Хикметтің көкшетаулық нұсқасы

Осыған дейін аталған «Хик­меттер» жинағының өзбек, түрік тілдеріндегі көне нұсқасы анықталғаны белгілі. Ал бұл реткі Көкшетау қаласында орналасқан Әдебиет және өнер му­зейі қорындағы қол­­жазба көшірмесін жіті қарап, өзге нұс­қа­лар­мен са­лыс­­тыра зерт­те­ген филология ғы­лым­дарының кандидаты Иманғазы Нұрахметұлы бұл жәдігердегі жыр жол­­­дары ескі шаға­тай тілінде жа­зылған һәм қолжазба өте көне нұс­қа деген пайым айтыпты.

Бұл кітап шамамен XVI-XVII ғасырлар аралығында Бұхар қаға­зына түсірілген. Кітап орта ғасырлық жазба-әдеби тілдің ша­ғатай нұсқасы – қыпшақ диа­лектісінде жазылған. Мұра тілі қазіргі қазақтың әдеби-жазба тіліне өте жақын. Бұған дейін бел­гілі болған нұсқалар ежелгі оғыз диалектісі, яғни қазіргі өзбек тіліне жақын жазылған.

Музейдегі қолжазба нұсқа сирек кездесетін үлгі. 90 беттен тұратын қолжазбаны толық аудар­ған жағдайда бұ­рынғы мәлім болған 3 нұсқа­мен салыстырулардың нәти­же­сінде транскрипциялық, мә­тін­дік, көркем поэтикалық үлкен айырмашылықтың, өзге­шеліктің бетін ашуға болады және бұл қол­жазба қазақ әде­биеті үшін де, тіл тарихы үшін де, ежелгі діни-философия үшін де теңдессіз құнды, ма­ңызды ру­хани мұра.

«Қолжазбаны мұражайға жергілікті тұрғындардың бірі тапсырса керек. Көшірменің қашан, қай жерде, кімнің қолы­мен жазылғаны туралы нақты дерек жоқ, бас-аяғы жыртылған, сақталуы аса жақсы емес, тым ескі қолжазба екені белгілі. Сырт­қы бетінде «Бекмұхаммет Ахметұлы» (Бекмағамбет болуы да мүмкін) деген адамның аты жазылған. Соның аяқ жағында «иесі Молла Бекмұхамет» деген сөз бар. Бұл адам хикмет­терді көшіріп жазушы ма? Қолжаз­баны сақтаушы ма? Ол жағы анық емес. Мұра­жай директоры Нұрбек Нұра­лин: «Бұл қолжазбаны Көк­ше­тауға Оңтүстік жа­қтан Сарғалдақ қожа деген кісі әкеліп, Сар­ғал­дақ ­қожаның қызы Ай­ғанымның қо­лында сақталған болуы мүм­кін» деген болжам айтады. Ондай болжам жасауға қолжазбаның Ғ.Мүсірепов (Рузаевка) ауданынан табылғаны себеп болған сияқты. Мү­сірепов ауылында Абылай заманынан бері қожалар мекендеген екен. Бұхардан оқыған ғұлама Сарғалдақ қожаның ұрпақтары кейінге дейін сонда болыпты. Сарғалдақ қожаның өзі Қожа Ахмет Ясауидің туған інісі Садыр шайхтың ұрпағы дейді. Шоқанның әжесі Айғаным осы Сарғалдақ қожаның қызы екен», дейді зерттеуші Иманғазы Нұрахметұлы.