Қоғам • 10 Ақпан, 2021

Әлеуметтік мекемелердегі әділетсіздік

417 рет
көрсетілді
9 мин
оқу үшін

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі тиісті мемлекеттік органдармен бірлесіп, денсаулық мүмкіндіктері шектеулі балаларға арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін 20 мекеменің қызметіне тексеру жүргізді. Тексеру барысында қызмет алушылардың құқықтары бұзылғаны және орталықтардың қызметін ұйымдастырудағы бірқатар кемшілік анықталды.

Әлеуметтік мекемелердегі әділетсіздік

Коллажды жасаған Амангелді Қияс, «EQ»

 

Мекемелерде анықталған бұзушы­лықтар мен көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру мақсатында мекемелердің жұмысын жетілдіру тетіктері Әлеуметтік жұмыстың басым бағыттары мәселелері жөніндегі ведомствоаралық кеңестің отырысы барысында талқыланды. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі Ерлан Әукеновтің төрағалығымен өткен іс-шараға бейінді мемлекеттік және жер­гілікті атқарушы органдардың қызмет­керлері, Бала құқықтары жөніндегі омбудс­мен, үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері қатысты.

Тексеру барысында аталған мекемелерде біріншіден, тұру, тамақтану және әлеу­меттік-медициналық қызметтер стандарттарын бұзу анықталды. Яғни кейбір орталықтардың тұрғын үй-жайлары стационар жағдайында арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету стандарттарына сәйкес кел­мейді. 20 мекеменің 7-еуінде бір қам­қор­лыққа алынушыға кемінде 4 шаршы метр тұрғын үй алаңын қамтамасыз ету бойынша норманың бұзылуы анық­талды. Сонымен қатар Шымкент қаласын­дағы №6 балаларға арналған арнаулы әлеу­мет­тік қызмет көрсету орталығы КММ тек­серу барысында ауданы 48 шаршы метр болатын тұрғын бөлменің мақса­тына сай пайдаланбағаны, яғни есептен шы­ғарылған кереуеттер сақталғаны белгілі болды.

Тұрғын үй-жайлардың көлемі мен көрсеткіштері бойынша санитарлық-гигиеналық нормалар мен талаптарға сәйкес келетін бірқатар мекемеде ағымдағы жөндеу жүргізілмеген, материалдық-техникалық база жаңартылмаған. Бұл келеңсіз көрініс Түркістан облысының №4 Тасарық арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету орталығы КММ, Алматы қала­сының «Сенім» әлеуметтік қызметтер көр­сету орталығы КММ, Шымкент қала­сының №6 балаларға арналған арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету орталығы КММ, Қостанай балаларға арналған арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету орталығы КММ-де байқалып отыр.

Алматы қаласындағы «Сенім» әлеу­меттік қызмет көрсету орталығы КММ-де, Алматы облысындағы «Аяла» Талғар арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету ор­талығы КММ-де қамқорлыққа алынған балалардың тамақтануына қойылатын нормалар мен талаптардың бұзылуы анықталды. Бұл мекемелерде тепе-тең­дік пен калория талаптарына сәйкес келетін сапалы өнімдерден дұрыс ыстық, диеталық тағамның болмауы фактілері белгілі болды. Мысалы, кейбір күндері сүзбе, ірімшік, жеміс шырыны және жаңа піскен балық берілмеген, бұл балалар­дың теңдестірілген және дәрумені бар тамақтану құқығын бұзады.

Жамбыл облысының №4 арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы КММ және Түркістан облысының №4 Тасарық арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы КММ-де қамқорлықтағыларға техникалық көмекші (орнын толтырушы), міндетті гигиеналық құралдармен қамтамасыз ету, протездік-ортопедиялық көмек алуға жәрдем көрсетілмеген. Жеке­леген жағдайларда мүгедектігі бар балалар үшін оңалтудың жеке бағдарламалары әзірленбеген немесе оларға уақтылы тү­зету жүргізілмеген.

Екінші мәселе – киіммен дұрыс қам­тамасыз етпеу. Айталық, Қостанай бала­ларға арналған арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы КММ-де ұсы­нылатын киім, аяқкиім, төсек-орын және жеке гигиена заттары көлемі бойынша бұзушылықтар анықталды. Мысалы, блузкалар мен көйлектер жылына 1/2 дана берілген, ал тиісті нормада кемінде 3/4 рет берілуі керек. Джинсы 3/4 нормасымен жылына 1 дана берілген. Сондай-ақ іш киіммен және шұлықпен қамтамасыз ету бойынша нормативтер бұзылған. Шым­кент қаласының №6 балаларға арналған арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы КММ-де күзгі киім мен аяқкиім, бас киім жоқ. Сондай-ақ вафли, ванна сүлгілері жетіспейді. Стандартқа сәйкес 4 вафельді сүлгісі, 2 монша сүлгісі бо­­луы керек, бірақ тексеру кезінде тек бір ескі ванна сүлгісі және бір қол сүлгісі болған. Жұмсақ инвентарьды сақтауға арналған қойма үй-жайларында пижамалар, дәретхана заттары, монша, вафельді сүлгілер, спорттық костюмдер, жылы киімдер, шалбарлар, қыздарға арналған гамажтар, бөлме тәпішкелері, сланцылар жоқ. Тек іш киім бар. Сонымен қатар қызмет алушыларда бірінші кезекте қажет гигиеналық құралдар (тіс пастасы, щетка, сабын) жоқ. Қызылорда облысының Ба­лаларға арналған арнаулы әлеуметтік қы­змет көрсету орталығы КММ-де көр­сеті­­­летін қызметті алушылар да бөлме тә­піш­келерімен, шұлықтарымен, төсек-орын жабдықтарымен толық көлемде қам­тамасыз етілмеген.

Үшіншіден, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала­лардың құқықтарын сақтамау жайттары белгілі болды. Тексеру барысында орталық тәрбиеленушілерінің құқықтарын сақтау жөніндегі жеке істері зерделенді. Мәселен, Қостанай балаларға арналған арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы КММ-де 30 баланың құқықтық мәртебесі толық көлемде анықталмаған, оның ішінде ата-аналарының хабар-ошарсыз кетті деп жариялануы, оларды іздестіру немесе ата-ана құқықтарынан айыру бо­йын­ша мәртебелері нақтыланбаған. Осылайша, балалар алимент алу құ­­қығынан, сондай-ақ отбасында өмір сү­ру және тәрбиелеу құқығынан айырылады.

Төртіншіден, балалардың тұрғын үй­мен қамтамасыз етілу құқықтарына қысым жасалған. «Тұрғын үй қатынастары туралы» заңға сәйкес жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың бірінші кезекте тұрғын үй алуға құқығы бар, алайда жеке істерінде оларды кезекке қою туралы мәліметтер жоқ. Сонымен қатар жеке істерде ата-аналардың мүлкіне ауыртпалық салу тура­лы ақпарат жоқ. Мәселен, Ақмола облысы Көкшетау қаласының арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы КММ-де 4 баладан бір жылдан төрт жасқа дейін тұрғын үй алуға кезекке уақтылы тұрмау фактілері анықталды. Алматы қаласының «Сенім» әлеуметтік қызметтер орталығы КММ әкімшілігі жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар келіп түскен сәттен бас­тап алты ай ішінде балаларды тұрғын үй алуға кезекке қоймаған, көптеген сауалдамада балаларды тұрғын үй алуға мерзімі бұзылған кезекке қою фактілері белгілі болды. Осындай бұзушылықтар Шымкент қаласындағы №6 балаларға арналған арнаулы әлеуметтік қызмет көр­сету орталығында да бар. Мысалы, балалардың сауалдамаларында «Мүлік туралы мәліметтер» бөлімінде тұрғын үй алуға кезекке қою туралы немесе баланың мүлкінің болуы туралы қандай да бір деректер жоқ. Сондай-ақ сауалдамаларда мерзімі бұзылған тұрғын үй алуға кезекке қою фактілері бар.

Кешенді тексеру барысында анық­тал­ған бұзушылықтар жергілікті атқа­рушы органдар тарапынан балалар орта­лықтарының қызметіне бақылаудың жеткі­ліксіздігін растайды.

Өз кезегінде министрлік биылғы бі­рін­ші тоқсанда БҰҰ Даму бағдарламасы, ЮНИСЕФ және т.б. халықаралық ұйым­дар­дың сарап­шыларын тарта отырып әзірленетін Қа­зақстанда әлеуметтік қыз­мет көрсету жү­йе­­сін одан әрі жаң­ғырту жөніндегі 2025 жыл­ға дейінгі ұлттық іс-қимыл жоспа­рының жо­басын бекітуді жоспарлап отыр.

«Қоғамның қатысуымен еліміз­дің барлық өңірінде 300-ден астам ста­цио­нарлық және жартылай стацио­нарлық үлгідегі балалар мекемелеріне мониторинг жүргізу жоспарланған. Сондай-ақ әлеуметтік қызметкерлердің мәртебесін арттыру бойынша шаралар көзделеді. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес әлеуметтік қамсыздандыру тура­лы кодекстің тұжырымдамасын әзір­леу бойынша жұмыс жүргізілуде, онда заңна­малық бекітуді талап ететін Ұлттық жос­пардың ша­ралары көрсетіледі», деді Е.Әукенов.

Ұлттық жоспарда әлеуметтік қамсыз­дандыру саласындағы проблемалық аспектілер, азаматтардың (оның ішінде қызмет алушылардың) конституциялық кепіл­діктері мен құқықтарының сақта­луы ескеріледі, процестің барлық қатысу­шыларының әлеуметтік қорғау сала­сындағы кез келген құқық бұзушылықты болжайтын жағдайларға мүлдем төз­беушілігін қалыптастыру көзделеді.

Сонымен қатар әлеуметтік қызмет­керлерге арналған лауазымдық міндет­терін орындау кезіндегі кәсіби әдеп жөнін­дегі әдістемелік ұсынымдар әзірленді. Әдеп жөніндегі ұсынымдарды, арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету стандарттарын және басқа да нормативтік актілерді білу 12 мыңға жуық әлеуметтік қызметкерге тестілеу өткізу арқылы тексерілді.