түсетін маңызды мәселелердің бірі – Абай мұрасын зерттеп, зерделеудің жаңа үлгісі. Біз көпшілігінде қалыптасқан дәстүрге сай шығармаларды тақырыптық немесе жанрлық тұрғыдан қарастырып талдауға көңіл бөлеміз. Мақалада астарлы сөздің аясындағы ақиқатты айқындап, төркіндік тұрғыдан жүйелі зерттеудің маңыздылығын ашқан. «Абай өлеңдеріндегі «Еңбек етсең ерінбей, Тояды қарның тіленбей», «Тамағы тоқтық, Жұмысы жоқтық, Аздырар адам баласын», «Өзіңе сен өзіңді алып шығар, Еңбегің мен ақылың екі жақтап», деген қазыналы ойлар бәрімізге жақсы таныс», деп айта келіп үзіндідегі топтастырылған Абай сөздерінде бір арнаға апарып тоғыстыратын жасырын жатқан сабақтастықтың бар екендігін аңғартып тұр.
Мақаладағы тағы бір тамаша дүние – Абай арқылы елдің рухын асқақтататын жолды анықтаған маңызды да мәнді тапсырмалар. Бұл орайда шет елдердегі Қазақстан елшіліктері жанынан «Абай орталықтарын» құру, Семей қаласын тарихи орталыққа айналдыру, Жидебайдағы музейге жаңа ғимарат салу, «Абай» журналын жандандыруға жағдай жасау шаралары халықтың мәртебесін тағы да бір биік белеске көтерері хақ.
Мұхаммадғали ӘБДУОВ,
филология ғылымдарының докторы, Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ-дың профессоры
Қарағанды облысы
