Ғылым • 09 Маусым, 2021

Бақытжанның бидайы

670 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Қазіргі кезде отандық ауыл шаруашылығының дамуына қатысты қазақ ғалымдарының сіңірген еңбегі көбіне ескерілмей қалып жатады. Әсіресе, егін шаруашылығына қатысты тұқым таңдау ісінде жергілікті ғылымның үлесі өте төмен. Мұның себебін салаға жауапты адамдардың шетелдік өнімді жиі таңдауымен түсіндіруге болады.

Бақытжанның бидайы

Алайда өз ортамызда да айтулы ғалымдар аз емес. Тіпті тұ­қым шарушылығы саласы бойын­ша ашқан жаңалығымен әлем ға­лымдарының аузын аштырып, қа­сын кергізген жерлестеріміз же­терлік. Олардың өндіріске енгіз­ген жаңа сұрыптары әлі күнге дейін сұ­раныста. Яғни отандық ғылымның дүниежүзілік талапқа сай өнім тү­рін ұсына алатынын ешкім жоққа шығара алмайды. Өкініштісі, білікті ғалымдардың нағыз дер шағында ортамыздан кетіп жатқаны. Жақында өмір­ден өткеніне жыл толатын Бақытжан Қалыбаев сондай жан еді.

Бақытжан Сақбайұлы 1956 жы­лы 21 маусымда Оңтүстік Қазақ­стан облысында дүниеге келген болатын. Алматыдағы ауыл шаруашылығы институтына 1972 жылы түсіп, 16 жасында студент атанды. 1977 жылы институтты үздік бітіріп шыққан соң, сол жылы Қа­зақ­ мал азығы өндірісі және жайылым шаруа­шылығы ғы­лыми зерттеу институтында қыз­меттік жолын бастады. 1978 жылы Красноводопад мемлекеттік селекциялық стансасына кіші ғылыми қызметкер болып орналасып, тәжірибесі толыққан соң 1981 жылы Қазақтың Вильямс атындағы егіншілік институтына қызметін ауыстырды.

– Бұрынғыша айтқанда, КИЗ – ғалымдардың қайнап жатқан ордасы еді ғой. Бақытжан Сақбайұлы аты аңызға айналған ғалым Рақым Алмабекұлы сияқты қазақтың ірі тұлғасымен бірігіп, бірнеше сортты шығаруға атсалыс­ты. Тегі, Бақытжанның ғылымға қосқан үлесі айтарлықтай. Ол –  бүгінде өндірісте егіліп жүр­ген күздік бидайдың «Наз», «Сапалы», «Юбилейный 60», «Алмалы», тритикаленің «Таза», қант қы­зылшасының «Тараз және Шекер» сорттарының ха­лықа­ра­лық деңгейде пат­тентелуіне ең­бек еткен әрі авторының бірі. 2013 жылы Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғы­лыми-зерттеу институтының Тал­ды­қорған филиалының директоры қызметіне тағайындалды. Ол 2018 жылға дейін өзіне тапсырылған жауапты қызметті жоғары деңгейде атқарды. Әріптестері ғалымның осы еңбегін ескеріп, Бақытжанның құрметіне бидайдың жаңадан шыққан жоғары өнімді бір сортына «Память Бақытжана» деген атау беріп, ол сорт бүгінде мемлекеттік сынау комиссиясына тапсырылды, – дейді ғалымның әріптесі, биология ғылымдарының докторы, академик Мұхтар Құдайбергенов. 

Бүкіл саналы ғұмырын ауыл шаруашылығы ісіне арнап, халық үшін адал қызмет атқарып, азамат­тық биіктен көрінген, қо­ғамға адал еңбегі сіңген ға­лым Бақытжан Сақ­байұлының аза­маттық, әкелік қам­қорлығы да оның әріптестері мен достары үшін үнемі үлгі бола білген екен.

– Досымыз отбасында төрт бала тәрбиелеп, оларды қатардағы аза­мат деңгейіне көтерді. Барлығы жоғары білімді, елге танымал, үл­гілі отбасы болды. Бақытжан жұ­мысты үлкен жауапкершілікпен ат­қаратын. Жиын-терімнің  қай­нап жүріп жатқан кезі. Сол кездегі басшылардың Бақытжанға бір емес, үш жұмысты тапсыруына бай­ланысты, сол жұмыстарды тия­нақты атқарып жүрді. Біресе егіс­тік  басына шапқылап, орып жатқан комбайнның соңынан өзі жүрді. Бидай сұрыптарының араласып кетпеуін бақылап, қоймада қай жерге төгілуін қадағалады.  Бидай сорттарының өз аттарымен сақталып қалуына ықпал жасады. Бұл қаншама ғылым докторы болған ағаларының, апаларының және де қаншама ғалымдардың ұзақ жыл бойы маңдай терімен шығарылған сұрыптары еді. Жылдар бойы көз майын тауысып жасаған еңбектерін бағалау деген – адамдықтың белгісі. Мұндай еңбектің қадірін осы жолмен өткен адам ғана түсінеді, – дейді  биология ғылымдарының докторы, профессор Әйіп Ысқақов.