Руханият • 19 Қаңтар, 2021

Ұлттық руханиятты дамытуға үш ұсыныс

758 рет
көрсетілді
9 мин
оқу үшін

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев­­тың VII шақырылымдағы Парла­мент­­тің бірінші сессиясында «Өзекті мәсе­лелердің талқылануы ең алдымен Пар­ла­ментте өтуі керек» деп шегелеп айт­қаны өте орынды. Көптеген маңызды сұрақ төңі­регінде айтқан ойына, әсіресе «Жастардың даму индексін енгізу» идеясына риза бол­дық. Қоғам тынысын аңғарып, тамырын дөп басатын Парламенттің алдағы күнде атқаратын қызметтерінің нәтижесіне және міндеттерін қанша­лықты адал атқаратынына уақыт төреші. Сапалы заңдар қабыл­данса, қоғамдағы келеңсіздіктер де бой көтере бермес, көптеген түйткіл мәселеге оң шешім табылар.

Ұлттық руханиятты дамытуға үш ұсыныс

Қасым-Жомарт Кемелұлы «Тәуел­сіздік бәрінен қымбат» мақаласындағы әрбір бөлімдегі айтылған салиқалы ойы еліміздегі әрбір ұлтжанды азаматқа келесі бір тың қадамға серпіліс беруде. Мемлекетімізді басқарып отырған Президент ретінде еліміз үшін жаңа басталатын төртінші онжылдықтың салмағының жеңіл болмайтынын нықтағаны көңілге қонымды. Қуатты мемлекетке айналу, кемел халық болу, әділетті қоғамда өмір сүру – осы негізгі міндеттердің маңыздылығын сезіне білу де – үлкен жауапкершілік. Руханият­тың бастауы ана тіліміздің дәрежесін елімізде ғана емес, әлемдік деңгейде жоғарылату – әрбір азаматқа артылар міндет. Мен де мемлекетіміздің 30 жылдық тарихи кезеңінде шәкірттерін біліммен сусындатқан оқытушылар қатарында еңбек еттім. Мұғалім бола жүріп те, қоғам белсендісі ретінде де, республика деңгейінде тіл үйрету жобаларын сәтті ұйымдастыра білген кәсіпкер болып та еліміздің ұлттық рухын асқақтату – негізгі міндетім бол­ғаны шындық. Қазақ әдебиетін наси­хаттауға 2013 жылдан бет бұрдым. Мәселенің шешімін табуға отандық және шетел әдебиетінің жетістіктерін зерделедім. Осы бағытта орын алған кемшін тұстарға баса назар аудардым. Ішкі зерттеуге 2013-2016 жылдар аралығында көбірек күш салдым. Қазақ руханиятын халықаралық деңгейде насихаттауға 2016 жылдан бері үздіксіз атсалысып келемін. Осы жылдар ма­ған көп тәжірибе берді, әрі әрбір кездес­кен қиындық күшті сабақ болды. Қа­зақстан ғана емес, Орталық Азия бо­йынша тұңғыш әдеби агент ретінде, қа­зақ қаламгерлерін әлемдік деңгейде дәріптеуге өз үлесін қосып жүрген пат­риот ретінде, «Еgemen Qazaqstan» республикалық газеті арқылы бірқатар ұсынысымды жеткізуді лайық көрдім. Қазақ әдебиеті жаңа кезеңді бастан кешіруде. Жақсы өзгеріс тың ойға ба­ғыттауда. Алайда шығармашылық топ­тың аға буын өкілдері өздерінің жиған тағылымдарын жас буынға табыстайтын мектептің жоқтығы көп тұсау болуда. Алматы қаласында Alatau Creative Hub (1296 шаршы метр) желтоқсан айында ғана іске қосылды. Осы бағыт­та қаламызда бірнеше кешендер (ең үлкені – аумағы тоғыз мың шаршы метр) дайындалуда екен. Бұл жобалар көптеген іс-шараның жүзеге асуына мүмкіндік береді. Әйтсе де, бұл жалпы бұқара халыққа бағытталған платформа. Сондықтан, шығармашылық иелерінің, бір мүддеге қызмет істейтін топтардың, өзара кездесетін, тәжірибе алмасатын жеке платформасы болуы керек. Мәселенің шешімін бірлесе отырып табуға, нақты үш ұсынысты назарға ұсынамын.

Бірінші ұсыныс, «Шығармашы­лық резиденция» комплексі жобасын іске асыруды Нұр-Сұлтан, Алматы, Түркіс­тан, Ақтау қалаларында қолға алу керек. Белгілі бір жоспарлы шара ке­зінде шақырылатын шетелдік шы­ғар­машылық топ өкілдері және жоға­рыда аталған қалалардан тысқары тұ­ра­тын еліміздегі шығармашылық өкіл­дері тоқтайтын өз қонақүйлері бо­луы заңды. Резиденцияда заманауи жабдықталған, ұлттық негізде бе­зен­дірілген кітапханасы мен конференц залы, концерт сахнасы, арнайы коуоркиң бөлмелері, артгалереяла­ры, қазақ ас мәзірінен ресторан, кафе, қы­мызханасы болуы толыққанды жұ­мыс процесін ұйымдастыруға жағдай жасайды. Танымал қаламгерлердің, суретшілердің, музыканттардың дер­бес шығармашылық бөлмелері, сту­диялары болуы орынды. Қазақ хал­қының сонау көне тарихынан бас­тап, бүгінгі Қазақстан туралы сыр шертетін үлкен ескерткіш ансамбльдер, мысалы, көршілес мемлекеттегі тарихи ауқы­мы тұтас бір кезеңді қамтитын Мамай Қорғаны секілді, жоғарыда атал­ған қа­лалардағы «Шығармашы­лық Ре­зи­денциясы» аумағында бой көтер­се, еліміздегі туризмді жандандыруға да мұ­рындық болар еді. Бұл ретте елі­мізден Солтүстік Кипрдегі меценат Суат Гюнсель сияқты атымтай жомарт азаматтар табылса, қазақтың небір дарынды шығармашылық иелерінің идея­лары іске асар еді. Казиноларға, толып жатқан ресторан бизнеске, сауда, ойын-сауық комплекстеріне кеткен ақшаның бір бөлігін осы жобаға жұмсаса, көп сауап жинар еді. Әлемнің көптеген елінде ғасырлар бойы үрдіске айналған «Шығармашылық резиденция» жобасы Қазақстанда да іске қосылса, әр жылы шақырылатын еліміздегі және алыс-жақын шетелдегі танымал авторлардың тәжірибелері көптеген жасқа мықты шыңдалу мектебі болары сөзсіз.

Екінші жоба, Президент ұсынған «Тәуелсіздік ұрпақтары» гранты шы­ғар­машылықпен айналысатын дарын­ды жастардың мықты идеяларын іске асыру алаңқайын кеңейтуге бө­лінсе дейміз. Бұл грант жастардың шебер­ліктерін шыңдауға, әлемдегі үз­­дік халықаралық шығармашылық ре­зи­денцияларына, кітап көрме-жәр­мең­келеріне, түрлі байқауларға, фес­тивальдарға қатысуына мүмкіндік бер­­гені дұрыс. Оларға халықаралық плат­­формаға шыға алу ең мықты бас­пал­дақ болар еді. Елдегі баспа ісі бо­йынша шағын және орта бизнес өкіл­дері ретінде қызығушылықтары оян­ған жас кәсіпкерлерді де еуропалық, америкалық, азиялық ірі баспалармен шетелдік тәжірибе алмасу бағытында жүйелі түрде байланыс орнатуға, әрі кітап бизнесін жандандыруға түр­лі халықаралық кітап көрме-жәрмең­ке­леріне қатысып тұруына осы грант беріліп жатса, бұл саладағы көптеген шетелдік мықтылармен серіктестік жобалар өмірге келер еді. Нәтижесінде дұрыс жүйеге отыз жыл бойы түсіре алмай келе жатқан кітап тарату механизмі іске қосылар еді. Ең үлкен мәселені ше­шетін бірден-бір қайнар көз – «Қазақ әдебиеті және аударма ісі институтын» ашу.

Бұл менің – үшінші ұсынысым. Инс­титутқа Бейімбет Майлиннің аты сұранып тұр. Қазақ қаламгерлерінің жинақтаған білімі мен тәжірибесінен арнайы академиялық әдеби бағдарлама дайындалу керек. Жоғары әдеби курс­тар ұйымдастырылса, осының негізінде қалам ұстауға талпынған жас ұрпаққа академиялық дәріс беру мақсатына қол жеткізуге болады. Бұл жобада әлемдік үздік авторлардың еңбектерінен де жазу техникаларын меңгертуге бағытталған арнайы бағдарлама міндетті түрде ­дайындалуы керек. Ең ұтатын жеріміз, осы жобаға қатысқан әрбір талапкер өз тілегіне орай, бір немесе екі шет тілін де оқып үйреніп, ұлттық аудармаға үлес қосатын әдеби аудармашылыққа да төселетін мүмкіндікке қол жеткізеді. Бұл жобада әдеби сыншылармен қатар, әдеби агенттер де арнайы дайын­дық курстарынан өткені ләзім. Бұл курс­тардың 2 жылдық, 1 жылдық интенсив, 6 айлық интенсив бағыттағы бағ­дарламасын ұйымдастыру – өз ал­дына бір талап. Жобаға қатысушы тәлім­герлерге арнайы еңбекақысымен қатар, үйренушілерге шәкіртақы да қоса қам­тылса, әлеуметтік мәселелердің де қиын­дық туғызбауына жағдай жасалады. Негізінде, тереңнен ойласақ, «Түркі тілдес мемлекеттердің әдебиеті және аударма ісі институты» халықаралық статуспен ашылса да, артық емес. Қашанда көшбасшылықты иығына артқан Қазақ­станның мемлекет ретіндегі абыройы одан әрі биіктері сөзсіз. Бұл ретте Шихабеддин Маржани есімі лайық болар еді. Осы жобада қаншама мықты әдебиеттанушы ғалымдар, сыншылар, небір сөз зергерлері білімдерін таратуға ықыласты. Осыған орай, бұл институт өз құзіретінде мамандар сынынан өткен, оқырмандар жүрегін жаулаған, еліміздегі небір мықты туындылардың шетелдік баспаларға, газет-журналға тарауына кепіл бола алады.

 

Бақтыгүл МАХАНБЕТОВА,

Халықаралық әдеби агент,

Евразиялық шығармашылық гильдиясы мүшесі (Ұлыбритания)

Соңғы жаңалықтар

Су үнемдейтін қондырғы

Технология • Кеше