Итжеккеннен оралған жазушы

Тарих • 12 Қаңтар, 2021

Итжеккеннен оралған жазушы

37 рет көрсетілді

«Тағдырдың қасірет қойтастарының арасынан қайсар әдебиет талшыбығы – Хамза Есенжанов жарып шықты да, тамырлы, жапырақты алып бәйтерекке айналды» (С.Ғ.Шарабасов) дейтін қаламгердің еш жерде жарияланбаған суреті қолымызға түсіп отыр.

Айнаш ЕСАЛЫ

Суретті түсірген Болат Омарәлиев

Нағыз жазатын кезінде 1938 жылы бұл жазушыға да жалған саяси айып тағылып, 20 жылға жуық уақыт сталиндік қуғын-сүргін теперішін тартқанына тарих куә. Ұлт зиялысы елге оралған соң, 1956 жылдан бастап қайтадан шығармашылыққа бас қояды.

Итжеккенге айдалғанға дейін 1937 жылдары Қазақ мемлекеттік филармониясының, кейін Қазақ академиялық Опера және балет театрының директоры қызметін атқара жүріп, ҚазПИ-де орыс әдебиеті тарихынан сабақ берді. 30-жылдары «Өлеңтінің жағасында», «Қызыл құмақ», «Күшке күш» сияқты әңгімелері және «Жер шарында» атты сахналық шығармасы жарияланып, әдеби ортаның аузына ілігеді.

Жазушының басты шығармасы Батыс Қазақстандағы тұтас бір кезең оқиғаларына арналған – «Ақ Жайық» трилогиясы болып қала бермек.

– 1970 жылы мамыр айында Мұхамеджан Қаратаев туған жері Қызылорда облысы Сырдария ауданына келді. Жезқазғанмен шекаралас жатқан жайлаудағы шопандарды аралап жүргенінде осы кісіні де көргенмін. Бірақ жыға танымадым. Содан кейін Мұхамеджан Қаратаевтың тобынан бөлініп, бір жылқышының үйінде қымыз ішіп отырғанын тағы көрдім. Киген киімі, айтқан әңгімесі бөлек адам екен. Әңгімесін тыңдап отырып, анықтап қарағанда таныдым. Атақты жазушы Хамза Есенжанов екенін білгенде қуанып кеттім. Оның алдында ғана «Ақ жайық» атты үш кітаптан тұратын романын оқығанмын.1938 жылы сталиндік қуғын-сүргін кезінде зардабын тартып, 20 жылға сотталған екен. Итжеккеннен зорға жеткен жазушы қымыз ішіп, әл жинап жүрген кезі болуы керек. Сізді суретке түсірейін деп айтуға бата алмадым. Әңгіме айтып отырған кезінде тосыннан түсіріп алдым.

Естуімше итжеккенде әйелі екеуі бірге болған. Жары да мықты бір алашордашының қызы болса керек, әйелі түрмеде дәрігер болған, ұмытпасам. Суретті түсіргенен кейін көп кешікпей 1974 жылы қайсар жазушы қайтыс болды, – дейді сирек суреттің авторы, байырғы қызылордалық фототілші Болат Омарәлиев.

АЛМАТЫ

Күннің маңызды және өзекті жаңалықтарын «Егемен Қазақстан» телеграм каналынан оқыңыз