Ажарлы Ақкемер
Облыс орталығын Мұғалжар, Темір, Байғанин аудандарымен байланыстырып жатқан 90 шақырымдық «Ақтөбе-Қандыағаш» тас жолы республикалық «Ақтөбе-Атырау» магистралының маңызды бөлігі ғана емес, сонымен қатар 67 мыңнан астам тұрғыны бар мұнайлы ауданның жылдар бойы жамалған мәселесінің басты түйіні де. Экономиканың негізгі күретамыры – сапалы салынған жол екендігі күре жолдың бойында жан біткен шағын елді мекендер мен жол бойында көбейген көліктерден де байқалады. Бұрын ойқы-шойқы жолдармен жүріп бара жатқанда мидай даладан ұшқан құстан өзге ештеңе көзге түспейтін. Бүгінгі көрініс басқаша. Ауылдарға жан бітсе, қаладағы баспанасыз жүрген ағайынға да ой түсері анық.
3 шағын қала, 12 ауылдық округ пен 34 ауылдық елді мекенді біріктірген Мұғалжар ауданында белсенді әлеуметтік жобалар қарқынды іске асырылып келеді.
Ақтөбе қаласынан шыққан бойы ең бірінші Ақкемер ауылына аялдадық. Бұл ауыл – Ақкемер ауылдық округінің орталығы. Ақтөбе қаласынан 65 шақырым жерде орналасқан, 4 мыңға жуық тұрғыны бар. Округ құрамына Елек, Көктөбе, Көтібар, Жарық ауылдары да кіреді. Ақкемердің іргесінен Елек өзені ағып жатыр. Кезіндегі Електің бойында бау-бақша егіп, мыңғыртып мал өсірген бай шаруашылықтардың бірі болған осы округте 64 шаруа қожалығы, 23 жеке кәсіпкер тіркелген. Көп ауылдан артықшылығы – Ақкемерге көгілдір отын ертерек жүргізілді. Биыл жазда ауылдың төрт көшесі мен кіреберістегі жолы күрделі жөндеуден өтті. Асфальт жолдар ауылдың ажарын ашып, адамдарды жинақылыққа үйретеді, Мұғалжар ауданының әкімі Асқар Шериязданов Ақкемер ауылының бірнеше көшесіне орташа жөндеу жұмыстары «Ауыл – ел бесігі» және Жұмыспен қамтудың жол картасы арқылы қаржыландырылып, ауданның бірнеше жұмыссыз азаматтары тартылғанын баяндады.
Ақкемерден шыққан соң 600 тұрғыны бар Елек ауылына келіп, ауылішілік газ құбырын қосу рәсіміне қатыстық. Екі ауылдың арасы – 20 шақырым. Ақкемерден Елекке газ құбырын тартумен «АСУ-К» ЖШС-і айналысты. Жоба құны – 229,3 млн теңге. Бүгінде Елек ауылындағы 106 тұрғын үйге газ құбыры жетіп тұр. Өңір басшысы Оңдасын Оразалин мердігерге ауыл мектебі мен балабақшаны газ желісіне қосуды жеделдетуге тапсырма берді. Айта кетерлігі, екі жыл бұрын салынған екі қабатты Елек орта мектебінде оқушыларға барлық жағдай жасалған. Былтыр осы ауылға ауыз су құбыры тартылып, әр үйге су келді. Су жаңа мектебі бар, газ жүргізіліп, ауыз су құбыры тартылған ауылға көшіп келуге ықыластылар көбейген. Ақкемер ауылдық округінің әкімі Дамир Қожаниязов Елек ауылының іргесінен жеке тұрғын үйлер салуға 208 жер телімі әзірленгендігін хабарлады.
Қандыағаштағы қарбалас тіршілік
36 мыңнан астам тұрғыны бар аудан орталығында бес мектеп, он балабақша, бір спорт мектебі, екі колледж орналасқандығына қарамастан әлеуметтік нысандарға деген сұраныс артпаса, кеміген емес. Қандыағаш қаласының әкімі Талғат Өтемұратов «Жұмыспен қамтудың жол картасы» аясында республикалық бюджеттен бөлінген қаржыға жөнделген әлеуметтік нысандар құрылысымен таныстырды. Ал жергілікті бюджеттен бөлінген қаржыға Қандыағаштағы орталық стадион қайта жөнделіп, дзюдо, самбо, қазақ күресі, футбол, шахмат және пауэрлифтингтен оқу-жаттығу сабақтары өтетін болды. Сондай -ақ Қандыағашта екі жүзу бассейні бар дене шынықтыру-сауықтыру кешені салынып жатыр. Осы ғимараттың сыртқы бөлігі аяқталған. Бас мердігер «Ерзат» кооперативінің басшысы алдағы жылы толық бітіреміз деп отыр.
Қандыағашта газ-бетонды кірпіш мен изовер шығаратын екі кәсіпорын жаз айынан бері тоқтаусыз жұмыс істеп жатыр.«Неохим» ЖШС-і күніне 100 мың текше метр газ-бетон кірпішін өндіріп, 50 адамды жұмыспен қамтыған. Осы мекеменің кірпіштері бүгінде еліміздің батыс облыстарына, Қарағандыға, Ресейге шығарылады. Кәсіпорын басшысы В.Александров өндірісті толық автоматтандыру жұмыстарымен айналысатын неміс мамандарын күтіп отырғанын, қондырғылар жаңаланған бойы өндіріс қуатын арттыруға мүмкін болатынын айтты. Газ-бетонды кірпіш құрамындағы әктас пен құм Қандыағаш қаласының түбіндегі карьерден алынса, цемент Ресейдің Новотроицк қаласынан жеткізіледі. Екінші кәсіпорын – базальтті минералды мақта өндіру цехы. Бүгінде айына 2,5-2,6 мың тонна изовер өндіріп, сатылымға шығарып отырған «Қаз Термо Групп» ЖШС-і директоры Мұрат Абжанов кәсіпорын жағдайымен таныстырды. «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы бойынша алынған 1,5 млрд теңге жеңілдетілген несие арқасында осыдан алты жыл бұрын тоқтап қалған өндіріске былтыр жан бітті. Осы қаржыға балқыту пештері қайта салынып, италиялық қондырғылар орнатылған. Қазір минералды мақталарды Өзбекстан, Ресей сатып ала бастады. Құрылыста изовер ретінде танымал минералды мақтаның шикізаты Хромтаудан әкелінсе, доломиті Қызылордадан, кокс Ресейден алдырылады. Себебі кокс Қазақстанда шығарылмайды. Цехта қазір 230 адам жұмыс істейді, мұндағы ең төменгі еңбекақы – 100 мың теңге.
Жұрында құрылыс қарқынды
Қандыағаштан кейін Жұрын елді мекеніне келіп, кентішілік газ құбырын қосу рәсіміне қатыстық. Газ құбыры осы жылдың мамыр айында 26 шақырым жердегі темір жол бекетінен тартыла бастады. Басқа елді мекендерге қарағанда игіліктің бәрінен құр қалып, күйі кеткен бұрынғы аудан орталығы Жұрынға газ өткізу жұмысы он алты жыл бұрын басталып, бірақ еш себепсіз тоқтап қалған еді. Жұрын тұрғындары алдында Оңдасын Оразалин өңірде пайдалануға беріліп жатқан жаңа әлеуметтік нысандар жөнінде баяндады. Өңір басшысының айтуынша, пандемияға қарамастан биыл да әлеуметтік нысан құрылыстары тоқтаған жоқ. Бірнеше ауылдарда медициналық амбулаториялар салынып, ауруханалар жөнделіп, жаңа мектептер бой көтерді, шалғай елді мекендерге газ, су құбырлары жүргізіліп, көшелеріне асфальт төселді. «Мақсат – ауыл адамдарының тұрмыс жағдайын оңалту. Елді мекендерде интернет байланысын жақсарту оқушыларымыздың сапалы білім алуына мүмкіндік береді. Жасыратыны жоқ, кейбір әлеуметтік жобаларды қаржыландыруда қиындықтар туып, не жобалық-сметалық құжаттар әзірлеуге уақыт тапшы болып жатады. Егер жергілікті бюджеттен қаржыландыру мүмкін болмаса, Үкіметке шығып, «Ауыл – ел бесігі», Жұмыспен қамтудың Жол картасы бағдарламалары арқылы қаржыландыру жобасын ұсынамыз», деді өңір басшысы.
Ембі еңсе тіктеп келеді
Ендігі жол – Ембі қаласы. Ауылдарды аралаған топ 65 шақырымды жүріп өтіп, Ембіге жеттік. 13 мың тұрғыны бар Ембі қаласы өтпелі кезеңнің уақыт иірімінде тұрып қалғандай күй кешіп жатыр. Кәсіпорындары жоқ, жұмыссыздық жайлап, сәні бұзылыңқыраған Ембі еліміздің моноқалаларымен тағдырлас. Алайда кәсіпкерлік дамып, әлеуметтік нысандар бой көтеріп, Ембі біртіндеп еңсе тіктеп келеді. Соның бір дәлелі, қаланың Жиенғали Тілепбергенов атындағы бас көшесіне асфальт төселіп, Бауыржан Момышұлы көшесіндегі №11 көпқабатты тұрғын үйге 198 миллион теңгеге күрделі жөндеу жүргізілді. 1990-жылдардың аласапыранды заманын еске түсіретін қаңыраған үйге жан бітіп, осы үйден 45 отбасы баспаналы болды. Тұрғын үйге кезекке тұрған көпбалалы отбасылар, мүгедектер, әлеуметтік жағынан аз қамтылғандар осы үйде қоныс тойын тойлады. Ата-анасы қайтыс болған тоғыз жасөспірімнің де осы мекенжайдан баспана кілтін алғанына куә болдық. Жеті баланың әкесі, тракторшы-механизатор Ерлан Бірмановтың отбасы үш бөлмелі пәтерге қоныстанды. Алайда осы үйге қарама-қарсы 90 пәтерлі көпқабатты үйге күрделі жөндеу жұмыстары биыл жыл соңында аяқталуға тиіс болса да мердігер «Қолғанат Құрылыс» ЖШС-і үш жылдан бері тапжылмады. Серіктестік басшысы тапсырыс берілген жылу құбырлары мен есіктер ел шетіне жетпеді деген сылтау айтады. Алайда панель қабырғалары үңірейіп, қаңыраған тұрған үйге отыз жылдан бері құрылысшының қолы тимегені анық.
Ембіге жан бітірген тағы бір әлеуметтік нысан – Samruk-Kazyna Trust қоры тұрғызған ангар үлгісіндегі спорт кешені. Неміс-украин технологиясымен әзірленіп, ауа ағынымен жылытылатын су жаңа кешен көптеген спорт түрінен жаттығулар өткізуге лайық. Осыдан кейін қала шетіндегі биотазарту нысанына келдік. Бұл жерде кәріз сулар сүзгіленеді. Ембідегі 32 көпқабатты тұрғын үй мен орталық кәріз желісіне қосылған жеке үйлерден шығатын ағынды сулар осы жерде жиналып, зарарсыздандырылып, төрт деңгейлі тазартудан өтіп, техникалық су ретінде қаланың жасыл желектерін суаруға қолданылмақшы. Бұл жобаның қүны – 2 млрд теңге. Ембінің шетінде жоңышқа егумен айналысатын шаруа қожалығы биотазартудан өткен суды жаз бойы егістікке пайдаланған.
Жағабұлақ – мұнайшылар ауылы
Мұғалжар ауданының елді мекендеріне сапарымызды Батпақкөл ауылдық округінің орталығы Жағабұлақта аяқтадық. Бұрынғы «Жаңажол» кеңшарының ізіндегі Жағабұлақ бүгінде мұнайшылар ауылына айналған. Жағабұлақ, Жаркемер, Қожасай, Саға ауылдарын біріктіретін осы округте 3 мыңнан астам адам тұрады. Олардың басым көпшілігі Жаңажол газ өңдеуші зауытында немесе «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ-на қарасты кеніштерде жұмыс істейді. Жағабұлақ ауылынан басқа жаққа көшкендер жоқ. Керісінше мектеп салынғалы бері осы ауылға көшіп келушілер көбейген. Батпақкөл ауылдық округінің әкімі Мейрамбек Боқашев өңірдегі ауыл әкімдерінің арасынан озып шығып, республикалық конкурсқа қатысып келген. Ауыл әкімдерінің сайысында жүзім өсіруден тың идея ұсынған. Жағабұлақты көріктендіруге үлесін қосуға ықыласты жас ауыл әкімі жаз бойы Жағабұлақ елді мекенінің бес көшесіне орташа жөндеу жұмыстарын жүргізудің басы-қасында жүрді. Ол жол жөндеудің жобалық-сметалық құжаттарын тезірек әзірлеуге өзі бас болды.
Республикалық бюджет қаржысымен «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасы аясында жөнделген бес көше қазірде ауылдың сәнін келтіріп тұр. Енді мектепке қарама-қарсы тұста ангар үлгісіндегі спорт кешені салына бастады. Ауылының гүлденуі үшін жанын салып жүрген жас әкім Мейрамбекке сәттілік тіледік. Байқауымызша, биылғы ауыл әкімдерінің сайлауы елдегі еңбекқор көп жастың көкірегіне ой салған. Ауылына қарап әкімін таны демекші, ел ішінде іскер, шаруақор, патриот жігіттердің билікке келуі көп мәселенің түйінін шешетінін түсіндік. Жағабұлақ тұрғындары да әкімінің бастамасымен ауыл көшелерін таза ұстап отыр. Көшеде көлденең қоқыс жатпайды, мал көшеде бей-берекетсіз жайылмайды. Мұғалжар ауданының алты елді мекенін аралау кезінде осындай өнегелі істердің куәсі болдық. Ең бастысы – ауылға келген игіліктерді жұрт көріп отыр, қолға алынған жақсы істерге ел тілекші.
