– Анатолий Алексеевич, Ми­лан­дағы опера өнері мектебі сіз­дің есіміңізбен тікелей байланыс­ты. Академиялық вокалдан өзі­ңізден тәлім алған қаншама шә­кірттеріңіз Еуропаның ең та­ны­мал театрларында өнер көр­сетіп жүр. Халықаралық дең­гейдегі тәлім­гер ұстаз ретінде «Астана Опера» әртіс­терінің орын­даушылық шебер­лігіне қан­дай баға берген болар едіңіз?

– «Астана Опера» әртістері­нің маған табиғи таза дауыстары ұнайды. Өмірлік тәжірибеме сүйеніп түйген пайымым: Қазақ­станда жанды дауыста ән салатын саңлақтар өте көп. Және ең бастысы олар итальян, француз, жалпы қандай тілдегі болсын шы­ғармаларды керемет орындайды. «Махаббат сусыны» түпнұсқа үл­гісінде орындалатындықтан, осы жағына айрықша көңіл бөлінді.

Ал жалпы қазақ ұлттық опера өнері саңлақтары туралы айтатын болсақ, бұрынғылардан КСРО Халық әртістері Бибігүл Төлегенова, Ермек Серкебаев, Әлібек Дінішев сынды атақты әртістердің есімі құрметпен аталады. Мен олардың табиғи таза үндеріне қайран қаламын. Мұндай сирек құбылыстарды тудырған ұлттық опера өнерінің сахнасы өзіндік мектебі қалыптасқан орта деп ойлаймын. Сол себепті «Астана Опера» театры труппасымен жұмыс істеуге қуана келістім.

– Премьера туралы айтып берсеңіз.

– Гаэтано Доницеттидің «Ма­хаббат сусыны» – 1832 жылы вене­циялық карнавалға арнап жазылған екі бөлімді опера-буффа, композитор оны екі аптада жазып бітірген. Әрине, бұл ғаламат туынды үшін тым қысқа мерзім екені түсінікті, алайда соған қарамастан, бүгінде әлемдік деңгейдегі бүкіл танымал сахналар классикалық шығарманы опера өнерінің ең биік шыңына балайды. Тенорға арналған әлемге әйгілі «Una furtiva lagrima» ариясымен жаныңызды жадыратып, көңіл күйіңізді ғажап әсерге бөлейді. Солистердің екі құрамымен жұмыс жүргіздім, олардың қатарында жеңіл лирикалық тенор Жан Тапин мен Мейір Байнеш бар, сонымен қатар Салтанат Ахметова, Айзада Қапонова, Альфия Каримовамен жұмыс істедім. Осы ретте бірінші құрамда орындаушы, тамаша баритон, әр дыбысқа айрықша ұқыптылықпен мән беретін әдемі де жұмсақ дауыс иесі Талғат Мұ­сабаевтың есімін айрықша атап өткім келеді. Сонымен бірге жас та болса өте ізденімпаз Ержан Саи­повпен жұмыс істеу арқылы да көп нәрсеге қаныққандай болдым. Евгений Чайников ескі шарапты махаббат сусыны ретінде сатқан алаяқ Дулькамараның партиясын әзірледі. Сондай-ақ тартымды да көркем мінезді Шыңғыс Расылханның ешкімге ұқсай бермейтін бөлек даусы қатты ұнады. Солистер өз рөлдерін тү­гелдей меңгерген деуге толық не­гіз бар.

– Жалпы опера әншілеріне қандай талап қойылады?

– Опера өнері ұдайы тер төгуді, тынымсыз ізденісті талап етеді. Сондықтан олар көп уақытын оқып-үйренуге жұм­сайды. Осы талап ешқашан өзгерген емес.

– Әртістің бойындағы қандай қасиет­ті айрықша бөле-жарып айтар едіңіз?

– Бұл бір ауыз сөздің ауқымына сыймайтын үлкен әңгіме ғой. Дегенмен де ойымды қысқаша тұжырымдап жеткізуге тырысып көрейін. Ең алдымен, әрине, өнер иесі үшін дауыс, үн тазалығы, диапазон кеңдігі үлкен рөл атқарады. Екіншіден, оқып-үйрену үшін адамға асқан шыдамдылық керек, үшіншіден, тілге, оның ішінде ағылшын тілінен гөрі нақты роман тобындағы итальян, француз, латын тілдеріне ерекше бейімділік қасиеті болғаны абзал. Содан кейін сахнада ойнау қабілетіне айрықша мән беріледі, яғни сахнадан қорықпауға тиіссің.

– Ал өнер жолына жаңадан түскен жастарға қандай кеңес бересіз, опера өнерінің шынайы тұлғасына айналуы үшін олар не істеуі керек?

– Тағы да қайталап айтамын – оқу, оқу және оқу. Сосын ежелден қалыптасқан қағидадан бас тартуға болмайды. Ендеше, көп тіл үйренуден жалықпау керек, жақсы ұстазға тап болу – жарты жетістік деген сөз тағы бар. Опе­ра өнерінің негізі музыкадан құралатындықтан, онымен де қа­тар жұмыс істеуге тура ке­леді. Музыканы тыңдап қою жеткі­лік­сіз, оны жан-тәніңмен сүйе білуге тиіссің.

– Опералық сюжеттерді заманауи үлгіге түсіріп, басқа нұс­­қада ұсыну идеясына қалай қа­рай­сыз?

– Ондайға мүлде қарсымын. Себебі италиялық немесе француз операсын қоятын адам пар­ти­тураның әр жерінде «есік оң жақ­та» немесе «ағаш ортада», «ғибадатхана сол жақта» еке­нін көрсететін композитордың ескерт­пелері болатынынан хабардар болуы тиіс. Мен сахнадағы әр заттың орналасқан орнын ауыстыруға болады деп есептеймін, ал бірақ қандай жағдайда да классикалық өнерге классикалық көзқарас сақталып қала беруі керек деген ұстанымнан айнымаймын. Себебі классикалық өнер тұрғысынан алғанда, көрермен мұндайға әзір емес. Операға ләззат алуға келген адам кенет Джузеппе Вердидің «Риголетто» операсында герцог Мантуанский сарайының орнына бассейнді, ал барда жеңіл жүрісті әйелдердің отырғанын көретін болса, онда ол туынды бастапқы реңкінен тұтастай айырылып қалмай ма? Мен мұндайға үзілді-кесілді қарсымын. Опера – бұл элиталық өнер, сахнада бәрі әдемі, қисынды болуы қажет, егер бір нәрсе жаңғыртылып қайтадан жасалған болса, онда барлығы өз мәнін жояды. Өкініштісі, Еуропада мұндай жайт жиі орын алып жатады. Сондықтан заманауи режиссерлер мынаны есте сақтағаны абзал: онсыз да ғасырлар бойы жасай беретін жауһар туындыға қайта өң беріп, өзгертуге әуреленіп қажеті жоқ, одан да тікелей режиссурамен айналасу басты талапқа айналуға тиіс.

– Әуелі С.М.Киров атын­дағы жо­ғары әскери-теңіз учили­ще­­сінде білім алған екенсіз. Те­ңізді опералық өнерге ауыс­ты­руы­ңыз­ға не себеп болды?

– Марқұм әкем Алексей Гу­сев Екінші дүниежүзілік соғысқа қа­тысқан, барлаушы болған. Май­дандағы марапаттары әлі күнге сақтаулы. Мен де бастапқыда бар­лық жас жігіттер сияқты флотқа, кемеге, желкенді қайыққа, теңіз қарақшылары туралы қызықты әңгімелерге, қару-жараққа қатты қызықтым, сондықтан әскери-теңіз училищесіне бардым, бірақ бірте-бірте көңілім музыкаға ауа берді. Әкем үнемі рояльде ойнайтын, ал анам ғажап колоратуралық сопрано даусымен ән айтатын еді, сондықтан отбасымның музыкадан хабары болды, бірақ бұл іспен мен сияқты кәсіби тұрғыда айналысқан жоқ. Өнерге басы бүтін келуім кездейсоқтық емес, ата-анамнан дарыған болса керек.

Әңгімелескен

Қарашаш ТОҚСАНБАЙ,

«Еgemen Qazaqstan»