Біздің қоғамда халықтың табысы, ақшалай кірісі арасында, отбасылардың жағдайы арасында айырмашылық жоғары. Оны Батыс елдерімен тіпті салыстыруға келмейді. Жалпы экономикалық өсім, орташа жалақы тағы да басқа көрсеткіштер жоғары болғанымен, оның 10 пайызы ең кедей топ, 10 пайызы ең бай топ деп алатын болсақ, екеуінің арасындағы алшақтық жер мен көктей. Сондықтан біздің қоғамдағы осы кедейшілік мәселесін мойындауымыз қажет.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың сөзінде айтылғандай, халықтың кірісі елдің экономикалық өсімімен байланысты болуы керек. Алайда бізде экономикалық өсім макроэкономикалық көрсеткіштен, халықтың тұрмыс жағдайынан көрініс таппай келді. Президент нарықтық экономиканы дамытқанда оның әлеуметтік бағдарына басымдық беру, соған назар аудару және Қазақстан өзін Конституцияда құқықтық демократиялық және әлеуметтік мемлекет ретінде бекітетінін тағы да бір еске салды. Және халықтың кірісін ұлғайту жөнінде арнайы бағдарлама жасауға тапсырма берді. Халықтың кірісін көбейту үшін әлеуметтік төлемдердің түрлері мен санын, көлемін көбейтуден бұрын, ең алдымен аймақтарда өңдеуші өнеркәсіпті, жаңа, тұрақты жұмыс орындарын ашу өте маңызды деп ойлаймын.
Айта кететін тағы бір мәселе, ел өңірлерінде толқулар болды. Діни-радикалдық тұсын айтпағанның өзінде, әлеуметтік тұрғыда сауалдамалар жүргізгенде шынында да наразылықтар халықтың әлеуметтік көңіл күйінде екені көрінеді. Оны жасыруға болмайды. Ол онсыз да түрлі бейбіт шерулерден көрініс тапты. Сондықтан осы әлеуметтік мәселеде ең маңыздысы – бізде аймақтарда жұмыссыздық әлі де болса өзекті. Сонымен қатар аймақтардың дамуында теңсіздік байқалады. Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент сияқты ірі қалалардың дамуы мен аймақтардағы шағын қалалардың дамуы, тіпті кейбір ауылдардың жойылып кетуі, ішкі миграция бағыттарының әртүрлілігі – бұның бәрі біздің аймақтың теңгерімсіз дамуына алып келді. Саяси реформалар өз алдына, әлеуметтік-экономикалық тұрғыда да түбегейлі өзгерістер қажет-ақ.
Экономика институтының ғылыми зерттеу жобалары аясында жүргізілген әлеуметтік сауалдамалар нәтижесі бойынша еліміздің аймақтарында халықты жұмыссыздық, табыс көлемінің аздығы, ауыл-аудандардағы, шалғай елді мекендердегі әлеуметтік-көлік инфрақұрылымның төмендігі (мектеп, аурухана, ауыз су, газ, жол және т.б.), білім, медицина сапасы, кадр тапшылығы және т.б. мәселелер толғандыратыны анықталған еді. Бұл қоғамымыздағы әлеуметтік теңсіздік, әділетсіздік, халық кірісіндегі және аймақтар арасындағы алшақтықты еселеп тудырып, халықтың өмір сүру сапасының төмендігіне, бейбіт халықтың әлеуметтік көңіл күйіне тікелей әсер етіп отырғаны белгілі. Осы және басқа да мәселелер Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың сөзінде ашық көтерілді. Ары қарай жүзеге асыру тетіктері мен нақты тапсырмалар беріледі деп үміттенемін. Әсіресе, жемқорлықпен күресу, өңдеуші өнеркәсіпті дамыту бағытында батыл қадамдар мен нақты жобалар қолға алынса екен. Ортақ іске барлығымыз өз деңгейімізде атсалысуымыз керек деп ойлаймын. Біз әлеуметтік-экономикалық бағыттар бойынша ұсыныстар дайындап, ары қарай да тереңірек зерттеу жасауға дайынбыз.
Сондай-ақ Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Мәжіліс отырысында «Қазақстан халқына» қоры құрылатынын жеткізді. Президент ондағы қаражат денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қолдау салаларындағы өзекті мәселелерді шешуге бағытталатынын айтты. «Осы қор қаражатынан сирек ауруға шалдыққан балаларға көмек көрсетіледі. Және қалаларда, аудандар мен ауылдарда балаларға спорттық нысандар салынады. Дарынды балаларға қолдау болады. Бүліктен кейінгі Алматы қаласын қайта қалпына келтіруге жұмсалады. Сонымен қатар аталған қор есебінен қаза тапқан полицейлер мен әскери қызметшілердің отбасыларына қолдау көрсетіледі», деді Мемлекет басшысы.
Айсұлу ТҰРСЫНБАЙҚЫЗЫ,
Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитеті Экономика институтының ғылыми қызметкері, әлеуметтанушы