Абырой асулары

Конкурстан абыроймен өтіп, қыз­метке келген бетте-ақ алдымнан сан алуан кедергілер кездесе бастады. Себебі құқық қорғау органдары «Алтынкөл-жол» бақылау-өткізу пунктінің біраз қызметкерлерін қамауға алып, біразын тергеп, әбден естерін шы­ғарып жатты. Соның салдарынан жұмыста кадр тапшылығы орын алды.

Ал кадрды қайдан табамыз? Жаңа заң талаптары бойынша бос орынға тек конкурстық негізде ғана ала ала­мыз. Бұған қоса, тергеуде жүрген қызмет­керлердің орнына сот процесі біткенше біреуді қызметке алу заңға қайшы. Содан кеден бекетінің штаттық кестесін қарасам, 2 вакантты орынға көзім түсті. Дереу «Сол орындарға кімдерді шақыруға болады?» деген сауал сап ете қалды. Ойыма бірден кезінде «Семей» кеден бекетінде өзіммен бірге 3 жыл орынбасар болып адал қызмет істеген Бекен Нұрахметов түсе кетті. Өзіндік қағидаты бар және анау-мынаудан тайсалмайтын өжеттігін де жақсы білемін. Сондай-ақ қатардағы инспектордан кеден басшысы, қатардағы лейтенанттан полковник дәрежесіне дейінгі жолдан өткен тәжірибесі де жеткілікті.

Сонымен қатар Бекен Төлеу­жан­­ұлы­мен «Семей» кеден бе­кетінде қызметтес бола жүріп, басынан небір аласапыранды өткізгенінің куәсімін. Атап айтсам, жеке басына қастандық та жасалды, автокөлігіне қылмыстық топ өкілері есірткі де тықты, жарылғыш зат қою жағдайлары да болды. Сол бір қиын кездерде Бекен Төлеужанұлына қызметтен кетіп қалу жөнінде кеңес бергендер де жоқ емес. Ондай ақыл айтушыларға: Ол «Егер де қыз­меттен кетсем, онда менің жеңілгенім» – деді.

Сондай-ақ Бекен Төлеу­жан­ұлы қызмет барысында «Бақты» кеден бекетінде бас­шының орынбасары болып жүріп, жолаушылар терминалының жұ­мысына жауап берген. Бұған қоса күніне 30 мың адам өтетін «Қордай» кедені басшысының орынбасары ретінде бірнеше кеден бекеттерінің кураторы болған. Сол учаскелерде темірдей тәртіп орнатуға атсалысып, небір контрабандалық әрекеттерге тосқауыл қоя білген тәжірибесі де бар. Мен осы ойымды дереу облыстық мемлекеттік кірістер де­партаментінің сол кездегі бас­шысы Ерлан Құмарбекұлы Нұр­ланбаевқа айттым. Ол бірден келісті. Сөйтіп, Бекен Төлеу­жанұлы конкурстық комиссиядан сәтті өтіп, бірден шекара маңы ха­лықаралық ынтымақтастық орталығы «Қорғас» кеден бекетіне қызметке келді.

Бұл кезде ШМХЫО «Қорғас» кеден бекетінде басшылық қыз­метте есімі республика кеден­ші­леріне белгілі азамат Абай Әліпов болатын. Абай Қазбекұлы екеуі «Қордай» және «Бақты» кеден бекеттерінде біреуі басшы, біреуі орынбасар ретінде қызметтес болған. Сондықтан да бірін-бірі жақсы танитын. Абай Қазбекұлының кадрлық проблемалардан шаршап жүргендігі сонша, Бекен Төлеу­жанұлының келгеніне қат­ты қуанып, оған бірден жолау­шылар терминалының үйлес­тірушісі міндетін жүктеді. Бұл жауап­кершілігі өте жоғары жұмыс еді. Себебі терминалдағы «жасыл» және «қызыл» дәліз арқылы өтетін жүктер мен жолаушылар континентіне бақылау жасау оңай емес. Үйлестіруші ретінде екі ауысымның жұмысына және заңсыз өткен әр килограмм тауарға жауап беруге тура келеді.

«Бірлік бар жерде тірлік бар» дегендей, Бекен Төлеужанұлы мен Абай Қазбекұлы екеуі кеден бекетінің бақылау аймағына күнделікті кешкілік және таңертең ертемен оперативтік рейд шараларын ұйымдастыруды дереу қолға алды. Нәтижесінде, контрабандалық тауарларды жасыратын бірнеше құпия орындар анықталды. Уақытша сактау қоймалары контрабандалық тауарларға лық толды. Соның нәтижесінде күнде­лікті құқық бұзу фактілерінің әшкере­ленуі көбейіп, кедендік төлемдерді ұлғайтуға қол жеткізілді.

Кеден бекетіндегі тәртіп енді оңалып келе жатқан кезде Абай Қазбекұлы басқа жұмысқа ауысты да, оның орнына басшы болып тәжірибелі кеденші Арман Қожасбаев келді. Арман әріптесіміз білікті басшы ғана емес, өте қайсар да қағидатшыл жігіт болып шықты. Аталған учаскеге керегі де сондай басшы болатын. Бір артықшылығы, Арман Сәдуақасұлы мен Бекен Төлеужанұлы екеуі бірін-бірі жақсы танитын. Екеуі бірлесе отырып, талай бұзушылықтың жолын кесіп, талай қияңқының мысын басты.

Содан кейін біраз бұзақылар аяқта­рын тартып, тынышталды. Ал енді заңға бағынбай, кеденшілерге қызмет барысында күш қолданғандары заң алдында тізе бүгіп, темір тордың ар жағынан бір-ақ шықты. Бұл жағдай біразына үлкен сабақ болып, аталған учаскеде темірдей тәртіп орнады. Алайда бұл қызметте де Бекен Төлеужанұлына қарсы бағытталған қастандық шаралары орын алмай қойған жоқ. Тасадан тас атушылар талай мәрте көлігін зақымдап, доңғалақтарын да жарып кетті. Ал енді жеке басына ұйымдастырмақшы болған ке­зек­ті қастандық әрекетті Панфи­лов аудандық ішкі істер бөлімі қызмет­керлері дер кезінде алдын алып үлгерді.

Осылайша, Бекен Төлеу­жан­ұлы қызмет барысында кә­сіби ше­берлігі мен қағидат­шыл­­ды­ғының арқасында өзіне сеніп тапсырылған міндеттерді әрдайым абыроймен орындай білді. Сөйтіп, жеке құрам бойынша 2019 жылдың қорытындысын талдау кезінде ең жақсы көрсеткіш Бекен Төлеужанұлынікі болып шықты да, Қаржы министрінің бұйрығымен «Мемлекеттік кіріс­тер органдарының үздік қызмет­кері» төсбелгісімен марапатталды.

Бекен Төлеужанұлы жан-жақты әмбе­бап азамат. Кітапты да көп оқиды, көп ізденеді. Әдебиет пен тарихтан да білімі жетерлік. Күндіз қызметте болса, кешкілік жазу столына отырады. Сонымен қатар заң саласындағы білімі де жеткілікті. Қазақтың Әль-Фараби атын­дағы ұлттық университетінің заң факультетін үздік бітірген. Мы­са­лы, ол 1999 жылы «Қазақ­стан Республикасындағы кеден ісі: сұрақтар мен жауаптар – Та­можен­ное дело в РК: вопросы и отве­ты» атты оқулық құрал­ды кәсіп­қой кеденшілер арасында бірін­ші болып шығарған адам. Атал­ған оқулық құралы 2009 жылы қайта өңделіп, «Кеден ісі бо­йынша сұрақтар мен жауаптар – Вопросы и ответы по таможенному делу» атты тақырыппен қайта басы­лып­ шықты да, кеденшілер мен сырт­қы экономикалық қызметке қа­тысушыларға және жоғары оқу орын­дарының студенттері үшін тап­тырмайтын оқу құралына айнал­­ды. Сондай-ақ жоғары оқу орын­­дарына кеденші мамандығы бо­йын­ша дәріс беріп, ғылыми-пе­да­гоги­калық жұмыспен де айналысты.

Сонымен қатар әдеби шы­ғарма­шылық әлемі де ешкімнен кем соқпайды. Детектив жанрын­дағы «Қорқаулар түнде жортады» және «Менің тағдырымдағы адамдар – Люди в моей судьбе» атты эсселер жинағының авторы. 2021 жылы өзі еңбек жолын бастаған «Достық» кеденінің отыз жылдығына байланыс­ты «Жоңғар қақпасындағы «Достық» кедені – таможня «Достық» у джунгарских ворот» атты әдеби, тарихи және иллюстрациялық кітапты жарыққа шығарды. Қазақстан Журналистер одағы сыйлығының екі мәрте лауреаты атанды. 2005 жылы кеден саласындағы елеулі еңбегі үшін Қазақстан Президентінің Жарлығымен «Қазақстан Респуб­ликасы Конституциясына 10 жыл» ме­рекелік медалімен және ве­дом­ство­лық «Кеден органындағы 1 дәрежелі мінсіз қызметі үшін», «Кеден қызметінің ардагері» төс­белгілерімен марапатталды. Сон­дай-ақ 2022 жыл­дың 15 желтоқ­санында жерлестері үлкен құрмет көрсетіп, Жетісу облысы «Сарқан ауданының құрметті азаматы» деген абыройлы атаққа ие болды.

Жалпы, Бекен әріптесіміздің алпыс жылда жүріп өткен асулары­ның өзін­­дік сыры бар. Себебі ол Алматы қала­­сын­дағы Абай атындағы дарынды балалар­ға арналған мектеп-интернаттың түлегі. Со­нымен қатар 13 жасынан бас­тап бел­гі­лі жазушы-журналист, мемлекет жә­не қоғам қайраткері Кәкімжан Қазы­баев нағашысының тәрбиесінде болып, Орын­ша Қарабалина сияқты білікті ұстаздан дәріс алды. Көргені де, оқығаны мен тоқығаны да көп азамат.

Қазіргі уақытта Бекен Төлеу­жан­ұлының есімі кеден саласында ғана емес, шығармашылық орта мен зиялы қауымға да жақ­сы таныс. Себебі оның «Қазақ журналистикасының қайрат­кері» және Халықаралық ақпа­рат­тандыру академиясының ака­демигі ретінде атқарған жұмыс­тары да аз емес. Оның қаламынан шыққан кітаптары Же­тісу облысы бойынша мемлекеттік кіріс­т­ер департаментінің мұражайына қойыл­ды. Қазіргі уақытта Жетісу облысы бойынша мемлекеттік кірістер депар­таменті «Алтынкөл-жол» кеден бекеті басшысының орынбасары болып қызмет етеді. Бұл қызметте де абыройсыз емес.

Асқар БЕКБЕРГЕНОВ,

Жетісу облысы бойынша мемлекеттік кірістер департаменті «Нұр жолы» кеден бекеті басшысының міндетін атқарушы,

кеден қызметінің полковнигі