Ректор эталоны

Оң мен солды теңгере білетін қайраткерлік көбінесе қоғамдық жұмыстарда байқалады. Осы қара­пайым қағиданы жастар жағы көп біле бермейді, білсе де іске келгенде бөгеледі. Кез келген ортада сөзі­мен, парасатымен көзге ілінген адам көпке жол көрсетуді пешенесіне жа­зылған парыз, өзіне бұйырған борыш санайды. Жас кезінен мұндай сенімге ие болу есейе келе дағдыға айналады, өтініш жасағанды, қолқа салуды тоспайды. Жауапкершіліктің жүгін сезінген соң ол ұзақ ойланып жатпайды, барша іске бірден бел шешіп кіріседі. Оған, әрине туа біткен мінез керек.

Сонау бала кезінде Шымкентте­гі Қарсыбай Сыпатаев мектебін­де ­оқып жүргенде-ақ алғырлық, өжет­тік, ұйым­дастырушылық, көш­бас­шы­лық қасиетімен таныл­ған Өмір­бек Жол­дасбековті әлем­дік деңгейдегі ға­лым, мемлекет және қоғам қай­раткері дәрежесіне жеткізген де туа­бітті қайсарлы­ғы және талабы деуге болады. Шын­дығында, балалар ара­сындағы абыройы мұғалімдердің ын­та-пе­йілін аударса, оқушылар коми­тетіндегі төрағалығы думанды, ма­ғыналы кештердің шыра­йын ашты. Сөйтіп ол зеректігімен, та­лан­тымен, тапқырлығымен тұтас мектепті алға сүйреді. Осы қасиеті студент кезінде сараланып, еңбек­ке араласқанда бел-белеске көтерді. Ал Политехника институтындағы проректорлық, КазМУ-дегі ректор­лық лауазымы, алты дүркін халық депутаты болуы, соның ішін­де Мәжі­лістің Әлеуметтік-мәде­ни даму ко­ми­тетінің төрағасы қыз­метін ат­қаруы бірсыпыра аңыз-әңгі­меге, ел­дік-жасампаздық өнегеге ұлас­қанын зиялы қауым тегіс біледі.

Бүгінгі тәуелсіздіктің ширек ға­сыр­дан астам уақытында қа­зақ тілін қор­ғауда бұрын-соңды өзі­нен басқа адам болмағандай сөй­лейтіндер көбейіп тұрғаны белгілі. Қылышынан қан тамған Кеңес за­манында еңбегін бұлдамай-ақ, ұл­ты­ның қанымен, жанымен бірге жа­сай­тын ана тілін ардақтап, ұлтты да­мытуға айғайламай-ақ үлес қосу – Өмекеңдер дәуірінің намысты ісі, азаматтық парызы еді. Қазіргі ұрпақ мәселенің осы жағына бұрылып қараса, тарихтан тәлім алар еді.

Өткен ғасырдың 60-70 жылдары үшін қазақ тілінде күрделі сала – механика мен машиналар теориясы яғни машинатану терминдеріне ана тілінде түсініктеме жазу, оларды түпнұсқадан тәржімелеу – қиынның қиыны болатын. Өмірбек Арсланұлы осы ғылым саласы бо­йынша екі сөздік, тұңғыш оқу құралы мен оқулық шығаруы – нағыз ерлік, шын еңбек еді. Сол кезде де заманының құлы бо­лып, барлық салада өз тіліне қыз­мет етуден жерініп, ұлтын ме­н­сінбейтіндер болған. Қазір де, өкі­нішке қарай, жоқ емес. Зама­нында «қазақ тілі – ғылымның тілі бола алмайды» де­гендерге ісі­мен нақты жауап бер­ген Өмірбек Арс­ланұлы білік­ті инженерлерді тың­ғылықты даяр­­лауды, озық елдер­мен те­ңесу мүм­кіндіктерін бү­гінгі ізбасар­ларына аманаттап кет­ті. Ректорлық манса­бы мен жо­ға­ры білімді ұйымдасты­ру қабі­леті орайымен үйлескен ға­лым та­лантты студент жастарды дер ке­зінде тауып, жалықпай тәрбие­леу­дің жөн-жобасын көрсетіп кетті. Қаншама шәкірттің жолын ашты.

1970 жылы 39 жастағы Өмір­­бек Жолдасбековтің сол кездегі Қа­зақ­станның жалғыз универ­си­тетіне ректор болып тағайындалуы сенім мен жауапкершіліктің, батыл­дық пен намыстың көрінісі-тін. Мұн­да бірден «Биофизика» оқу-өндірістік бірлестігі, тәжірибелік биоклиника, түрлі конструкторлық бюролар, робот жасау орталығы құрылып, өз заманындағы иннова­цияның қа­заны бұрқ-сарқ қайнап жатты.

Әрине Ө.Жолдасбеков туралы көп айтуға, жазуға болады. Бірақ оның атын тарихта мәңгіге қалдырған бір белгі яки тарихи қолтаңбасы, тіпті ректорлық қызметінің дара шыңы ҚазМУ қалашығының құры­лысы. Тәжі­рибелі басшы әуелі «Уни­верси­тетстрой» арнайы құрылыс-мон­таждау басқармасын, жеке сту­денттік құрылыс отрядын құрып, күн де­мей, түн демей оқу кешенінің ал­ғашқы бөлігін салып бітірді. Екі даң­ғылдың арасын қосып жатқан, бір жағынан Есентай өзені, екінші жағынан Ботаникалық бақ қоршаған жасыл аумақ қала ішіндегі ғажайып қалаға айналды.

Ел басшылығы қай кезде де үл­кен істі үлкен жауапкершілігі бар адам­ға тапсыратыны белгілі. Оны ұйым­­дастыру, өзіне де, әріп­­тестеріне де талап қоя білу, әділ­дік, мамандар мен студент­тердің тілегіне құлақ асу, әрдайым көмек қолын созу сияқты тұлғалық қасиеттері сол шақта бүкіл елде де, ұжым­да да Өмірбек Жолдасбеков абы­ро­йын биікке көтергені анық. Студенттердің ізденісіне еркіндік бе­ру, ғылыми-зерттеулерді, оқытудағы жаңа әдістемелерді ұдайы қолдау, спортта, өнерде жетістікке жеткен жастарды жүйелі көтермелеу есі­мі де, қызметі де тарихта қалған арыс­­тан жүрек азаматтың Құдай дарыт­­қан қасиеті еді. Міне, осы са­па, осы қолдау жастарды 1986 жы­лы желтоқсанның аязында бас алаң­­ға алып шықты. Азаттықтың қар­лы­ғаш­тарының елге, ұлтқа, кәсіп­ке, болашаққа адалдығы – тарих тегер­шігін дұрыс бағытқа бұрды.

Бүгінгі Тәуелсіздіктің 30 жыл­дық шежіресі тұрғысынан қарасақ, сол кездегі талап қоғамның сана­лы бөлігіне ой салып, жаңару үде­рісін бастатады. Ежелден еркін­дікті аңсаған ата-баба рухымен су­сындаған, намысты қолдан бермеген, қымбатымызды аялаған ұр­пақ­тар сабақтастығын сақтау әрдайым маңызды.

Дархан МЫҢБАЙ,

Мәжіліс депутаты