Суретті түсірген Владимир Акуленко
Осыдан кейін де опера театры 9 мамырда Жеңістің 75 жылдығына орайластырып «Анна Франк күнделігін» алматылықтарға тарту етпек болған-ды. Алайда, жаһанды жайлаған індет өнерге де өктемдігін жүргізіп, айлар бойы бекзат өнердің ордасын қаңыратып қойды.
Ең қызығы, жабық баспасөз көрсетіліміне шақырылған санаулы БАҚ өкілі спектакльді сахнадан, қойылымды қол созым жерде тамашалады.
Спектакль 13 жасар жасөспірім қыздың күнделігін арқау ете отырып, қатігездік пен қанға толы сұм соғыстың адамдыққа жат бет-бейнесін әшкерелейді.
Айтқандай, биыл Жеңіске ғана 75 жыл емес, Анна Франктің өмірден өткеніне 75 жыл толды. Бала күнделігінде жазылған жазбалар тәжірибелі ақын-жазушылардың шебер жазған кітаптарынан бетер әлі де өз оқырмандарын таңғалдырады. Жалпы «Анна Франк күнделігі» дүниежүзілік мәдени қазынаға айналған, 70 тілге аударылып, ЮНЕСКО бағдарламасының «Әлем жады» тізіміне енгізілген туынды.
«Мен бұл операмен алты жылдан бері айналысып келемін. Осы аралықта спектакль санамда тереңдей берді, нақтылана келе тіпті, Анна Франктің тарихы жеке өмірімнің мәніне айналды. Осы спектакльдің алғаш рет Қазақстандағы ең байырғы, тарихи театрдың сахнасында қойылатындығына қуаныштымын. Операның музыкалық тілі қарапайым емес, ол классикалық және заманауи стильдердің тоғысында жазылған. Мен Алматының көрермендері ХХ ғасырдың музыкасын жақсы қабылдайтындығына сенімдімін.
Екінші дүниежүзілік соғыстың қасіретін бейнелеген кезде – осынау тарихи қайғылы кезеңдегі қолданатын музыкалық тіл сөзсіз Моцарт пен Вагнердің музыкасынан барынша айрықшаланады. Бұл уақытты мүлде басқа тұрғыда сезіну – Ұлы қайғыны сезіну. Мысалы, Холокост трагедиясы Григорий Фридтің операсында музыка тілімен өте нақты, дәл берілген.
Ал Анна Франктің тарихы бізге жақсылықтан ешқашан күдер үзбеуге және әрбір күнді соңғы күндей бағалауға үйретеді», дейді мәскеулік қоюшы-режиссер Алексей Смирнов.
Сонымен бүкіл оқиғасы сахнада өтетін иммерсивті спектакльде көрермендер басты кейіпкердің шынайылығы мен жанашырлық атмосферасына «жанасып», онымен бірге «өмір сүреді», бұл жаңа форма болып табылады және көрерменнің үлкен қызығушылығын тудырады деп үміттенуге болады.
Опера труппасының жетекші солистері Венера Алпысбаева (сопрано) мен Надия Наденова (сопрано) «фотосуреттерден» түскен ақ-қара естеліктер арасында бүгінге дейін өз күнделігінің парақтарында өмір сүріп жүрген Анна Франктың түрлі-түсті бейнесін қайта жаңғыртады, бұл арада суретші Елена Бодрованың ерекше сценографиясы үлкен рөл атқармақ.
«Бұл қойылымның үстінде жұмыс істеген кезде жасөспірім қыздың жүрек түкпірінде жатқан қайғы-мұңын, толқынысын табу аса маңызды болды. Маған суретші ретінде Кішкентай ғана және Жеке тұлғадан Үлкен қайғы қалай өсіп шығады, осыны көрерменге көрсету жолын табу керек болды. Спектакльмен жұмыс істеп жатқан кезде, деректі материалдарға сүйене келе, Анна Франктің бүкіл өмірін тарының қауызына сыйдырғандай, шабадандар образы пайда болды. Сондықтан да қойылымды безендіруде нәзік нюанстар бар. Бұл нышанды белгілер басты кейіпкердің жан дүниесінде болып жатқан толқыныстарды беруде маңызды», дейді қоюшы-суретші Елена Бодрова.
Операның қоюшы-дирижері – Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Ерболат Ахмедьяров. Опера әуесқойларын оркестрдің ерекше құрамы да таңғалдырады, онда барлығы 15 музыкант оркестрлік шұңқырға емес, іс жүзінде сахнаның үстіне орналастырылатын болады, бұл музыканың қалықтап ұшқан дыбысының елесін жасайды.
«Драмалық түрде опера «қараңғылықтан жарыққа дейін» құрылған десек те сюжет керісінше өрбиді. Контраст алғашқы ноталардан-ақ сезіледі: кейіпкердің мектеп туралы, оқу туралы бейқам сөздері жақын трагедияның бастауын білдіретін дыбыстық өрістің күрделі ағынымен бірге жүреді. Одан әрі қарай, операның мәтіні болып жатқан оқиғалардың қасіреттері туралы баяндаған кезде, шығарманың музыкалық бөлігі, керісінше, адамның рухани әлемін бейнелейтін, оның болып жатқан трагедиясымен қарама-қайшы келеді.
Жоғарыда атап өткендей, операның музыкалық тілі қарапайым емес. Сондықтан басты кейіпкердің партиясын орындаушылардан жақсы вокалдық машықты талап ететіндіктен, өте күрделі деп бағалауға болады. Партияның эмоционалды компоненті де күрделі. Себебі музыкалық желінің көмегімен композитор жасөспірімнің көңіл күйіндегі айырмашылықтарды: лирикалық сезімдерден жамандыққа, көңілділіктен қайғы мен трагедияға жеткізеді», дейді театр жетекшісі Ая Қалиева.
Ал театр көрерменмен көптен күткен кездесуге дайындалып, оның қауіпсіздігіне қамқорлық жасай отырып, маска режімін, әлеуметтік қашықтықты және көрермендер залында отырудың жаңа жағдайларын қарастыратын қосымша келу ережелерін енгізіп отыр.
АЛМАТЫ
