Соңғы 4-5 жылдан бері шешімін таппай жүрген мәселенің мәнісін ең алдымен Ақтөбе қаласынан бастайық. Облыс әкімі Оңдасын Оразалин биыл 12 ақпанда тұрғындарға берген есебі кезінде Ақтөбе қаласындағы КТҚ жабдығының ескіруіне байланысты оны жаңарту қажеттігін атап көрсетті. Облыс басшысының айтуынша, оның техникалық-экономикалық негіздемесі әзірленуде. Әйтсе де дәл қазір КТҚ-ны жаңадан салуды қаржыландыру мәселесі толық шешімін таппаған сыңайлы. Есептік жиын кезінде айтылғандай, бұл тұрғыда әзірге инвесторлармен келіссөздер жүргізу ғана қолға алынған.
Тұңғыш Президент – Елбасы Н.Назарбаев «Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында Ақтөбе қаласы болашақта еліміздегі заманауи урбанизацияның ірі орталықтарының біріне айналатынын атап көрсеткені мәлім. Сонымен бірге Үкіметтің «ҚР аумағын ұйымдастыру бас сызбасының негізгі ережелері» туралы қаулысына және өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасына сәйкес Ақтөбе еліміздегі бірінші деңгейдегі хаб-қалалардың қатарына кіреді. Ақтөбенің агломерация орталығы екені де елеулі жайт. Көші-қон жиілеп, ресурстар мен капитал, озық технологиялар шоғырланған белсенді экономикалық орталық үшін заманауи талаптарға сай КТҚ – басты шарттардың бірі.
Ірі өнеркәсіптік аудандар Алға мен Хромтаудан өзге аумақта КТҚ мәселесі сеңі сөгілмеген күйінде тұр деуге әбден болады. Атап айтқанда, Қобда, Мұғалжар, Байғанин, Темір, Мәртөк және Ойыл аудандарында КТҚ-ның жоқтығы облыстық экология департаменті жүргізген тексерулер кезінде белгілі болды. Барының өзі тозығы жетіп, пайдалануға мүлдем жарамсыз күйге түсіпті. Соның салдарынан аталған аумақтарда сарқынды сулар тазартылмаған қалпында жер бетіне төгілген. Мұндай жағдайда бактериялық элементтер мен химиялық қоспалар қоршаған ортаға, тұрғындар денсаулығына зиян келтіретіні түсінікті. Оның аяғы әртүрлі дертке әкеліп соқтырмасына кім кепіл? Сарқынды су арқылы жерүсті және жерасты табиғи су көздері, ресурстар ластанып, тұтастай су экожүйесінің бүліну қаупін туындатуы мүмкін.
Облыс аумағында алдағы уақытта пайда болған сарқынды суларды тазарту мәселесі шешімін таппаған жағдайда тағы бір күрделі мәселе туындамақ. Яғни мұндай селқостық пен енжарлықтың соңы ауызсу тапшылығының пайда болуына әкеп тіремек. Бұл қауіп қазірдің өзінде байқалатынын ескерсек, КТҚ-ны тезірек салу ісінің әлеуметтік маңызы одан әрі тереңдей түседі.
Әрине Мәскеу бірден тұрғызылған жоқ дегендей, мұндай құрылғыларды бір мезгілде салу әртүрлі кедергілерге кезіктірер. Сондықтан да екі-үш жыл бұрын облыстық экология департаменті тарапынан бірінші кезекте өңірдің ең ірі елді мекендері Бадамша, Шалқар және Шұбарқұдықта кәріздік тазалау құрылғыларын салу жөнінде облыс әкімдігіне тиісті ұсыныстар түскен.
Сараптамалық сипаттағы қатынас құжатында аталған елді мекендердегі халық саны, олар пайдаланатын су мөлшері мен бөлінетін кәріз суының көлемі нақты есептеліп көрсетілген. Соған сәйкес 2017 жылы бұл мәселе күн тәртібіне қойылған. Тіпті департамент ұсынған негіздемелер сол кездегі облыс әкімінің орынбасары Серік Төленбергенов пен аумақтық басқармалар басшылары тарапынан тиісті қолдауға да ие болыпты. Сөйтіп отырыста қаралған мәселе бойынша №30 санды хаттама түзілген. Мұндай ұсынысты департамент жетекшілері 2018 жылдың 15 ақпаны күні №01-05-6/405 санды қызметтік хат бойынша сол кездегі облыстық энергетика және тұрғын үй- коммуналдық шаруашылығы басқармасының басшысы атына да жолдаған екен. Әйтсе де өңірдегі құзырлы мекеменің бірі оған жауап қайтармай үнсіз қалған.
Міне, осылайша Ақтөбе аймағында әлеуметтік және өндірістік өңірдің өзі талап етіп отырған кәріздік-тазалау қондырғылары құрылысын жүргізу ісі аяқсыз қалып келеді. Бұл мәселенің көтерілгеніне 4-5 жыл уақыт өтсе де ештеңе өзгерген жоқ, дана Абайдың сөзімен айтқанда «Баяғы жартас – бір жартас».
«Ештен кеш жақсы» демей ме халқымыз. Сондықтан да бүгінде ел-жұртты толғандырып жүрген мәселеге облыс басшысы Оңдасын Оразалин қайтадан қозғау салса, іс орнынан жылжыр ма еді?!
АҚТӨБЕ
