Суретті түсірген Ерлан ОМАР, «EQ»
Шұғыл шешім шығарудың пайдасы
Былтыр жер-жаһанды жайлаған пандемияның кесірінен білім алушылар бір тоқсанды толығымен қашықтан оқыды. Оқытудың бұл түріне интернет керек екені белгілі. Содан еліміздің білім жүйесі телеарналардан сабақ беруге көшті. Қазір телеарналардан сабақ оқитын кез де емес. Ата-аналар балаларды таңнан қара кешке дейін үйінде ұстап отыру мүмкін болмай жатқанын желіге қосылған сайын жарыса жазып жүр. Осындай уақытта қосымша білім беру тығырықтан шығуға септесуі керек еді...
Жаңа жылғы 5 қаңтардан ішінара өңірдегі, кейін бүкіл ел көлемінде енгізілген төтенше жағдай кезінде кейбір банк қосымшалары мен ақпараттық сайттар интернетсіз жұмыс істей бастады. Бұл халықты дағдарыстық кезеңнен жеңіл өтуге көмектесті. Осыдан соң Білім және ғылым министрлігіне «Ведомство балалардың қазіргі бос уақытын пайдалы өткізуге қандай шаралар қабылдап, мүмкіндік қарастырып жатыр? Былтыр пандемия кезінде біраз білім беру платформалары тегін болған. Сондай жағдай жасала ма?» деп сұрау салдық.
Сұрағымызға министрліктен: «Білім және ғылым министрлігінің 2022 жылғы 6 қаңтардағы №3 бұйрығына сәйкес қосымша білім беру ұйымдары, арнайы білім беру ұйымдары нақты елді мекендегі орын алған жағдайларға байланысты жергілікті атқарушы органдардың шешімі бойынша штаттық режімде қызметін жалғастыра алады. Елдегі ахуал тұрақталған соң қосымша білім беру мекемелері өз жұмыстарын қалыпты жағдайда жалғастырады», деген жауап алдық.
Иә, шұғыл шешім шығару жетіспейтіндей. Жағдайға қарай шара қабылдау, мәселенің шешімін табу, тіпті кейбір дағдарыс кезеңін келесі бір ақсап тұрған тұсты аяқтандыруға тиімді пайдалану тәсілдері кемшін болғандай. Әйтпесе бүгінгі техника мен технология заманында туған жас ұрпақтың бар уақытын интернетте өткізетінін бәріміз білеміз ғой. Ал интернеттің жоқтығын пайдаланып, балаларға қажетті ресурстардың «есігін ашық» қалдырып, аудиторияға интернетсіз ұсынсақ, еріксіз қарамай ма?
Білім алу құқын шектемейміз десек
Шындығына келгенде, интернетсіз істейтін білім беру платформалары аса қажет. Елде қандай жағдай болсын, интернет берілсін-берілмесін, ештеңеге қарамай тегін жұмыс істейтін платформа керек. Өйткені пандемия талай былықтың бетін ашты. Қашықтан оқыту кезінде кейбір ауылдардағы оқушылардың тау-тасқа өрмелеп кеткенін білеміз. Қазір ішінара интернет беріліп жатыр десек те, шалғай елді мекендерде байланыстың өзі нашар. Міне, олардың қалалық балаларға қарағанда қосымша білім алу құқы шектеліп отыр. Өйткені ауылдарда қосымша білім берумен айналысатын арнайы оқу орталықтары жоқ. Екіншіден, мегаполистердегі мықты орталықтардан қашықта отырып-ақ сабақ алайын десе, интернеттің нашарлығы немесе мүлдем жоқтығы қолды байлайды. Өңір-өңірде қосымша білім беретін оқу орталықтарын ашқан ұстаз Аятжан Ахметжан интернетсіз жұмыс істейтін білім беру платформасын құруға болатынын, бірақ бәрібір бірқатар қиындық кездесетінін айтты.
«Расымен де мұндай білім беру платформасы керек. Өйткені балалардың бәрі ешқандай ерекшелігіне қарамастан сапалы білім алуға, барлық замандасы, құрдасы секілді қосымша білім алуға құқылы. Алайда оған біраз қиындық бар. Айталық, бізде көбіне видеосабақтар түсіріледі. Ал оны мүлдем интернетсіз жұмыс істейтін платформада тарата алмайсыз. Оған қоса авторлық құқық, плагиат проблемасы да алдымыздан шығуы мүмкін. Бұл жүйелі жұмысты, жақсы қаржыны қажет етеді. Мұны министрлік қолға алса болады», дейді А.Ахметжан.
Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов бір айдай бұрын қосымша білім беруге мемлекеттік тапсырыс берілетіні туралы: «Қосымша білім беру жүйесіне оқушылар сарайлары, түрлі үйірмелер, секциялар, көркемөнер және музыка мектептері, жас техниктер стансалары және тағы басқа енеді. Бұл бағыт арқылы бала қосымша білім алып, түрлі дағдыларын дамытады. Мемлекет тарапынан ақша бөліп, оқушылар сарайын, өнер мектептерін салу, үйірмелер ашу – бір бөлек. Дегенмен мемлекеттік тапсырыс арқылы жекеменшік орталықтарда баланың қосымша білім алуына жағдай жасау маңызды. Бұл – мемлекет-жекеменшік әріптестік қағидаты. Міне, осы мемлекет-жекеменшік әріптестік негізінде қысқа мерзім ішінде балаларды үйірмелермен және секциялармен қамту деңгейін айтарлықтай шығынсыз арттырамыз. Жұмыс істеп тұрған қосымша білім беретін мемлекеттік ұйымдар да өз қызметін жалғастырып, дамиды. «Педагог мәртебесі туралы» Заңға сәйкес қосымша білім беру қызметкерлерінің де еңбекақысы жыл сайын өседі, санаттар үшін қосымша ақылары ұлғайтылады. Сондықтан қосымша білім беруді дамытудың жаңа кезеңі басталды деп сеніммен айта аламын», деген.
Бұдан бөлек министр қосымша білім беруді ұйымдастыратын әр қаладағы оқушылар сарайларының құрылыстары жанданғанын, салынғанын, ғимараттар берілгенін атап өтті. Ал оқу орталықтары да жоқ ауыл балалары қалай қосымша білім алады? Олардың бәрін қамту мүмкін бе? Негізгі біліммен де, қосымша біліммен де айналысып отырған А.Ахметжанның күмәні басқада болып шықты.
«Ауыл балаларын да қосымша біліммен қамтудың жолы табылар. Менің күмәнім басқада. Мемлекеттік тапсырыс шынымен де қосымша білім беріп, ата-аналар мен оқушылардың талабын, сұранысын қанағаттандырып отырған оқу орталықтарына беріле ме? Жоқ жалған құжат жасап, есеп үшін ғана оқушы жинағандарға, таныс-тамырын жағалағандарға беріле ме? Міне, осы жерде бұл мемлекеттік тендерді ұтудың келесі бір көлеңкелі жолына айналып кетпей ме деген күмән басым. Тендердің бізде қалай жүзеге асатынын білеміз ғой. Сондықтан бұған күмәнмен қараймын. Негізі мен қосымша білімнен гөрі сол қаржыны мемлекеттік мектептердегі білімге бөліп, сапаны жақсартуды ұсынар едім», дейді А.Ахметжан.
Қосымша білімнің көрінбейтін қыры
Біз әдетте қосымша білімге оқушылар сарайындағы, болмаса жекеменшік оқу орталықтарындағы сабақтарды жатқызамыз. Кезінде әдебиет мұғалімі айтқан, жасымызға сай, бірақ мектеп бағдарламасына енбеген көркем шығармалардың тізімін мектеп кітапханашысына ұстататынбыз. Сол кітаптарды тоқсандық каникулдарда оқып, мазмұндайтынбыз. Кітапханашының ұсынғанын да қоса қолтықтай кетеміз. Сөйтіп өскен талай замандасымыз кейін қалам ұстады. Қосымша білімнің маңызы да – осы. Болашаққа бағдар беруі бек мүмкін, ең маңыздысы оқушының сауатын ашуға сеп болады. Өйткені Қазақстан оқушылары халықаралық білім бағалау көрсеткіштерінде оқу сауаты бойынша төмен деңгейді көрсетіп тұр.
Осыны негізге алған Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінде аталған түйткілдің түйінін тарқатуды тапсырды. Президенттің берген тапсырмасына сәйкес Білім және ғылым министрлігі «Оқуға құштар мектеп» жобасын бекітіп, жоба аясында көркем әдебиеттер сатып алынғанын хабарлады. Мектеп кітапханаларын байытуға бағытталған бұл жоба шеңберінде 4 бағыт бойынша көркем әдебиеттердің тізімі әзірленген. Оның қатарына еліміздің үздік классиктерінің кітаптары, ана тіліне аударылған шетелдік әлем әдебиетінің жауһарлары, осы заманғы ақын-жазушылардың еңбектері енетіні белгілі болған-ды. Осыған орай мектеп кітапханаларына 2,5 млн-ға жуық көркем әдебиет сатып алынды.
«Оқулық» республикалық ғылыми-практикалық білім беру мазмұнын сараптау орталығының директоры Елдос Нұрланов былтырғы қазан айының соңында: «Негізгі қор өткен жылмен салыстырғанда биыл 2,5 млн кітапқа артты. Нәтижесінде, жас оқырмандардың саны айтарлықтай өсті. Жобаны іске асыру кезеңінде мектеп оқушыларының кітапханаға деген қызығушылығы арта түсті. Осы оқу жылының басынан бастап Түркістан, Павлодар, Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстарында бір оқушы кітапханаға орта есеппен 10 реттен аса, ал Алматы, Шымкент қалаларында, Қызылорда, Маңғыстау, Атырау және басқа да облыстарда 6-9 рет барған. Бұл балалардың көркем әдебиетке көбірек қызығушылық таныта бастағанын көрсетеді», деді.
Орталық өкілінің айтуынша, «Оқуға құштар мектеп» жобасы жүзеге асырыла бастағаннан бері мектеп кітапханалары мен ондағы орындар саны да көбейді. Мектептерде балалардың кітап оқуы үшін қолайлы жағдайлар жасалып жатыр. Осы мақсатта жалпы республика бойынша 121 коуоркинг-орталығы ашылды. Балалардың оқуға деген қызығушылығын арттыру үшін 3,7 мыңнан аса іс-шара ұйымдастырылған.
Кітап бар, насихат жақсы, жағдай жасалған дейік. Енді шынымен мектеп оқушылары кітап оқып жатыр ма? Бір оқушының кітапханаға бір оқу тоқсанында орта есеппен 10 реттен аса барғаны рас па? Осы сұрақтарды халық ең тығыз орналасқан және орталық өкілі ауызға алған Түркістан облысындағы мектеп кітапханашысына қойып көрдік.
«Алдыңғы жылы жақсы көркем кітаптар келді. Көбі бастауыш сыныптың оқушыларына арналған. Ертегілер, батырлар жырлары бар. Ағылшын тілін, үштілділікке үйрететін жұқа кітапшалар да жетті. Бірақ қазақшаға аударылған шетелдік ақын-жазушылардың еңбектері келмеді. Б.Соқпақбаев, Б.Майлин, Ә.Нұршайықов, С.Сейфулин, М.Мақатаев сияқты классиктердің кітаптарын жібереді. Заманауи, оқушылардың қызығушылығын арттыратын тың дүниелер жоқ. Оқушылармен бекітілген жоспарымыз бойынша кітап оқу апталықтарын өткізіп, ұдайы жұмыс жүргізіп, насихаттап отырамыз. Аптасына кемі екі іс-шарадан өткіземіз. Бірақ соның өзінде бір оқушы айына бір-екі рет қана келеді. Кітапқа құмар деген балалардың өзі ең көп дегенде төрт-бес рет кітапхананың есігін ашады. Онда да 5-6-сыныптарға дейінгі оқушылар ғана келеді. Жоғары сынып оқушыларының арасында кітапқа қызығатындары саусақпен санарлық», деп жауап берді кітапханашы Дәмеш Еркінбекқызы.
