Қазіргі уақытта барлық банктік емес несиелік ұйымдар микроқаржыландыру деп аталатынын осыған дейін хабарлағанбыз.
Кредиторлардың шоғырлануы нарықтық көрсеткіштердің динамикасына әсер етті. Соңғы мәліметтерге сәйкес, МҚҰ несиелік портфелі 2020 жылдың басынан бастап 30% өсіп, үшінші тоқсанның соңында 380 млрд.
– Сонымен бірге 90 күнтізбелік күн ішінде мерзімі өткен қарыздың үлесі (90+ NPL) 6,9% дейін өсті. Көрсеткіштің нашарлауына онлайн-несие берушілер ұсынған мерзімі өткен қарыздардың статистикасында есепке алу, сондай-ақ көктемде енгізілген төтенше жағдай және одан кейінгі экономикалық құлдырау әсер етті, – деп түсіндіреді Ербол Омарханов.
2020 жылдың тоғыз айында МҚҰ-ның таза пайдасы 2019 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда шамамен 18,5 млрд. Пандемияға байланысты оқиғалар сектордың табыстылығына әсер етті. Бұл туралы сарапшы былай дейді.
– 2020 жылдың наурызынан бастап МҚҰ банктермен бірге несие портфелін іс жүзінде алты айға дейін сақтап, халыққа және шағын және орта бизнеске кейінге қалдыруды ұсынды, - деп түсіндіреді Ербол Омарханов.
Сонымен бірге, Ербол Омарханов карантин кезінде халықтың онлайн режимінде ұсынылатын шағын несиелерге сұранысы артқанын атап өтті.
– Алайда онлайн-несиелеу нарығы дәстүрлі шағын несиелендіруден ерекшеленеді. Микроқаржы ұйымдары шағын және орта бизнеске қолдау көрсетеді. Қашықтықтан жұмыс жасайтын онлайн-несие берушілердің көпшілігі негізінен тұтынушылық несие беруге маманданған. Біз бәрімізді микроқаржы ұйымдары деп атағанымызбен, біз өз қызметіміз бен міндеттеріміз бойынша концептуалды түрде ерекшеленеміз, – деп атап өтті ол.
Сонымен бірге ол ШОБ-пен тікелей жұмыс жасайтын дәстүрлі МҚҰ жеке тұлғаларға интернеттегі тұтынушылық несие беретін микроқаржы ұйымдарына қарағанда едәуір шығынға ұшырағанын түсіндіреді.
– Дәстүрлі микроқаржы ұйымдары, лакмус сынағы немесе шағын және орта бизнестің жағдайын анықтайтын индикатор сияқты кез-келген өзгерістерге өте сезімтал, – деп атап өтті Ербол Омарханов.
Онлайн-бағытты дамыту сектор үшін де маңызды болды. Көптеген МҚҰ болашақта қашықтықтан жұмыс жасау басымдыққа ие болатынын түсінді. Интернет арқылы қызметтерді ұсыну компанияның өндірістік шығындарының төмендеуіне де әсер етеді.
Микрокредиттер нарығы үшін тағы бір маңызды оқиға - несие берушілердің қарыз алушылар алдындағы жауапкершілігін арттыруға, азаматтардың борыштық жүктемесінің деңгейін төмендетуге және бұрын реттелмеген салада тәртіпке келтіруге бағытталған құқықтық реттеудегі өзгерістер. Ербол Омархановтың айтуынша, қазір микроқаржы қызметі туралы заңнамалар іс жүзінде банктік реттеумен ұқсас.
– Мысалы, микроқаржы ұйымдары, микрокредит берместен бұрын, оған қызмет көрсете алмайтындарға төлем жасай алмау үшін қарыз алушының қарыз жүктемесінің коэффициентін есептеуі қажет. Сыйақы мөлшерлемесінің шектеулі мөлшері бар, олардан асып кетуі үшін микроқаржы қызметіне тыйым салуға дейін жауапкершілік қарастырылған. Микрокредиттік келісімшарттың мазмұнына, қаріптің өлшеміне және ондағы барлық қажетті ақпаратты, оның ішінде микрокредитті пайдаланғаны үшін қарыз алушының сыйақы ставкалары мен артық төлемдерін көрсету қажеттілігіне талаптар қойылды, –деді сарапшы.
Микроқаржы ұйымдары үшін жарғылық және меншікті капиталдың минималды мөлшері 100 миллион теңгеге дейін ұлғайтылды, меншікті капиталдың жеткіліктілік коэффициенті, бір қарыз алушыға шекті тәуекел, левередж коэффициенті енгізілді, пайыздар мен өсімпұлдарды есептеуге шектеулер қабылданды.
Осылайша, барлық банктік емес несиелік ұйымдар Ұлттық Банкке тоқсан сайын міндетті пруденциалдық нормативтердің сақталуы туралы есептер беруге міндетті.
- Ал 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап микроқаржы қызметін лицензиялау енгізіледі. МҚҰ қаржы институттарының тізіміне енгізілді және бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің халықаралық стандартына (ХҚЕС) көшіріліп жатыр, – дейді Ербол Омарханов.
Алдағы жылы МҚҰ-ны реттеудің құқықтық режимі тұрақталады, нарық контуры қалыптасады деп үміттенеміз. Өз кезегінде, МҚҰ қызметтердің сапасын жақсартуға және пайдалану шығындарын төмендетуге сәйкес жаңа инновациялық технологияларды енгізуге ұмтылатын болады.
–Нарықтың осы сегментіндегі бәсекелестік айтарлықтай жоғары және тұрақты болып табылады, клиенттерінің қажеттіліктеріне бағдарланған қаржылық тұрақты компаниялар оған төтеп бере алады , –деп сөзін түйіндеді Ербол Омарханов.
Өткен жылы МҚҰ несиесі пайызының күмәнді тұстары жайлы ел ішінде жүрген пікірлер Парламент қабырғасына дейін жеткенін және 2021 жылдан бастап Қазақстанда тіркелген МҚҰ 2021 жылдан бастап жаңа ережелер бойынша жұмыс істейтінін жазған болатынбыз. Себебі МҚҰ-ның жарғылық капиталы 2020 жылдың 1 қаңтарынан 1 шілдесіне дейін ол 30 миллион теңге болуы керек болатын. 2021 жылдан бастап 50 миллионға, ал 2022 жылдан бастап 100 миллион теңгеге дейін өседі.
Қазақстан микроқаржы ұйымдары қауымдастығының басшысы Ербол Омарханов 2020 жылдың соңында журналистермен кездескен кезде МҚҰ несиесі пайызына қандай шығындар кіретінін және қандай жағдайда оны төмендетуге болатындығын түсіндіріп берді.
Оның айтуынша, орташа алғанда, микроқаржы ұйымдары нарығында жылдық тиімді сыйақы ставкасы шамамен 38% құрайды, бұл мөлшер қаржылық реттеуші МҚҰ мен банктер үшін белгілеген шекті дәлізде. Ал максимальды дәліз – 56 пайыз.
Ол сондай-ақ МҚҰ-ның жоғары сыйақы мөлшерлемесі туралы ескертуді көп еститінін ле ескертіп өтті. Бірақ іс жүзінде мүлдем олай емес, МҚҰ-пайыздық мөлшерлеменің шекті дәлізі Ұлттық банктің бақылауында тұрғандықтан, ешкім шектен асып кете алмайды.
МҚҰ басшысы сондай-ақ жылдық сыйақы қандай талаптардан тұратынын да айтып өтті.
Естеріңізге сала кетейік, 2020 жылдың соңында Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (ҚНРД) Ұлттық банкпен және Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығымен (ҚҚҚ) бірлесіп, әртүрлі типтегі қарыз алушылар мен өнімдер үшін дифференциалдау және шекті ставкаларды белгілеу механизмін әзірлеуге ниетті екенін мәлімдеген болатын. Ұлттық банк басшысы Ерболат Досаев 2020 жылы қараша айында парламент сенатының отырысы МҚҰ экономиканың нақты секторын мемлекеттік бағдарламалар, «Жол картасы» бағдарламасы және Ұлттық бизнес банкінің бағдарламалары бойынша несиелендіруге қатысатынын, бұл шешім ШОБ-қа несие берудің қосымша шарасы ретінде қарастырылатынын, банктер ШОБ-пен қалай және қалай жұмыс істейтінін біле бермейді, ал МҚҰ шағын бизнеспен жұмыс істеуде үлкен тәжірибеге ие екенін айтқан болатын.
– Біздің ойымызша, экономикалық несиелеу бағдарламаларына AQR-ден өткен банктер ғана қатысады. Енді экономикаға несие беруге тек сүзгіден өткен МҚҰ-на ғана рұхсат. Қазақстанда осындай 283 бар, – дейді ҰБ өкілі.
