Отырыста ең әуелі президент сайлауында мүмкіндігі шектеулі азаматтардың дауыс беруін қамтамасыз ету мәселелері айтылды. Орталық сайлау комиссиясының мүшесі Анастасия Щегорцова «Сайлау туралы» Конституциялық заңда мүгедек азаматтардың сайлау құқықтарын қамтамасыз ету жөнінде бірқатар норма бар екенін еске салды.
– Орталық сайлау комиссиясының 2018 жылғы қаулысы мүгедек жандардың сайлау құқықтарын іске асыру жөніндегі ұсынымдарын бекітті. 2021 жылдан бастап комиссия отырыстарының трансляциясы мен ақпараттық бейнематериалдары сурдоаудармамен қамтамасыз етіледі. Орталық сайлау комиссиясының сайтында «Мүмкіндіктері шектеулі азаматтардың сайлау құқықтары» бөлімі жұмыс істейді.
2017 жылдан бастап БҰҰ-ның мүгедектердің құқықтары туралы Конвенциясын іске асыру мақсатында Ортсайлауком жанында мүгедектердің сайлау құқықтарын қамтамасыз ету жөніндегі Жұмыс тобы жұмысын жалғастыруда. Жұмыс тобының 19 мүшесінің 17-сі – мүгедек жандардың қоғамдық бірлестіктерінің өкілі, – деді Анастасия Щегорцова.
Жиында сайлау науқаны кезінде мүгедек азаматтардың сайлау құқықтарын қамтамасыз ету бойынша бірқатар тапсырма берілді. Мәселен, жергілікті атқарушы органдарға: мүгедек жандарға дауыс беруге арналған учаскелердің қолжетімділігін тексеруді; дауыс беру кезінде ерекше жағдайларды қажет ететін мүгедек жандардың саны туралы мәліметтер дайындау және азаматтарды тіркеу орны бойынша дауыс берудің нақты учаскесінде олар үшін тиісті жағдайларды қамтамасыз ету мәселелерін қосымша пысықтау; дауыс беру учаскелерінде Ортсайлаукомның қаулысымен бекітілген сайлау учаскесінде дауыс беруге арналған үй-жайды, дауыс беруге арналған пункті жарақтандыру жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес мүгедек жандарға арналған бұрыштарды жарақтандыруды қамтамасыз ету, тұтқалардың, пандустардың, сондай-ақ басқа да қажетті құрылғылардың болуын қарастыру; мүгедек жандарға дауыс беруге арналған үй-жайларды барынша қолжетімділікпен қамтамасыз ету мәселелерін назарға алу керектігі айтылды.
Ал дауыс беруге арналған орындарда әртүрлі тактильді көрсеткіштер (мүмкіндігінше) болуға тиіс. Тірек-қимыл аппаратының функциялары бұзылған, оның ішінде кресло-арбаларды пайдаланатын сайлаушылардың қолжетімділігін ескере отырып, жасырын дауыс беруге арналған кабина, мүгедек жандарға арналған арнайы жабдықталған орын, мониторы бар компьютер болуға тиіс. Құлаққаптар, қосымша жарықтандыру, лупалар да қарастырылмақ.
Жиында комиссия мүшесі Асылбек Смағұлов қол қою парақтарын дайындау, беру мерзімдері, сондай-ақ сайлаушылардың қолдарын жалған деп тану туралы баяндады.
– «Сайлау туралы» Заңға сәйкес президенттікке кандидатты қолдап қол жинауды сенім білдірілген адамдар ұйымдастырады. Ал кандидаттың Конституция және «Сайлау туралы» Заңда белгіленген талаптарға сәйкестігін тексеруден кейін бес күн мерзімнен кешіктірмей комиссия беретін қол қою парақтарымен ресімделеді. Президенттiкке кандидатты облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және республика астанасының кем дегенде үштен екiсiнiң атынан теңдей өкiлдiк ететiн сайлаушылардың жалпы санының кем дегенде бiр пайызы қолдауға тиiс. Еліміздегі сайлаушы азаматтарының бірыңғай электрондық тізіліміне сәйкес 2022 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша республика сайлаушыларының жалпы саны 11 млн 827 мың 277 адамды құрайды. Осылайша, президенттікке үміткерді кемінде 118 мың 273 сайлаушы қолдауы керек, – деді А.Смағұлов.
«Сайлау туралы» Заң және ОСК қаулысына сәйкес, қол қою парағының үлгісі бекітілген. Әрбір қол қою парағының реттік нөмірі болады және сайлаушылардың қолдарын жинауға арналған 20 жолдан тұрады. Президенттікке кандидатты қолдауға қол жинау жөніндегі толтырылған қол қою парақтары аумақтық сайлау комиссиясына тапсырылады, ол 10 күн мерзімде паспорт қызметті қызметкерлерін тарта отырып, қойылған қолдардың дұрыстығын тексеруді жүзеге асырады, Президенттікке кандидатты қолдап қойылған қолдардың растығын тексеру нәтижелері туралы тиісті хаттаманы ресімдейді және оны Орталық сайлау комиссиясына жолдайды.
Сайлаушылардың қойған қолдары сайлаушының деректері толық болмаса, қарындашпен қойылса, түзетілсе, сайлаушы атынан басқа адам қойса жалған болып танылады.
