– Біздің департаменттің дерегі бойынша, өңірде 38 көмір өндіруші мен көтерме өткізуші тіркелген. Мұның ішінде темір жол тұйықтарынан көмір сататын 27 субъект бар, – дейді ол.
Ресми ақпаратқа сүйенер болсақ, облыстағы тұрғындар үшін көмір тұтынушылығы 1,1 млн тоннаны құрайды екен. Ал 2019 жылы өңірде жобамен алғанда, 25 млн тонна көмір өндірілген.
Қолдағы көмірдің өндірушіден тұтынушыға дейін жеткенше бағасының екі еседен астам қымбаттауына бірден-бір себепкер делдалдар екен. Тіпті кей жағдайда арадағы делдалдардың саны беске дейін жетеді екен. Міне, осындай алыпсатарлардың «арқасында» қатты отын қымбаттап жатыр. Өкініштісі сол, темір жол тұйығынан көмір сататындар отынды осы делдалдардан алуға мәжбүр. Бәсекелестікті қорғау және дамыту комитетінің облыстық департаменті ресми өкілінің айтуынша, бұл делдалдар қағаз жүзінде ғана тіркелгені болмаса, ресми түрде әрекет етпейді. Олардың көбінің кеңсесі жоқ, жеке пәтерлер мен жер үйлерде отырады екен. Сонымен қатар бұл делдалдарда арнайы техника, құрал-жабдық, тіпті көмір сақтайтын қойма да болмайтын көрінеді. Бірақ олар осыған қарамастан, көмірдің бағасына тікелей әсер ететін күш тетігіне ие.
Шынтуайтына келгенде, бұл нарықты ірі субъектілердің билеп-төстеп алғаны белгілі. Яғни, олар көмірді өндірушілерден тікелей сатып алғысы келген ұсақ кәсіпкерлерді тырп еткізбейді.
Көмір сатумен бірнеше жылдан бері айналысып келе жатқан «Сабурхан» Көмір орталығы» ЖШС директоры Гүлнар Ермекова қолында ешқандай техникасы жоқ делдалдардың бар екенін растайды.
– Бұл нарықта 2011 жылдан бері жұмыс істейміз. Бізде қойма да, техника да, тұйық та бар. Бірақ міне, тоғыз жыл болды, бөлшек сатушы санатында көмір нарығына қол жеткізе алмай келеміз. Мәселен, тауар биржасына шығарылатын көмірдің ең аз деген мөлшері 60 тоннадан кем болмауы керек. Егер ол тауар биржасы арқылы сатылса, онда біздің қолымыз отынға жетер еді. Ал бөлшек сатушыларға нарықтың есігі ашық болса, баға да біршама төмендер еді, – дейді кәсіпкер.
Г.Ермекова сату туралы хабарлама бірнеше күн бұрын жарияланса және түрлі бөлшек сатушылар пайдаланатын лот мөлшері төмендетілсе деп тілейді. Яғни, бұл салада ашықтық орнаса, көптеген мәселе өздігінен шешімін табар еді дейді кәсіпкер.
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі облыстық департаментінің басшысы Руслан Кенжебеков көмір тақырыбының Қарағанды өңірі үшін өте өзекті мәселе екенін айтады. Мұның бизнеске ғана емес, тұрғындар үшін де маңызы зор.
– Біздің агенттік жүргізген жұмыстың қорытындысы бойынша «Кедергілер картасын» құру жоспарда бар. Онда өзекті деген мәселелердің тізілімі көрсетілетін болады, – деді ол.
Ал «Бәсекелестік саясатты дамыту және қорғау орталығы» АҚ вице-президенті Қуаныш Холтұрсыновтың айтуынша, аталған нарықтағы проблемаға көмірге деген сұраныс артқан кезде темір жол вагондарының жетіспеушілігі тікелей әсер ететін көрінеді. Яғни, вагон жетпегеннен кейін жеткізу мен өткізудің мөлшерін теңестіру мүмкін болмай қалады екен. Осыдан келіп, көмір сататын жерлерде көліктердің ұзын-сонар кезегі пайда болады. Ал мұндай проблемаларды шешу үшін жергілікті әкімдік, монополияға қарсы мекеме және басқа да өкілетті органдар түсіністікте тізе қоса жұмыс істеуі керек.
Қарағанды облысы
