Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»
Шынтуайтында, Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі денсаулық сақтау саласын дамытуға септесті деп айтуға толық негіз бар. Сөзімізге медицина саласын қаржыландыру сомасы биыл 2,5 трлн теңгеге өскені дәлел. Мысалы, 2019 жылы қаржыландыру көлемі 1,3 трлн теңгенің шамасында болса, 2021 жылы – 1,8 трлн, ал былтыр 2,2 трлн теңгеге жетіпті. Медицинаны қаржыландыруға көп көңіл бөлгеннің есесіне денсаулық сақтау жүйесінің материалдық-техникалық базасы кеңейіп, осы жаңашылдық қызмет көрсету сапасына әсер ететіні айтпай-ақ түсінікті. Санаулы жылда салаға бөлінген қаржының еселеп өсуіне елдегі демографиялық жағдай да әсер етсе керек. Атап айтқанда, биыл елдің әрбір тұрғынына жұмсалған шығыстар 131 мың теңгені құраған. Өмір сүру ұзақтығы 73,1-ден 74,4 жасқа жетті. Өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 10 ай ішінде өлім-жітімінің көрсеткіші 5,7%-ға, қан айналымы жүйесі ауруларынан өлім-жітім – 6,9%, қатерлі ісіктерден – 0,6%, тыныс алу органдары ауруларынан – 4,7%-ға, туберкулезден 22,1%-ға төмендеген. 11 айда нәресте өлімі – 9,6%-ға, ана өлімі 24,4%-ға азайды. Бұл – пациенттерге көрсетілетін қызмет спектрінің кеңейгенін, халықтың табиғи өсіміне қарай медицина саласындағы жағдайдың жақсара түскенін көрсететін маңызды фактор саналады.
Медицинада пациенттерге көрсетілетін қызмет түрі көбейгені байқалады. Тарқатып айтар болсақ, алғашқы медициналық-санитарлық көмек – 10%-ға, консультациялық-диагностикалық қызметтер – 2,5 есе, ал медициналық оңалтуды қаржыландыру 13 есе ұлғайған. Халықтың алғашқы медициналық-санитарлық көмекке жүгінуі былтырмен салыстырғанда 10%-ға ұлғайып, ұзын-саны 96,3 млн қызметті құраған. Мұны нақ қазір еліміздегі әрбір тұрғынға шаққанда 4,8 қызметтен келеді. Орайы келгенде алғашқы медициналық-санитарлық көмектің 57%-ы – мемлекеттік, 43%-ы жеке медициналық ұйымдар көрсететінін де айта кеткеніміз жөн болар.
Биыл консультациялық-диагностикалық қызметтер саны 2,5 есе көбейген. 1,1 млн тұрғынға қымбат диагностикалық қызмет (КТ/МРТ) көрсетілген. Қашықтан көрсетілген медициналық қызметтің саны – 687 мың. Бұл көрсеткіш былтырмен салыстырғанда 7 есе көп. Сол секілді медициналық оңалтуға да айтарлықтай көңіл бөлініп, қаржыландыру көлемі 13 есе ұлғайған. Осы бағытқа 2019 жылы 6 млрд теңге қаралса, биыл 78,1 млрд теңге бөлінген. Бұдан еліміздің 2027 жылға қарай медицинаға жұмсалатын шығыстардың үлесін ІЖӨ-нің 5%-ына дейін жеткізуге талпынысын байқаймыз. Биыл амбулаториялық деңгейде 200-ге жуық медициналық оңалту қызметі көрсетілген. 48 амбулаториялық-емханалық көмек ұйымдарында үздік тәжірибе орталықтары ашылған. Аталған орталықтардың 160-тан аса маманы арнайы оқудан өткен. Тағы бір айта кетерлік жайт, ересек пациенттерге 8 ауру түрін (артериялық гипертония, жүректің ишемиялық ауруы, қант диабеті, глаукома, сүт безі обыры, жатыр мойны обыры, колоректальды обыр, вирустық гепатит) ерте анықтауға арналған скринингтік бағдарлама іске асып жатыр. Биыл скринингтік тексерулермен қамту 2022 жылмен салыстырғанда 19,7%-ға артып, 8,5 млн адамды құрады. Ауыл тұрғындары үшін бүйрек, асқазан-ішек жолдары, тыныс алу органдары және қуықасты без обыры ауруларын ерте анықтауға арналған скрининг кеңейтілді. Жалпы, профилактикалық тексерулермен шамамен 2,6 млн ауыл тұрғыны қамтылды. Сондай-ақ шалғай ауылдардың 50 мыңнан аса тұрғыны медициналық пойыздардың қызметімен қамтылса, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 58% артық екен.
Еліміздің медициналық орталықтарында жыл басынан бері 244 трансплантация жасалған. Ал орталық жүйке жүйесінің ауруларын радиохирургиялық емдеумен айналысатын Ұлттық нейрохирургия орталығының гамма-пышақ орталығында осы күнге дейін 1 037 операция жасалған. Ал биыл жасалған операциялар саны 233-ке жеткен. Қуантарлығы, Мемлекет басшысының тапсырмасын іске асыру мақсатында елімізде 2023-2027 жылдарға арналған онкологиялық аурулармен күрес жөніндегі кешенді жоспар бекітілді.
Қыркүйекте Қазақстанның тең төрағалығымен БҰҰ Бас Ассамблеясының 78-сессиясында МСАК бойынша панельдік сессия өтті. 24-26 қазан күндері елордада Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы Еуропа өңірлік комитетінің 73-сессиясы ұйымдастырылды.
Медицина саласын дамытудың тағы бір бағыты «Қазақстан халқына» қоғамдық қорымен қатар мемлекет қаражаты есебінен медицина мекемелерінің материалдық-техникалық базасын жаңартып, фармацевтикалық өнімді молайтуға, салаға білікті кадрларды тартуға негізделген. Биыл «Қазақстан халқына» қоғамдық қорының қаражаты есебінен 30 млрд теңгеге орфандық дәрілік заттар сатып алынған. Бұған қоса 58,8 млрд теңгеге 514 медициналық техника алынды. Бұл ретте медициналық ұйымдардың жарақтандырылуы 2022 жылмен салыстырғанда 2,5%-ға ұлғайып отыр.
Дәрігерлерге, оның ішінде аса тапшы мамандықтар бойынша қажеттілікті қамтамасыз ету үшін биыл республикалық бюджет есебінен 6 мыңға жуық білім гранты бөлінген. Жергілікті бюджет қаражаты есебінен биыл 16,5 мың маман біліктілігін арттырса, оның ішінде 108 маман шетелде тәжірибе жиған. Елдегі медициналық жоғары оқу орындарын биыл 6 940 түлек тәмамдаса, 601 маманға көтерме жәрдемақы бөлініп, 384 маман тұрғын үймен қамтылған. Сол секілді 74 маманға өзге де қолдау шаралары көрсетіліпті.
Биыл ел Үкіметі қала, аудандарды медициналық инфрақұрылыммен қамтамасыз етуге ерекше көңіл бөліп отырғанын байқадық. Мысалы, қаңтар айынан бүгінге дейін ел бойынша 78 денсаулық сақтау нысаны пайдалануға берілген. Оның ішінде «Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық жобасы шеңберінде 47 нысан салынып, 80 нысан жөндеуден өткен. Тағы бір маңызды деректерге тоқталсақ, елде 79 инсульт орталығы жұмыс істейді. Осы орталықтарда биыл 38 мыңнан аса адам емделген. Жедел коронарлық синдром кезінде ел тұрғындарына мамандандырылған медициналық көмекті 44 коронарлық араласу орталығы көрсетсе, биыл мұндай орталықтарда 33 мыңға жуық науқас емделді.
«Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық жобасы шеңберінде ел аумағындағы 6 климаттық және сейсмикалық аймақтың ерекшеліктерін ескере отырып, қайта қолдануға арналған 16 эталондық жоба әзірленген. Бұл қатарда Ақмола, Батыс Қазақстан, Түркістан, Алматы, Жамбыл, Қарағанды облыстары бар. Аталған аймақтарда дәрігерлік амбулаториялар, фельдшерлік-акушерлік және медициналық пункттер назарда болды. 42 МСАК объектісінің құрылысы, 4 көпбейінді орталық аудандық аурухана күрделі жөндеуден өтіп, жаңарып жатыр. Қазірде 47 алғашқы медициналық-санитарлық көмек нысаны бой көтерген. Бұған қоса жеке инвестиция есебінен денсаулық сақтау объектілерін салу және жарақтандыру бойынша шаруалар үйлесім тапты. Мысалы, биыл демеушілік көмек есебінен Атырау қаласының «Береке» шағын ауданында дәрігерлік амбулатория салынған. Алматы облысында «Dolce» серіктестігі оңтүстік кореялық «SGP» компаниясымен бірлесіп, Оңтүстік Корея технологиясы бойынша озық шприц өндіру бойынша жобаны іске асыра бастады. «Clever Medical» серіктестігі Алматы облысында операциялық бөлмелерге арналған отандық медициналық бұйымдар өндірісін ашқан. Алматыда Оңтүстік Кореялық «Samsung Madison» компаниясы жоғары және сараптамалық класты ультрадыбыстық стационарлық диагностикалық жүйелерін шығаруды жолға қойса, «AiSonic» серіктестігі Маңғыстау облысында алғашқы отандық «Айшық» есту аппараттарының өндірісін қолға алды. Осы секілді Солтүстік Қазақстан облысында, Шымкент қаласында, Жамбыл облысында іске асып жатқан сәтті бастамалар баршылық. Бұл көл-көсір жұмыстың барлығы сайып келгенде денсаулық сақтау саласын одан әрі дамытуға жол ашады.
