Ұлыларды ұлықтаған Польша

Жалпы, әлем өркение­тін Полонияның танымал ғалым­дарынсыз елестете алмаймыз: Николай Коперник, Мария Склодовска-Кюри. Бұл тізімді жалғастыра беруге болар еді. Дегенмен, осы­нау шоқтықты шоғырда шайырлар шаһбазы Адам Мицкевичтің алар орны ерекше. Әрбір поляк үшін қас­терлі осынау есім қаймана қазаққа да жақын, ыстық. Нәзік лирикасы өршіл рухпен ұштасып жататын Мицкевич жырларын ұлы Абай шығыс ақындары арасында алғаш аударып, әдеби айналымға енгізген-тін. Сондықтан да қазақ ойшылының 175 жыл­дық мерейтойының Поз­нань қаласындағы Адам Миц­кевич университетінде тойла­нуының өзіндік мәні бар.

Еуропа білім ошақтары­ның ішінде қазақ және басқа түркі тілдерін терең зерт­теуімен ерекшеленетін осы оқу ордасының профессоры, ғылым докторы Хен­рик Янковский ұлы Абай туындыларын араға делдал тіл қоспай, полякшаға қазақ­шадан тікелей тәржі­малаған болатын. Араб, парсы лұғат­тарын жетік меңгерген ға­лым былай дейді: «Қара сөз­дерді» аудару барысында жиі кездесетін ұғымдар мен атаусөздерге түсінік бер­дім. Құран аяттары, хадис­тер берілетін тұстарда түп­нұс­қаға сілтемелер жасадым. Сон­дай-ақ орыс, ағыл­шын тіл­деріне аударылып ба­сылған  мәтіндердегі жаң­­сақ­­тықтардың  түп-төр­кіні көр­сетілді. Бір мысал кел­ті­рейін. «Ноғай» этнонимі орысшаға да, ағылшыншаға да «ногаец» деп тәржімаланып ке­леді. Ал Абайдың тұсында қазақ­тар ноғай деп татарларды айтатын. Сондықтан бұл кемшілік жөнделді, тиісті ескертпе бердім. Тәржімам 2013 жылы баспа бетін көрген болатын. Сөйтсе де ұлы ақынның биылғы мерейтойы қарсаңында оны Польшадағы Қазақстан елшілігі қайта жарыққа шығарды.

Біз оқу ордамызда Наурыз мерекесін жыл сайын Орта­лық Азия білімгерлерін қа­тыс­­тыра отырып, дүбірлете атап өтеміз. Биыл ұлыс­тың ұлы тойында ақын шығар­ма­ларын кеңінен насихаттайтын боламыз. Тағы бір жағымды жаңалықпен бөлісе кетейін. Мені биыл Абай жұрты тойға шақырған, соған жиналып жатқан жайым бар».

Польшалық оқу ордасы ұжымында үлкен қызы­ғу­шылық туғызған осынау рухани-мәдени шараға Вар­шавадағы Қазақстан елшілігінің дипломаттары да қатысып, ардақты ақын мерекесі мен биыл 1150 жыл­дығы атап өтілетін ұлы бабамыз әл-Фараби мерей­тойының дәреже-дәргейін биіктете түсті. Той барысында Шығыс тілдері факуль­теті­нің ұжымына Абай Құнан­байұлының бюсті, Саяси ғылымдар және журна­лис­тика факультетінің кітап­ха­на­сына Фараби орталығы баспадан шығарған туындылар, анықтамалықтар мен зерт­теулер, сондай-ақ «екін­ші ұстаз» бейнесі салын­ған кілемше табыс етілді.

 

Жандос Әуелбекұлы,

арнайы «Egemen Qazaqstan» үшін

 

Познань (Польша)