90-жылдардың басында Кеңес Одағына қарайтын елдердің тәуелсіздік алып, егеменді мемлекет құра бастаған алғашқы жылдары оңайға түскен жоқ. Кеңес Одағының ыдырауы, әсіресе, тәжік еліне ауыр тиді, тәуелсіздік алған бойда басталған азаматтық соғыс мыңдаған жазықсыз адамның өмірін қиды. Таулы аймақта орналасқан елдің арғы бетінде ұзаққа созылған соғыс өрті басылмаған Ауғанстан тұрды. Тәжік-ауған шекарасы арқылы есірткі мен қарудың тоқтаусыз өтуі Тәжікстанға ғана емес, бұрынғы Кеңес Одағындағы елдердің де қауіпсіздігіне қатер төндірді. Екі мыңнан астам шақырымға созылған шекараны күзету Тәжікстан мемлекеті үшін орындалмас міндет болатын.
Шұғыл түрде Ұжымдық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін бірлескен күш қажеттілігі туды. Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері басшыларының шешімімен шекараның тәжік-ауған учаскесін қорғайтын күш құрылды. Ресей Федерациясы 201-ші мотоатқыштар дивизиясын жіберсе, Қырғызстан мен Өзбекстан да өз әскери бөлімшелерін аттандырды. Қазақстанның жеке құрама атқыштар батальоны Қарулы Күштеріміздің, Шекара қызметінің және Ішкі әскер бөлімшелерінен жасақталды.
Еліміздің Ұлттық ұланы Тәжікстандағы Таулы Бадахшан жеріндегі өздеріне тапсырылған шекара бөлігін күзету міндетін абыроймен атқара білді.
1995 жылы көктемде Қазақстан Республикасы бұрынғы Ішкі әскерлер, бүгінгі Ұлттық ұлан әскери қызметшілерінің тәжік-ауған шекарасында бітімгерлік мақсатта қызмет атқару барысында нағыз шайқасқа түсті.
7 сәуір күні Пшихавр шатқалында Қазақстан Ішкі әскерінің жетінші құрама ротасы содырлардың тұтқиылдан жасаған шабуылынан от пен оқтың құрсауына түсіп қалды. Жаудың күші басым болған ұрыста 17 әскери қызметші оққа ұшып, 33-і жараланды. Ауған жағынан шабуыл жасаған содырлар бір сағаттың ішінде Тәжікстан аумағына өтіп кетуді жоспарлаған еді. Алайда, қазақстандық жауынгерлер жойқын тойтарыс беріп, бес сағаттық қарулы қақтығыстан кейін шабуылшылар кері шегінуге мәжбүр болды.
Ерлік ұмытылмайды. Бірақ оның құны да тым қымбат. 1995-тің көктемінде ерлік көрсеткен жетінші ротаның 17 сарбазы мәңгілік жас қалпында қалды.
Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен 17 сарбаздың бесеуіне ІІ дәрежелі «Айбын» ордені, он екісіне «Жауынгерлік ерлігі үшін» медалі, сондай-ақ батыр боздақтың бәріне Ресей тарапынан да «За отличие в службе» медалі қаза болған соң берілді.
Жақында тәжік-ауған ардагері Досымхан Жахановпен шекарада болған шайқас туралы әңгімелескен болатынбыз.
Кейіпкеріміз Жамбыл облысы Талас ауданының Сейілбек ауылында дүниеге келген. 1994 жылы 10 маусымда әскер қатарына шақырылып, азаматтық борышын Шымкент қаласындағы ІІМ Ішкі әскерлерінің 5485 әскери бөлімінде атқарады. 1995 жылы 3 наурызда Тәжікстан еліне аттанады. Арада бір ай өткенде 7 сәуірде Пшихавр шатқалында содырлардың шабуылына тап болады.
– Атақты жазушы Шыңғыс Айтматовтың «Ғасырдан да ұзақ күн» деген шығармасы бар емес пе?! Сол күн біз үшін шынында да ғасырдан ұзақ болды. Шабуылға тап боламыз деп ешкім ойламаса керек. Биікте бекініп алған содырлар біздің колонаны атқылады. Жауынгерлердің ержүректілігі мен командирлердің қайсарлығының арқасында көп жауынгер аман қалды. Солардың бірі менмін, – дейді Досымхан.
1995 жылдың күзінде туған ауылына оралған кейіпкеріміз өз мектебіне жұмысқа орналысады. Мектептің шаруашылық саласын дөңгелетеді. Мектеп директорының шаруашылық жұмысы бойынша орынбасары қызметін атқарады. Қазіргі кезде ауылдың мәдениет үйінің әдіскері болып қызметін жемісті жалғастыруда.
– Араға 25 жыл салып көп нәрсені қайта ойлануға болады. Бұл оқиға бізді толықтай өзгертті. Өмірдің қандай қымбат екенін түсіндік. Ерлік тек жеңіс емес, ерлік – өнеге. Оны ұмытпай, ұлықтау қажет. Ерлік есте сақталса, ұмытылмайды. Ұлттық ұлан басшылығына алғысымыз шексіз. 7 сәуірде әскери бөлімдерде қаза тапқандарды еске алу шаралары өтеді. Өткен жылы «Қазбат» көркем фильмін және телесериалын түсірді. Ардагер ретінде аталған фильмдер көңілімнен шықты, – деп өз ойымен бөлісті Досымхан.
Бүгінде кейіпкеріміз төрт баланың әкесі. Ұлттық ұланның тәрбие жұмысына өз үлесін қосуда. Өйткені өмір көрген азаматтың жас ұрпаққа үйретері көп.
Иә, ұрпақтар ауысады. Әсіресе, әскердегі жауынгерлік міндетті орындаудың мерзімі тым қысқа. Жыл сайын әскер орнына әскер келеді. Өзгермейтін бір ғана нәрсе бар, ол – жауынгерлік міндетті орындауға адалдық, ерлік дәстүрі!..
Дарын Сейтов,
капитан
